Μελέτη Αποκαλύπτει: Ο Αέρας που Αναπνέουμε «Ξυπνά» τον Καρκίνο του Πνεύμονα στους Μη Καπνιστές
Ο καρκίνος του πνεύμονα θεωρούνταν για δεκαετίες «ασθένεια των καπνιστών». Όμως, μια πρόσφατη μελέτη φέρνει στο φως μια ανησυχητική πραγματικότητα: ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που δεν έχουν ανάψει ποτέ τσιγάρο διαγιγνώσκονται με αυτή την ύπουλη νόσο. Ο ένοχος; Ο αέρας που αναπνέουμε. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, γεμάτη τοξικά μικροσωματίδια, φαίνεται να πυροδοτεί γενετικές μεταλλάξεις που οδηγούν σε καρκίνο του πνεύμονα, ακόμα και σε όσους δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Μια διεθνής έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2025 αποκαλύπτει πώς ο μολυσμένος αέρας μετατρέπεται σε «σιωπηλό δολοφόνο» και τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευτούμε.
Η Ατμοσφαιρική Ρύπανση ως «Νέο Τσιγάρο»
Για χρόνια, το κάπνισμα ήταν ο κύριος ύποπτος πίσω από τον καρκίνο του πνεύμονα, ευθυνόμενο για το 80-90% των περιπτώσεων. Ωστόσο, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι ο καρκίνος του πνεύμονα σε μη καπνιστές (LCINS) αποτελεί πλέον το 25% όλων των κρουσμάτων παγκοσμίως, με το αδενοκαρκίνωμα να κυριαρχεί ως ο πιο συχνός τύπος. Μια πρωτοποριακή μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο ανέλυσε το DNA όγκων από 871 μη καπνιστές σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Αφρική και Ασία. Τα ευρήματα ήταν αποκαλυπτικά: όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε μια περιοχή, τόσο περισσότερες καρκινογόνες μεταλλάξεις εντοπίζονται στους πνεύμονες.
«Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί παρόμοιες βλάβες στο DNA με αυτές που βλέπουμε στους καπνιστές», εξηγεί ο καθηγητής Ludmil Alexandrov, επικεφαλής της μελέτης. Συγκεκριμένα, τα μικροσωματίδια PM2.5—αόρατα σωματίδια μικρότερα από 2,5 μικρόμετρα που εισχωρούν βαθιά στους πνεύμονες—συνδέονται με μεταλλάξεις σε γονίδια όπως το TP53 και το KRAS. Το TP53, που κανονικά καταστέλλει τους όγκους, όταν μεταλλάσσεται δίνει «πράσινο φως» στον καρκίνο να αναπτυχθεί, ενώ το KRAS, πιο συχνό σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, προάγει την ανεξέλεγκτη κυτταρική διαίρεση.
Γιατί οι Μη Καπνιστές Είναι Ευάλωτοι;
Η μελέτη αποκάλυψε ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν «δημιουργεί» από μόνη της τον καρκίνο, αλλά «ξυπνά» προϋπάρχουσες μεταλλάξεις στο DNA που συσσωρεύονται φυσικά με την ηλικία. «Αυτά τα μεταλλαγμένα κύτταρα είναι σαν κοιμισμένες βόμβες», λέει ο Alexandrov. «Η έκθεση σε ρύπους, όπως τα καυσαέρια ή η καύση ορυκτών καυσίμων, τα ενεργοποιεί, οδηγώντας σε καρκινογένεση». Επιπλέον, η ρύπανση προκαλεί πρόωρη συρρίκνωση των τελομερών—τμήματα DNA που προστατεύουν τα χρωμοσώματα—επιταχύνοντας την κυτταρική γήρανση και αυξάνοντας τον κίνδυνο καρκίνου.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι οι γυναίκες φαίνονται πιο ευάλωτες. Οι μικρότεροι πνεύμονες και οι στενότεροι αεραγωγοί τους παγιδεύουν μεγαλύτερες ποσότητες ρύπων, ενώ τα οιστρογόνα ενισχύουν τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις, καθιστώντας τον πνευμονικό ιστό πιο επιρρεπή σε βλάβες. Επιπρόσθετα, στην Ανατολική Ασία, ιδίως στην Κίνα, η έκθεση σε καύσιμα από οικιακή θέρμανση και μαγείρεμα αυξάνει τη συχνότητα αδενοκαρκινώματος, ιδιαίτερα στις γυναίκες.
Περιφερειακές Διαφορές και Νέοι Κίνδυνοι
Η έρευνα έδειξε ότι οι μεταλλάξεις διαφέρουν ανά περιοχή. Στην Ανατολική Ασία, οι μεταλλάξεις στο γονίδιο EGFR είναι πιο συχνές, εντοπιζόμενες στο 19% των μη καπνιστριών στη Δύση και σε υψηλότερα ποσοστά στην Ασία. Το EGFR ελέγχει την κυτταρική ανάπτυξη, και όταν μεταλλάσσεται, οδηγεί σε ανεξέλεγκτη διαίρεση κυττάρων. Στην Ταϊβάν, για παράδειγμα, παρατηρήθηκαν μοναδικές μεταλλάξεις που συνδέονται με φυτικά φάρμακα, υποδεικνύοντας ότι και άλλοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο.
Επιπλέον, περιοχές κοντά σε πρόσφατες δασικές πυρκαγιές—ακόμα και σε απόσταση 50 χιλιομέτρων—έχουν αυξημένη συχνότητα καρκίνου του πνεύμονα, καθώς οι τοξικές ουσίες παραμένουν στο έδαφος για χρόνια. Η επαγγελματική έκθεση, όπως σε γκαράζ ή σε δρόμους με βαριά κυκλοφορία, επιδεινώνει περαιτέρω τον κίνδυνο.
Τι Μπορούμε να Κάνουμε;
Η μελέτη υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για δράση. «Ο καρκίνος του πνεύμονα σε μη καπνιστές είναι πλέον η πέμπτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως», προειδοποιεί ο Δρ. Φρέντι Μπρέι από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο. Οι ερευνητές προτείνουν:
- Μείωση της ρύπανσης: Ενίσχυση των κανονισμών για τις εκπομπές καυσαερίων και την καύση ορυκτών καυσίμων, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές και χώρες με ταχεία εκβιομηχάνιση, όπως η Κίνα.
- Προληπτικός έλεγχος: Ετήσιες αξονικές τομογραφίες χαμηλής δόσης για μη καπνιστές με παράγοντες κινδύνου, όπως οικογενειακό ιστορικό ή μακροχρόνια έκθεση σε ρύπους. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα έως και 20%.
- Έρευνα για θεραπείες: Η κατανόηση του ρόλου της ιντερλευκίνης-1β, ενός μεσολαβητή φλεγμονής που πυροδοτείται από τη ρύπανση, ανοίγει το δρόμο για νέες χημειοπροφυλακτικές θεραπείες.
Ο αέρας που αναπνέουμε, γεμάτος αόρατους κινδύνους, έχει γίνει ο νέος «καπνός» για τους πνεύμονές μας. Η αύξηση του καρκίνου του πνεύμονα σε μη καπνιστές δεν είναι πλέον ένα μυστήριο, αλλά ένα καμπανάκι κινδύνου για την ανάγκη καθαρότερου περιβάλλοντος και καλύτερης πρόληψης. Όπως δείχνει η επιστήμη, η προστασία των πνευμόνων μας ξεκινά από την προστασία του πλανήτη μας. Την επόμενη φορά που θα πάρεις μια βαθιά ανάσα, σκέψου: τι εισπνέεις μαζί της
