Δοκός: Σε αυτό το νησάκι του Αργοσαρωνικού βρίσκεται το αρχαιότερο ναυάγιο του Κόσμου

Ως ναυάγιο του Δοκού εννοείται η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα και συστηματική ανασκαφή στον Δοκό (1989 – 1992), από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ) ανάμεσα στην Ύδρα και την Αργολική ακτή, η οποία ονομαζόταν στην αρχαιότητα

Αμφορείς ναυαγίου από το Μουσείο της Αλικαρνασσού – Bodrum (Τουρκία).
Ως ναυάγιο του Δοκού εννοείται η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα και συστηματική ανασκαφή στον Δοκό (1989 – 1992), από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ) ανάμεσα στην Ύδρα και την Αργολική ακτή, η οποία ονομαζόταν στην αρχαιότητα Απεροπία. Πρόκειται για το πρώτο ναυάγιο που ερευνήθηκε στην Ελλάδα, με με σχετικά σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους δημιουργίας κανάβου, ανέλκυσης, καθαρισμού και διαχείρισης των τεχνέργων. Το ενάλιο εύρημα του Δοκού αποτελεί μαρτυρία για τη ναυσιπλοΐα, το θαλάσσιο εμπόριο και την οικονομία στο Αιγαίο κατά την ύστερη 3η χιλιετία π.Χ.

Η υποβρύχια ανασκαφή απέφερε δύο λίθινες άγκυρες, μεγάλες ποσότητες κεραμεικής και πρωτοβερνικωτών αγγείων, λίθινα εργαλεία που χρονολογούνται στην ύστερη Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο EH II (2450/2350-2200/2150), όπως μυλόπετρες, τριπτήρες από τον Σαρωνικό και λεπίδες οψιανού

Οι πολιτισμοί και οι πολιτισμοί του αρχαίου κόσμου δεν ήταν τόσο μοναχικοί και απομονωμένοι όσο νομίζουμε. Συνδέθηκαν με τις υδάτινες οδούς του κόσμου – τους ωκεανούς, τα ποτάμια και τις θάλασσες.

Η ιστιοπλοΐα και η θαλάσσια εξερεύνηση είναι πολύ πιο παλιά από ό,τι πιστεύεται, και το ναυάγιο της Δοκού είναι το ιδανικό παράδειγμα αυτού. Χρονολογείται στην Πρωτοελλαδική περίοδο που διήρκεσε στη σύγχρονη Ελλάδα από το 2700 έως το 2200 π.Χ., είναι η ανεκτίμητη απόδειξη ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί εξαρτιόνταν σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά τους να κυριαρχήσουν στα απέραντα νερά που τους περιέβαλλαν. Ποια μυστικά αποκαλύφθηκαν από αυτό το σεβαστό ναυάγιο;

Το ναυάγιο της Δοκού κοιμόταν για αιώνες

Μετά την ανακάλυψη και τις αρχικές έρευνες, γρήγορα φάνηκε ότι το ναυάγιο της Δοκού είναι ένα από τα παλαιότερα ναυάγια στον κόσμο. Σε βάθος μεταξύ 15 και 30 μέτρων (50 έως 100 πόδια), αυτό το ναυάγιο στην πραγματικότητα δεν περιέχει τα υπολείμματα ενός πλοίου. Λόγω της ηλικίας του, οτιδήποτε ήταν βιοαποικοδομήσιμο έχει εξαφανιστεί εδώ και καιρό και έχει διαλυθεί στο νερό.

Ωστόσο, η τοποθεσία του ναυαγίου δεν μπορεί να γίνει λάθος – το φορτίο που ήταν κάποτε στο πλοίο βρίσκεται σκορπισμένο σε όλο τον πυθμένα της θάλασσας σε αυτό το σημείο και αποτελείται από εκατοντάδες αρχαία πήλινα αγγεία και κεραμικά αντικείμενα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλά από τα αντικείμενα κατασκευάζονταν στην αρχαία Αργολίδα, μια περιοχή της Πελοποννήσου, και ότι προορίζονταν για εμπόριο μεταξύ των πολλών μικρών χωριών στο Μυρτώο Πέλαγος και στον κόλπο του Άργους. Αλίμονο, το πλοίο δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό του, βυθίζοντας στα ανοιχτά της Δοκού.

Το ναυάγιο της Δοκού ήταν ένα από τα πρώτα που ανασκάφηκαν στην Ελλάδα. Οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν εκτενώς μεταξύ 1989 και 1992 από το Ελληνικό Ινστιτούτο Εναλίας Αρχαιολογίας. Ως ένα από τα πρώτα, πρωτοποριακά εγχειρήματα αυτού του είδους, η ανασκαφή του Ναυαγίου της Δοκού παρουσίασε ορισμένες νέες και απροσδόκητες προκλήσεις. Ο βυθός στην τοποθεσία ήταν πολύ ακανόνιστος και έκανε την έρευνα πολύ δύσκολη. Εξαιτίας αυτού, εφευρέθηκε μια νέα τεχνολογία – το Sonic High Accuracy Ranging and Positioning System (SHARPS). Βοήθησε τους αρχαιολόγους να σχεδιάσουν και να χαρτογραφήσουν τον πυθμένα της θάλασσας και όλα τα βυθισμένα ευρήματα.

Το πλοίο που ναυάγησε στη Δοκό ήταν – χωρίς αμφιβολία – ένα κλασικό εμπορικό πλοίο. Όλο το φορτίο του αποτελούνταν από πολλά κοινά είδη οικιακής χρήσης, τα περισσότερα από κεραμικά και πηλό. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, ο χώρος απέδωσε περισσότερα από 15.000 κομμάτια κεραμικής και ολόκληρα αντικείμενα. Ανάμεσά τους υπήρχαν πολλά καραβάκια για σάλτσες, βάζα, ταψιά, μαγκάλια, λεκάνες, αμφορείς , μπουκάλια και φλιτζάνια, μαγειρικά σκεύη, τεφροδόχοι και οτιδήποτε συνηθιζόταν εκείνη την εποχή. Στο σκάφος μεταφέρονταν επίσης πολλές μεγάλες μυλόπετρες. Αυτά θα μπορούσαν είτε να ήταν προς πώληση, είτε να μεταφερθούν ως έρμα πλοίου. Κοντά ήταν δύο βυθισμένες άγκυρες. Αυτοί ήταν απλοί ογκόλιθοι με τρύπες διάτρητες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι χρησιμοποιήθηκαν πριν βυθιστεί το πλοίο.

Όμως το πώς και γιατί βυθίστηκε το πλοίο στη Δοκό, παραμένει μυστήριο. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό. Η πιο λογική εξήγηση είναι μια καταιγίδα που ήταν πολύ σφοδρή για ένα πλοίο τέτοιου μεγέθους και τύπου. Δεν υπάρχουν στοιχεία σύγκρουσης ή πειρατείας. Το πλοίο βρίσκεται στην αρχαία εμπορική θαλάσσια διαδρομή που εκτεινόταν από τη Νότια Εύβοια μέχρι τον Σαρωνικό και τον Αργολικό κόλπο. Αλλά δεν είχε αρκετή τύχη – μια καταιγίδα πιθανότατα το ανέτρεψε πριν καν προλάβει να ξεφορτώσει το πολύτιμο φορτίο του και να βγάλει κέρδος.