Δημήτρης Τσαφέντας: Ο Έλληνας που δολοφόνησε τον «αρχιτέκτονα του απαρτχάιντ» πρωθυπουργό της Ν. Αφρικής
Ο Δημήτρης Τσαφέντας, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και τραγικές φιγούρες στην ιστορία της Νότιας Αφρικής, έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που δολοφόνησε τον πρωθυπουργό Χέντρικ Φέρβουρντ, τον επονομαζόμενο “αρχιτέκτονα του Απαρτχάιντ”. Η ιστορία του Τσαφέντα αποτελεί ένα μωσαϊκό από πολιτισμικές συγκρούσεις, προσωπικά δράματα και πολιτική αντίσταση.
Πρώτα Χρόνια και Καταγωγή
Ο Δημήτρης Τσαφέντας (Dimitri Tsafendas) γεννήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 1919 στο Λορέντζο Μαρκές (σημερινό Μαπούτο) της Μοζαμβίκης, τότε αποικία της Πορτογαλίας. Ήταν ο καρπός μιας τυχαίας συνεύρεσης του χανιώτη ναυτικού Μιχάλη Τσαφέντα ή Τσαφεντάκη και της μοζαμβικανής μιγάδος Αμέλια Γουίλιαμς. Μεγάλωσε με τη γιαγιά του και στη συνέχεια με τους θετούς γονείς του. Σπούδασε σε καθολικό σχολείο, όπου ήρθε αντιμέτωπος με τα ρατσιστικά σχόλια των συμμαθητών του, εξαιτίας του σκουρόχρωμου χρώματος του δέρματός του.
Ταξίδια και Πολιτικές Ιδέες
Ο Τσαφέντας υπηρέτησε ως ναυτικός και ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο, αποκτώντας εμπειρίες και υιοθετώντας ριζοσπαστικές ιδέες. Επηρεάστηκε βαθιά από τις κομμουνιστικές και αντι-αποικιοκρατικές ιδεολογίες, που του έδωσαν έναν σκοπό στη ζωή του. Όμως, παρά τα ταξίδια και την εκπαίδευσή του, οι προσωπικοί του δαίμονες, καθώς και η απομόνωση που ένιωθε λόγω της φυλετικής του ταυτότητας, τον έκαναν έναν άνθρωπο γεμάτο αντιφάσεις.
Ο Ρόλος του στο Απαρτχάιντ
Τη δεκαετία του 1960, ο Τσαφέντας εργαζόταν ως δημόσιος υπάλληλος στη Νότια Αφρική, μια χώρα που ζούσε υπό την κυριαρχία του απαρτχάιντ — ένα σύστημα θεσμοθετημένου φυλετικού διαχωρισμού που καταπίεζε σκληρά τη μαύρη πλειοψηφία. Ο πρωθυπουργός Χέντρικ Φέρβουρντ, αρχιτέκτονας αυτού του συστήματος, ήταν το πρόσωπο-σύμβολο της καταπίεσης.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 1966, ο Τσαφέντας δολοφόνησε τον Φέρβουρντ μέσα στο κοινοβούλιο, μαχαιρώνοντάς τον μέχρι θανάτου. Συνελήφθη αμέσως από προστρέξαντες βουλευτές και παραδόθηκε στην αστυνομία. Στους αστυνομικούς που τον ανέκριναν είπε ότι σκότωσε τον Φέρβουρντ, επειδή «ήταν αηδιασμένος με τις ρατσιστικές πολιτικές του». Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, ο Τσαφέντας ήταν εξοργισμένος με τις αρχές, επειδή λίγες ημέρες πριν από το φονικό είχαν απορρίψει αίτηση μετάταξής του στην κατηγορία των «εγχρώμων», προκειμένου να συζήσει με τη φίλη του, που ανήκε στην ίδια φυλετική κατηγορία.
Η Καταδίκη και η Ζωή στη Φυλακή
Στη δίκη που ακολούθησε, η πράξη του κρίθηκε από το δικαστήριο μη καταλογιστή λόγω της σχιζοφρένειας από την οποία έπασχε, και του επιβλήθηκε ο περιορισμός αόριστης διάρκειας σε ψυχιατρείο. Οι αρχές, εκμεταλλευόμενες ένα «παράθυρο» του νόμου, πέτυχαν τον εγκλεισμό του σε φυλακή μελλοθανάτων κι έτσι για τα επόμενα χρόνια βρισκόταν καθημερινά με τη δαμόκλειο σπάθη της εκτέλεσης.
Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος των φυλετικών διακρίσεων το 1994, ο Τσαφέντας μετήχθη σε ψυχιατρική κλινική του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου άφησε την τελευταία του πνοή στις 7 Οκτωβρίου του 1999, σε ηλικία 81 ετών. Κηδεύτηκε με το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας και ενταφιάστηκε σε άγνωστη τοποθεσία.
Η Κληρονομιά του
Η ιστορία του Δημήτρη Τσαφέντα παραμένει πολύπλοκη και διχαστική. Για κάποιους, είναι ένας ήρωας που τόλμησε να αντισταθεί στο απαρτχάιντ. Για άλλους, είναι μια τραγική φιγούρα, ένας άνθρωπος που έπεσε θύμα των περιστάσεων και της εποχής του. Η πράξη του παραμένει σύμβολο αντίστασης ενάντια στην αδικία και την καταπίεση. Η ζωή του Δημήτρη Τσαφέντα μάς υπενθυμίζει τη δύναμη, αλλά και το κόστος, της αντίστασης απέναντι σε συστήματα που καταπιέζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
