Λίπος στον Εγκέφαλο: Ο Κρυφός «Ένοχος» Πίσω από την Πρόοδο της Αλτσχάιμερ – Νέα Μελέτη Ανοίγει Νέους Ορίζοντες Θεραπείας
Για δεκαετίες, οι επιστήμονες έβλεπαν την Αλτσχάιμερ σαν ένα «πόλεμο» μεταξύ κολλωδών πρωτεϊνικών πλακών και διεστραμμένων νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Ωστόσο, μια νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο Purdue στις ΗΠΑ αποκαλύπτει έναν απροσδόκητο αντίπαλο: το λίπος. Σύμφωνα με τα ευρήματα, τα ανοσοποιητικά κύτταρα του εγκεφάλου, γνωστά ως μικρογλοία, «πνίγονται» από υπερβολική συσσώρευση λιπιδίων, χάνοντας την ικανότητά τους να προστατεύουν τα νευρικά κύτταρα. Και το καλύτερο; Όταν οι ερευνητές «καθάρισαν» αυτό το λίπος, τα κύτταρα επανήλθαν στη δύναμή τους – ανοίγοντας δρόμο για εντελώς νέες θεραπείες.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2025 στο έγκριτο περιοδικό Immunity, βασίστηκε σε ανάλυση εγκεφαλικών ιστών ασθενών με Αλτσχάιμερ και πειράματα σε ποντίκια. Οι ερευνητές, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Χημείας Gaurav Chopra, διαπίστωσαν ότι η πρωτεΐνη αμυλοειδούς-βήτα –ο κύριος «κακούργος» της νόσου– ενεργοποιεί ένα ένζυμο, το DGAT2, που προκαλεί συσσώρευση λιποστατικών σταγονιδίων στα μικρογλοία. Αυτά τα κύτταρα, που λειτουργούν ως «φύλακες» του εγκεφάλου, «παχύνονται» και γίνονται ανίκανα να απομακρύνουν τοξίνες ή να καταπολεμήσουν φλεγμονές, επιταχύνοντας τη νόσο.
«Πάνω από 100 χρόνια πριν, ο ίδιος ο Alois Alzheimer είχε παρατηρήσει κύτταρα γεμάτα λιπίδια στον εγκέφαλο μιας ασθενούς, αλλά εστιάσαμε στις πλάκες και τα κεντράκια», εξηγεί ο Chopra, διευθυντής του Merck-Purdue Center for Measurement Science. «Τώρα, βλέπουμε ότι το λίπος δεν είναι απλώς παθητικό – είναι ενεργός παράγοντας που απενεργοποιεί την ανοσολογική άμυνα του εγκεφάλου». Σε πειράματα, η αναστολή του DGAT2 με φάρμακα μείωσε τα λιπίδια, αποκαθιστώντας τη λειτουργία των μικρογλοίων και βελτιώνοντας την υγεία των νευρώνων.
Αυτή η ανακάλυψη αλλάζει το τοπίο της έρευνας για την Αλτσχάιμερ, που πλήττει περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και αναμένεται να διπλασιαστεί έως το 2050. Παρά τις δεκαετίες δοκιμών, τα φάρμακα κατά των πλακών (όπως η λεκανεμάμπη) έχουν περιορισμένη επιτυχία, συχνά με παρενέργειες. Η νέα προσέγγιση εστιάζει στη λιπιδική βιολογία: θεραπείες που στοχεύουν το μεταβολισμό των λιπών στα ανοσοποιητικά κύτταρα, ενισχύοντας την εγγενή άμυνα του εγκεφάλου χωρίς να «χτυπούν» άμεσα τις πλάκες. «Μειώνοντας τη συσσώρευση λιπών, μπορούμε να επαναφέρουμε τα μικρογλοία στην κανονική τους λειτουργία –να προστατεύουν τον εγκέφαλο, όχι να τον βλάπτουν», λέει η Priya Prakash, συν-συγγραφέας της μελέτης.
Η έρευνα, που χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Άμυνας και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, συνεργάστηκε με το Cleveland Clinic και εντάσσεται στην πρωτοβουλία «One Health» του Purdue, που συνδέει έρευνα για ανθρώπους, ζώα και φυτά. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι χρειάζονται περαιτέρω κλινικές δοκιμές, αλλά τα πρώτα ευρήματα δείχνουν πολλά υποσχόμενα: Ίσως το κλειδί για να «ξεμπλοκάρουμε» τον εγκέφαλο κρύβεται όχι στις πρωτεΐνες, αλλά στα λιπίδια που αγνοούσαμε για αιώνες.
Σε μια νόσο που κλέβει αναμνήσεις και ανεξαρτησία, αυτή η «λιπαρή» ανατροπή φέρνει ελπίδα: Μια νέα εποχή θεραπειών, όπου το λίπος δεν είναι εχθρός, αλλά στόχος για νίκη.
