Σε μια κίνηση που μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα στη διαχείριση της μετανάστευσης, η Ελλάδα και η Γερμανία προχωρούν σε συζητήσεις για τη δημιουργία κέντρων επιστροφής παράνομων μεταναστών σε ασφαλείς αφρικανικές χώρες. Η πρωτοβουλία, που ανακοίνωσε ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης Θάνος Πλεύρης, στοχεύει να λειτουργήσει ως “σοβαρός αποτρεπτικός παράγοντας” για όσους επιχειρούν παράνομη είσοδο στην Ευρώπη, σύμφωνα με δηλώσεις του σε συνέντευξη στην ΕΡΤ χθες, Τετάρτη 19 Νοεμβρίου 2025.
Ο Πλεύρης εξήγησε ότι οι συζητήσεις αφορούν χώρες της Αφρικής που θεωρούνται ασφαλείς και θα δεχτούν μετανάστες οι οποίοι δεν μπορούν να επαναπροωθηθούν στις πατρίδες τους λόγω πολιτικών ή άλλων περιορισμών. “Πρόκειται για πρωτοβουλία της Γερμανίας, στην οποία έχουμε εκφράσει επίσημα το ενδιαφέρον μας να συμμετάσχουμε”, δήλωσε ο υπουργός, τονίζοντας ότι η προσπάθεια δεν γίνεται υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ως συνεργασία χωρών-μελών. “Αν αυτά τα κέντρα βρεθούν εκτός ευρωπαϊκού εδάφους, θα λειτουργήσουν ως αποτρεπτικός παράγοντας για τους μετανάστες”, πρόσθεσε, δίνοντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: “Φανταστείτε να στέλνουμε έναν Αιγύπτιο που ξεκινά για την Ευρώπη στην Ουγκάντα”.
Η ιδέα έρχεται σε συνέχεια πρόσφατων συναντήσεων υψηλού επιπέδου, όπως αυτή μεταξύ Πλεύρη και του Γερμανού ομολόγου του στις 4 Νοεμβρίου, όπου συζητήθηκαν “καινοτόμες λύσεις” για την παράνομη μετανάστευση. Ένας εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εσωτερικών επιβεβαίωσε στο Politico ότι οι δύο χώρες εργάζονται από κοινού σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη νομική βάση της επιστροφής, με στόχο τη μείωση των ροών. Παράλληλα, ο Πλεύρης ανέφερε ότι και άλλες χώρες, όπως η Ολλανδία, δείχνουν ενδιαφέρον – η τελευταία υπέγραψε τον Σεπτέμβριο συμφωνία με την Ουγκάντα για μεταφορά απορριφθέντων αιτούντων άσυλο από γειτονικές χώρες.
Η Ελλάδα, που έχει υιοθετήσει σκληρή στάση στη μετανάστευση τα τελευταία χρόνια, βλέπει αυτή την πρωτοβουλία ως συνέχεια του “σχεδίου αποτροπής” που παρουσίασε πέρυσι στην ΕΕ. Ήδη, οι αφίξεις μεταναστών έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 50% χάρη σε καλύτερη συνεργασία με την Τουρκία και διπλωματικές προσπάθειες στη Λιβύη, σύμφωνα με τον υπουργό. Οι επιστροφές ανέρχονται σε 5.000-6.000 ετησίως, αλλά ο στόχος είναι αύξησή τους για να μειωθεί ο καθαρός αριθμός όσων παραμένουν στη χώρα.
Παρόμοια σχέδια έχουν δει το φως πρόσφατα, όπως αυτό της Ιταλίας με την Αλβανία, που ξεκίνησε πέρυσι με δύο κέντρα και έλαβε επαίνους από ηγέτες όπως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Κιρ Στάρμερ. Ωστόσο, το ιταλικό μοντέλο παρεμποδίζεται από δικαστικές αμφισβητήσεις σχετικά με τη συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ο Πλεύρης εκφράζει αισιοδοξία ότι τα νομικά εμπόδια θα ξεπεραστούν, αλλά επιμένει ότι η τοποθεσία στην Αφρική θα το κάνει πιο αποτελεσματικό: “Η ιδέα της Αλβανίας δεν είναι πλήρως αποτρεπτική”.
Πρόσφατα, οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ συναντήθηκαν στο Λουξεμβούργο για νέους κανόνες μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένων κέντρων επιστροφής, χωρίς όμως να καταλήξουν σε συμφωνία. Η ελληνική-γερμανική πρωτοβουλία φαίνεται να προηγείται, εστιάζοντας σε “ασφαλείς χώρες” όπως η Ουγκάντα, για μετανάστες από γειτονικές περιοχές. Οι συζητήσεις με αφρικανικές κυβερνήσεις είναι σε εξέλιξη, με έμφαση στην επιστροφή και όχι στην αρχική επεξεργασία αιτήσεων.
Αυτή η εξέλιξη έρχεται σε μια περίοδο έντονων προκλήσεων για την ΕΕ, με χιλιάδες μετανάστες να διασχίζουν επικίνδυνες διαδρομές. Αν υλοποιηθεί, μπορεί να μειώσει τις πιέσεις στα σύνορα, αλλά εγείρει ερωτήματα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βιωσιμότητα. Οι αρχές καλούν σε ενημέρωση από επίσημες πηγές, καθώς οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται.