Πούτιν: Υποβάλλει Νομοσχέδιο για Απόσυρση από τη Ευρωπαϊκή Σύμβαση κατά της Απάνθρωπης Μεταχείρισης
Σε μια κίνηση που εντείνει τις διεθνείς ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν υπέβαλε σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου 2025, νομοσχέδιο στη Ρωσική Δούμα για την απόσυρση της χώρας από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας. Η είδηση, που μεταδόθηκε από το ρωσικό πρακτορείο TASS και επιβεβαιώθηκε από διεθνή μέσα όπως το Newsweek και το Ukrainska Pravda, σηματοδοτεί ένα ακόμα βήμα απομάκρυνσης της Μόσχας από ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ελέγχου, εν μέσω κατηγοριών για συστηματικά βασανιστήρια σε φυλακές και κέντρα κράτησης. Η απόφαση, που φαίνεται να είναι τυπική διαδικασία μετά από προηγούμενες πρωθυπουργικές προτάσεις, αφήνει την Ρωσία χωρίς διεθνή εποπτεία σε ευαίσθητες εγκαταστάσεις, εντείνοντας φόβους για περαιτέρω παραβιάσεις.
Η Σύμβαση, υιοθετημένη το 1987 από το Συμβούλιο της Ευρώπης και σε ισχύ από το 1989, δεν λειτουργεί σαν παραδοσιακό δικαστήριο, όπως η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά εστιάζει στην πρόληψη. Συστάθηκε η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT), η οποία πραγματοποιεί τακτικές ή έκτακτες επισκέψεις χωρίς προειδοποίηση σε φυλακές, κρατητήρια, ψυχιατρικά ιδρύματα και κέντρα κράτησης μεταναστών. Οι επιθεωρητές εξετάζουν συνθήκες κράτησης, συνομιλούν με κρατούμενους και εκδίδουν εμπιστευτικές εκθέσεις με συστάσεις. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορούν να δημοσιοποιήσουν ευρήματα. Η Ρωσία εντάχθηκε το 1998, δύο χρόνια μετά την ένταξή της στο Συμβούλιο της Ευρώπης, και η CPT πραγματοποίησε 30 επισκέψεις σε 27 χρόνια, εκδίδοντας 27 εκθέσεις – μόνο τέσσερις από τις οποίες δημοσιοποιήθηκαν από τη Μόσχα.
Η αιτιολογία της ρωσικής πλευράς εστιάζει σε “διακριτικές πρακτικές” του Συμβουλίου της Ευρώπης. Από τον Δεκέμβριο 2023, η Ρωσία δεν έχει εκπρόσωπο στην CPT, λόγω μπλοκαρίσματος της εκλογής νέου μέλους, και οι εκκλήσεις της αγνοήθηκαν. “Αυτές οι διακρίσεις παραβιάζουν τα δικαιώματα εκπροσώπησης της Ρωσίας και υπονομεύουν τον μηχανισμό αμοιβαίας εποπτείας”, αναφέρεται στην εξηγητική σημείωση του νομοσχεδίου, σύμφωνα με το TASS. Η απόσυρση, που προτάθηκε από τον πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούστιν στις 23 Αυγούστου, θα τερματίσει τις υποχρεώσεις της Ρωσίας, ακυρώνοντας και τα πρωτόκολλά της Σύμβασης. Η Δούμα αναμένεται να εγκρίνει γρήγορα, όπως συμβαίνει με παρόμοια νομοσχέδια.
Η κίνηση έρχεται σε ευαίσθητο timing, εν μέσω κατηγοριών για βασανιστήρια σε Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου. Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία για συστηματική χρήση βασανιστηρίων από την εισβολή του 2022, με τουλάχιστον 2.500 Ουκρανούς κρατούμενους σε άθλιες συνθήκες. Σύμφωνα με το Newsweek, νομικοί σύμβουλοι όπως ο Jeremy Pizzi από το Global Rights Compliance χαρακτηρίζουν την απόσυρση “βαθιά ανησυχητική”, υπονοώντας ότι η Μόσχα “έχει ακόμα πιο φρικτά γεγονότα να κρύψει”. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας, σε δήλωση του Αυγούστου, την αποκάλεσε “ομολογία ενοχής” για συστηματικά βασανιστήρια και προσπάθεια αποφυγής λογοδοσίας. Η CPT είχε ζητήσει πρόσβαση σε φυλακές μετά τον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι τον Φεβρουάριο 2024 σε αρκτική αποικία ποινής, αλλά η Ρωσία αρνήθηκε.
Αυτή δεν είναι η πρώτη απόσυρση: Η Ρωσία εκδιώχθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2022 λόγω της εισβολής στην Ουκρανία και αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το 2023, ο Πούτιν κατήργησε τη Σύμβαση κατά της Διαφθοράς και αυτή για τις Εθνικές Μειονότητες, επικαλούμενος “περιορισμούς”. Η CPT, παρόλο που η Ρωσία δεν είναι πλέον μέλος, προσπάθησε να διατηρήσει διάλογο για επισκέψεις, αλλά η Μόσχα μπλόκαρε την πρόσβαση. Ρωσικές ΜΚΟ, όπως η Crew Against Torture, προειδοποιούν ότι η απόσυρση “ολοκληρώνει την αποσυναρμολόγηση του ευρωπαϊκού συστήματος ελέγχου ανθρωπίνων δικαιωμάτων”, στερώντας από κρατούμενους την τελευταία διεθνή προστασία και επιδεινώνοντας τις συνθήκες σε φυλακές.
Παρά την απόσυρση, η Ρωσία παραμένει μέλος της Σύμβασης του ΟΗΕ κατά των Βασανιστηρίων (1984), που απαγορεύει τα βασανιστήρια και επιτρέπει καταγγελίες, αλλά χωρίς μηχανισμούς όπως οι αιφνιδιαστικές επισκέψεις της CPT. Ανθρωπινά δικαιώματα οργανώσεις βλέπουν την κίνηση ως συμβολική, δεδομένης της ήδη επιδεινούμενης κατάστασης: Σύμφωνα με την Επιτροπή του ΟΗΕ, η Ρωσία έχει διαπράξει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας μέσω βασανιστηρίων στην Ουκρανία. Η απόσυρση ενισχύει την εικόνα μιας Ρωσίας που απομονώνεται από διεθνείς νόρμες, εστιάζοντας σε εθνικό έλεγχο. Θα φέρει περισσότερη διαφάνεια ή βαθύτερη σιωπή στα σκοτεινά κελιά της; Οι διεθνείς παρατηρητές ανησυχούν ότι το τελευταίο είναι πιθανότερο, ενώ η Μόσχα επιμένει σε “τεχνικούς λόγους”.
