Σαν Σήμερα 1976: «Βυθίσατε το Χόρα» – Το Επεισόδιο που Έφερε Ελλάδα και Τουρκία μια Ανάσα από τον Πόλεμο
Η 6η Αυγούστου 1976 είναι μια ημερομηνία-ορόσημο στην ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Είναι η ημέρα που το τουρκικό ωκεανογραφικό πλοίο «Χόρα» εισέβαλε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, προκαλώντας μια κρίση που έφερε τις δύο χώρες ένα βήμα πριν από την πολεμική σύρραξη. Το περιστατικό αυτό δεν ήταν απλά μια μεμονωμένη πρόκληση, αλλά η πρώτη σοβαρή αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο από την Τουρκία, μετά την εισβολή στην Κύπρο το 1974.
Το «Χόρα»: Ένα Πλοίο με Πολεμικό Παρελθόν
Το πλοίο «Χόρα» είχε μια ιδιότυπη ιστορία. Κατασκευάστηκε στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως σκάφος διάσωσης. Μετά το τέλος του πολέμου, περιήλθε στην κατοχή των Βρετανών και αργότερα αγοράστηκε από μια κρατική τουρκική τράπεζα. Το 1975, η κυβέρνηση του τότε πρωθυπουργού της Τουρκίας, Μπουλέντ Ετζεβίτ, το μετέτρεψε σε πλοίο σεισμολογικών ερευνών, προκειμένου να διενεργεί έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Η μετασκευή του ήταν μια ξεκάθαρη πολιτική κίνηση, με στόχο να υποστηρίξει τις διεκδικήσεις της Τουρκίας στην περιοχή.
Η Είσοδος του «Χόρα» και ο Συναγερμός στην Αθήνα
Στις 6 Αυγούστου 1976, το «Χόρα» παραβίασε για πρώτη φορά την ελληνική υφαλοκρηπίδα, πλέοντας βορειοανατολικά της Λέσβου. Η κίνηση αυτή προκάλεσε άμεσο συναγερμό στην Αθήνα. Η τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, βρέθηκε αντιμέτωπη με μία πρωτοφανή πρόκληση. Η Τουρκία επιχειρούσε να δημιουργήσει τετελεσμένα, αμφισβητώντας στην πράξη τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Η ελληνική απάντηση ήταν άμεση και αποφασιστική. Ο ελληνικός Στόλος τέθηκε σε πλήρη επιφυλακή, ενώ οι Ένοπλες Δυνάμεις ήταν έτοιμες για κάθε ενδεχόμενο. Η κατάσταση κλιμακώθηκε γρήγορα, καθώς οι δύο χώρες βρίσκονταν σε ετοιμότητα μάχης, με το ενδεχόμενο μιας πολεμικής σύρραξης να είναι πλέον ορατό.
Η Πολιτική Θύελλα και η «Ιστορική» Φράση
Η κρίση δεν περιορίστηκε μόνο στο στρατιωτικό επίπεδο. Προκάλεσε μια έντονη πολιτική θύελλα στην Ελλάδα, την οποία έσπευσε να εκμεταλλευτεί η αντιπολίτευση, με επικεφαλής τον Ανδρέα Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ. Σε μια σειρά από δηλώσεις του, ο Ανδρέας Παπανδρέου άσκησε σκληρή κριτική στην κυβέρνηση Καραμανλή για τη στάση της.
Η πιο γνωστή και ιστορική φράση που ειπώθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου ήταν το περίφημο «Βυθίσατε το Χόρα». Η φράση αυτή, που αποτελούσε το σύνθημα της αντιπολίτευσης, ήταν ενδεικτική της επιθετικής τακτικής που ασκούσε το ΠΑΣΟΚ στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.
Ωστόσο, η φράση αυτή δημιούργησε ένα διαρκές ερωτηματικό: ήταν μια ανεξάρτητη δήλωση του Ανδρέα Παπανδρέου ή αποτέλεσμα συνεννόησης με την κυβέρνηση;
Το Διπλωματικό Παρασκήνιο και η Επικίνδυνη Αλήθεια
Η πολιτική συζήτηση γύρω από το «Βυθίσατε το Χόρα» συνεχίστηκε για χρόνια. Το 1980, ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου ισχυρίστηκε στη Βουλή ότι η φράση αυτή ειπώθηκε κατόπιν συνεννόησης με την κυβέρνηση, για λόγους εθνικού συμφέροντος, με σκοπό να ασκηθεί πίεση προς την Τουρκία. Τον ισχυρισμό αυτό επιβεβαίωσε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος ήταν τότε Πρόεδρος της Βουλής.
Ωστόσο, ο στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, Πέτρος Μολυβιάτης, διέψευσε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς του Παπανδρέου. Σε δήλωσή του στη Βουλή το 2002, ο Μολυβιάτης υποστήριξε ότι η φράση ειπώθηκε «χωρίς καμία προσυνεννόηση, χωρίς καμία επαφή με τον πρωθυπουργό».
Η Εξέλιξη της Κρίσης και οι Συνέπειες
Ενώ η πολιτική αντιπαράθεση στην Αθήνα μαινόταν, η κυβέρνηση Καραμανλή προτίμησε την οδό της διπλωματίας. Η Ελλάδα προσέφυγε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, καθώς και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η διπλωματική αυτή κίνηση είχε ως αποτέλεσμα τη διεθνή απομόνωση της Τουρκίας και την αποχώρηση του «Χόρα» από την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Η κρίση του 1976 έδειξε ξεκάθαρα την αποφασιστικότητα της Ελλάδας να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Ωστόσο, ανέδειξε και τις σοβαρές διαφορές μεταξύ των δύο χωρών, που θα οδηγούσαν σε περαιτέρω κρίσεις στο μέλλον, όπως αυτή του 1987 με το πλοίο «Σίσμικ». Το περιστατικό του «Χόρα» αποτέλεσε τον προπομπό της ρητορικής που θα κυριαρχούσε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τις επόμενες δεκαετίες.
