Το Τελευταίο Αντίο του Ήρωα: Ο Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη, η Θυσία για την Ελλάδα και την Ενότητα
Ο Μάρκος Μπότσαρης δεν ήταν ένας ακόμα οπλαρχηγός του 1821. Ήταν η ενσάρκωση της σουλιώτικης λεβεντιάς, της ανιδιοτέλειας και του ηρωισμού. Η ζωή του ήταν αφιερωμένη στον αγώνα για την ελευθερία, και ο θάνατός του, σαν σήμερα, 9 Αυγούστου 1823, στη μάχη του Κεφαλόβρυσου, δεν ήταν απλώς το τέλος μιας πορείας. Ήταν μια θυσία που σφράγισε την ιστορία του Έθνους και έδωσε νέο νόημα στην έννοια της ηγεσίας. Η πράξη του να απορρίψει τον τίτλο του αρχιστρατήγου και να τον κερδίσει με το αίμα του, τον καθιέρωσε ως σύμβολο για τις επόμενες γενιές.
Η Διχόνοια που Γέννησε έναν Ήρωα
Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη δεν μπορεί να γίνει κατανοητός χωρίς να δούμε το πλαίσιο της εποχής. Μετά τη σωτηρία του Μεσολογγίου, οι Έλληνες οπλαρχηγοί, αντί να ενωθούν, βυθίστηκαν σε προσωπικές έριδες. Η Κυβέρνηση, προσπαθώντας να εξισορροπήσει τις δυνάμεις, έδωσε στον Μπότσαρη το δίπλωμα του αρχιστρατήγου Δυτικής Ελλάδας. Αυτή η κίνηση, όμως, εξόργισε άλλους καπετάνιους, οι οποίοι έβλεπαν με καχυποψία την άνοδο των Σουλιωτών.
Εκείνη τη στιγμή, ο Μάρκος Μπότσαρης έδωσε ένα ανεπανάληπτο μάθημα ταπεινότητας και πατριωτισμού. Μπροστά σε όλους τους οπλαρχηγούς, έσκισε το δίπλωμά του, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Όποιος είναι άξιος, μεθαύριον λαμβάνει το δίπλωμα ενώπιον του εχθρού». Έδειξε έτσι ότι ο πραγματικός τίτλος ενός ηγέτη δεν δίνεται από χαρτιά, αλλά κερδίζεται στο πεδίο της μάχης.
Η Μάχη στο Κεφαλόβρυσο και η Τολμηρή Έφοδος
Το «μεθαύριον» ήρθε πιο γρήγορα από ό,τι περίμεναν. Ο ικανός πασάς της Σκόδρας, Μουσταής, είχε στρατοπεδεύσει στο Καρπενήσι με μια ισχυρή δύναμη 10.000 Αλβανών. Ο Μπότσαρης, με μια τολμηρή στρατηγική, αποφάσισε να χτυπήσει τον εχθρό αιφνιδιαστικά, νύχτα. Το σχέδιό του προέβλεπε μια συντονισμένη επίθεση από διαφορετικά μέτωπα. Δυστυχώς, λόγω αντιζηλίας, μόνο ο Κίτσος Τζαβέλας εμφανίστηκε με τους άντρες του.
Παρόλα αυτά, ο Μπότσαρης δεν υποχώρησε. Με μόνο 350 Σουλιώτες, ξεκίνησε την επίθεση πέντε ώρες μετά τη δύση του ήλιου, στις 9 Αυγούστου 1823. Εκμεταλλευόμενοι το σκοτάδι και την ομοιότητα των ενδυμάτων και της διαλέκτου με τους Αλβανούς, οι Σουλιώτες όρμησαν με γυμνά γιαταγάνια στο εχθρικό στρατόπεδο. Όπως γράφει ο ιστορικός Γκίσταβ Χέρτσβεργ, «παρήχθη εν αρχή ολεθρία τις σύγχυσις και οι Σουλιώται… φοβεράν εποίησαν σφαγήν». Οι Τουρκαλβανοί, ξαφνιασμένοι, χτυπούσαν ο ένας τον άλλον, ενώ πολλοί τράπηκαν σε φυγή.
Η Θανατηφόρα Βολή και η Αθανασία
Ο Μπότσαρης, ελαφρά τραυματισμένος στο ισχίο, βρέθηκε στην καρδιά της μάχης. Πλησίασε μια μάντρα πίσω από την οποία βρισκόταν η σκηνή του Τζελαλεδίν μπέη, ο οποίος είχε τη διοίκηση της εμπροσθοφυλακής. Στην προσπάθειά του να σκαρφαλώσει στον τοίχο για να εντοπίσει τον εχθρό, μια μοιραία βολή τον βρήκε στο μέτωπο, πάνω από το δεξί μάτι.
Ο Νικόλαος Σπηλιάδης, ένας από τους απομνημονευματογράφους της Επανάστασης, περιγράφει τη στιγμή αυτή με τα εξής λόγια: «Αλλά βολή θανατηφόρος εκ μέρους των εχθρών καλύπτει τον Μπότζαρην με την αθανασία».
Η είδηση του θανάτου του δεν ανακοινώθηκε αμέσως, για να μη χαθεί το ηθικό των μαχητών. Οι Σουλιώτες συνέχισαν να πολεμούν, αλλά, με τον ερχομό της αυγής, αποσύρθηκαν με τάξη, παίρνοντας μαζί τους το άψυχο σώμα του ηγέτη τους. Ο απολογισμός ήταν βαρύς για τους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι έχασαν 800 άνδρες, αλλά για τους Έλληνες η απώλεια του Μπότσαρη ήταν ανυπολόγιστη.
Η Κληρονομιά του Αθάνατου
Η σορός του Μάρκου Μπότσαρη μεταφέρθηκε αρχικά στο Μικρό Χωριό, όπου την παρέλαβε ο αδελφός του, Κώστας. Σύμφωνα με την παράδοση, στο δρόμο προς το Μεσολόγγι, η πομπή σταμάτησε στη Μονή της Παναγίας Προυσού. Εκεί, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, που ανάρρωνε από την αρρώστια του, φίλησε τον νεκρό και ευχήθηκε: «Άμποτε να πάω κι εγώ από τέτοιο θάνατο αδελφέ Μάρκο».
Ο ενταφιασμός του στον Κήπο των Ηρώων στο Μεσολόγγι έγινε μέσα σε κλίμα ανείπωτης θλίψης. Ο θάνατός του συγκλόνισε ολόκληρη την Ευρώπη, μετατρέποντας τον σε σύμβολο του ηρωικού Αγώνα των Ελλήνων. Η μορφή του ενέπνευσε ποιητές όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ενώ θεατρικά έργα και ένα μελόδραμα του Παύλου Καρρέρ γράφτηκαν προς τιμήν του.
Στο μνήμα του, τοποθετήθηκε μια σπουδαία γλυπτική σύνθεση του φιλέλληνα Γάλλου γλύπτη Νταβίντ ντ’ Ανζέ, που απεικονίζει την Ελλάδα ως μια αδύναμη κοπέλα που προσπαθεί να συλλαβίσει το όνομα του ήρωά της. Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη ήταν ένα πλήγμα για την Επανάσταση, αλλά η θυσία του έδειξε ότι η πραγματική ηγεσία δεν είναι θέμα τίτλων, αλλά καρδιάς και ανιδιοτέλειας. Μέσα από τον πρόωρο θάνατό του, ο Μάρκος Μπότσαρης κέρδισε όχι μόνο τον τίτλο του αρχιστρατήγου, αλλά και μια θέση στην αθανασία.
