Μια νέα ανακάλυψη από επιστήμονες στο Francis Crick Institute και την εταιρεία Vividion Therapeutics υπόσχεται να αλλάξει τον τρόπο αντιμετώπισης του καρκίνου, εστιάζοντας σε μια ακριβή παρέμβαση που μπλοκάρει την επικοινωνία μεταξύ του μεταλλαγμένου γονιδίου RAS και ενός βασικού ενζύμου, χωρίς να προκαλεί τις ανεπιθύμητες παρενέργειες παλαιότερων θεραπειών. Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science στις 9 Οκτωβρίου 2025, έχει ήδη οδηγήσει σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, προσφέροντας ελπίδα για ασφαλέστερες θεραπείες σε καρκίνους που επηρεάζουν εκατομμύρια ασθενείς παγκοσμίως.
Η Σημασία του Γονιδίου RAS στον Καρκίνο
Το γονίδιο RAS είναι κρίσιμο για τον έλεγχο της κυτταρικής ανάπτυξης και διαίρεσης σε υγιή κύτταρα, αλλά μεταλλάξεις σε αυτό εμφανίζονται σε περίπου το 20-25% των καρκίνων, όπως στους πνεύμονες, το μαστό και το πάγκρεας. Όταν μεταλλάσσεται, το RAS παραμένει “ενεργοποιημένο” μόνιμα, στέλνοντας συνεχή σήματα για ανεξέλεγκτη κυτταρική πολλαπλασιασμό, που οδηγεί σε σχηματισμό όγκων. Μέχρι τώρα, οι θεραπείες που στοχεύουν το RAS συχνά επηρεάζουν και υγιή κύτταρα, προκαλώντας παρενέργειες όπως υπεργλυκαιμία ή βλάβες σε άλλα όργανα, λόγω της ευρείας ρόλου του γονιδίου στο σώμα.
Οι ερευνητές εστίασαν στην αλληλεπίδραση μεταξύ του μεταλλαγμένου RAS και του ενζύμου PI3Kα (φωσφοϊνοσιτίδη 3-κινάση), ενός κλειδιού μονοπατιού που ενισχύει την ανάπτυξη όγκων. Αντί να μπλοκάρουν ολόκληρο το PI3K, που θα προκαλούσε προβλήματα, ανέπτυξαν μικρά μόρια που κολλάνε αμετάκλητα στην επιφάνεια του PI3Kα κοντά στο σημείο σύνδεσης με το RAS, εμποδίζοντας συγκεκριμένα αυτή την αλληλεπίδραση χωρίς να επηρεάζουν άλλες λειτουργίες του ενζύμου.
Αποτελέσματα σε Πειραματικά Μοντέλα
Σε πειράματα με ποντίκια που έφεραν όγκους πνεύμονα και μαστού, οι ενώσεις αυτές μείωσαν δραστικά την ανάπτυξη των όγκων, χωρίς να προκαλέσουν τις μεταβολικές παρενέργειες που παρατηρούνται σε συμβατικές αναστολείς PI3K. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η θεραπεία σταμάτησε την επικοινωνία RAS-PI3K, οδηγώντας σε συρρίκνωση όγκων, ενώ τα υγιή κύτταρα παρέμειναν ανεπηρέαστα. Επιπλέον, η προσέγγιση αυτή δείχνει δυνατότητα εφαρμογής και σε καρκίνους με μεταλλάξεις HER2, όπως ο καρκίνος του μαστού, όπου παρόμοια μονοπάτια εμπλέκονται.
Η μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από το Cancer Research UK και άλλους φορείς, βασίστηκε σε προχωρημένες τεχνικές χημικής βιολογίας για την ανακάλυψη αυτών των μορίων. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι αυτή η “κολλητική” δράση των ενώσεων εξασφαλίζει ακρίβεια, μειώνοντας τον κίνδυνο αντοχής από τα καρκινικά κύτταρα.
Μετάβαση σε Κλινικές Δοκιμές
Η εταιρεία Vividion Therapeutics, θυγατρική της Bayer, έχει ήδη ξεκινήσει την πρώτη φάση κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, με στόχο να ελέγξει την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα του φαρμάκου VVD-214. Οι δοκιμές εστιάζουν σε ασθενείς με μεταλλαγμένους καρκίνους RAS, όπως του πνεύμονα και του παγκρέατος, και αναμένεται να διαρκέσουν μερικά χρόνια πριν φτάσουν σε ευρύτερη χρήση. Οι ερευνητές, όπως ο Ben Cross από το Crick Institute, εκφράζουν αισιοδοξία, αλλά προειδοποιούν ότι τα αποτελέσματα σε ποντίκια δεν εγγυώνται επιτυχία σε ανθρώπους, λόγω βιολογικών διαφορών.
Προοπτικές και Προκλήσεις
Αν αποδειχθεί επιτυχής, αυτή η θεραπεία θα μπορούσε να ανοίξει δρόμο για εξατομικευμένες προσεγγίσεις σε καρκίνους που μέχρι τώρα είναι δύσκολοι στην αντιμετώπιση, μειώνοντας τις παρενέργειες και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των ασθενών. Ωστόσο, προκλήσεις όπως η ανάπτυξη αντοχής, το κόστος και η προσβασιμότητα παραμένουν ανοιχτά ζητήματα. Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, καθώς παρόμοιες προσπάθειες στο παρελθόν έχουν αντιμετωπίσει εμπόδια.
Αυτή η ανακάλυψη υπογραμμίζει τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και βιοφαρμακευτικών εταιρειών στην καταπολέμηση του καρκίνου, προσφέροντας νέες ελπίδες για το μέλλον.