Ερντογάν για F-35: «Στον Τραμπ θύμισα ότι πληρώσαμε αλλά δεν τα έχουν παραδώσει ακόμα»
Σε μια κίνηση που αναδεικνύει τις επίμονες εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανέλαβε χθες την απαίτηση της Άγκυρας για την παράδοση 100 μαχητικών F-35, επιμένοντας ότι η χώρα του έχει ήδη καταβάλει 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια για αυτά. Η δήλωση, που έγινε κατά τη διάρκεια εκδήλωσης για την έναρξη της νέας νομοθετικής περιόδου στην τουρκική βουλή, έρχεται μια εβδομάδα μετά τη συνάντηση Ερντογάν-Τραμπ στη Λευκό Οίκο και υπογραμμίζει τις δυσκολίες σε μια σχέση που, παρόλο που βελτιώνεται σε εμπορικά ζητήματα, παραμένει φορτισμένη από γεωπολιτικές διαφωνίες. Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, συνεχίζουν να βλέπουν την τουρκική αγορά ρωσικών S-400 ως απειλή για την ασφάλεια του προγράμματος, ενώ το Κογκρέσο εκφράζει σαφείς επιφυλάξεις.
Ο Ερντογάν, απευθυνόμενος σε δημοσιογράφους, δήλωσε: «Τους είπαμε ότι πληρώσαμε τα χρήματα, αλλά δεν έχετε παραδώσει ακόμα τα F-35. Αυτό είναι. Τώρα το παρακολουθούμε». Η Άγκυρα, που αποκλείστηκε από το διεθνές πρόγραμμα F-35 το 2019 μετά την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400, θεωρεί τον αποκλεισμό «ασύμβατο με στρατηγική εταιρική σχέση» και διεκδικεί είτε τα αεροσκάφη είτε επιστροφή των χρημάτων. Σε συνέντευξή του στο Fox News νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε ότι το θέμα θα συζητηθεί ξανά, συμπεριλαμβάνοντας και αναβαθμίσεις F-16, ενώ χαρακτήρισε τον Τραμπ «καλοπροαίρετο» για την επίλυση.
Η διαμάχη ξεκινά από την απόφαση της Τουρκίας να προμηθευτεί τα S-400, κάτι που οι ΗΠΑ θεώρησαν κίνδυνο για τα μυστικά των F-35 – το πιο προηγμένο stealth μαχητικό της Δύσης. Οι Αμερικανοί φοβούνται ότι τα ρωσικά συστήματα θα μπορούσαν να συλλέξουν δεδομένα για το αεροσκάφος, τα οποία ενδέχεται να καταλήξουν στα χέρια της Μόσχας. Αυτό οδήγησε σε κυρώσεις βάσει του νόμου CAATSA και στην αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα, όπου η Άγκυρα όχι μόνο ήταν αγοραστής αλλά και συνεργαζόμενη εταιρεία. Η Τουρκία, από την άλλη, δικαιολογεί την αγορά S-400 ως αναγκαία, κατηγορώντας τις ΗΠΑ ότι αρνήθηκαν να πουλήσουν εναλλακτικά συστήματα όπως τα Patriot σε λογική τιμή.
Η συνάντηση Ερντογάν-Τραμπ στις 25 Σεπτεμβρίου στον Λευκό Οίκο έφερε κάποια αισιοδοξία, με τον Αμερικανό πρόεδρο να δηλώνει ότι «θα μπορούσε εύκολα» να επαναφέρει την Τουρκία στο πρόγραμμα και να περιμένει «θετική εξέλιξη». Ο Τραμπ πίεσε επίσης την Άγκυρα να σταματήσει τις αγορές ρωσικού πετρελαίου –πάνω από 90 δισεκατομμύρια δολάρια από το 2023–, προτείνοντας άρση κυρώσεων σε αντάλλαγμα. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν σε συμφωνίες για πυρηνική ενέργεια και εισαγωγές LNG, ενώ η Turkish Airlines διαπραγματεύεται αγορά 250 αεροσκαφών Boeing και η Τουρκία 40 F-16.
Παρά ταύτα, εμπόδια παραμένουν. Το διπαρτίτο Hellenic Caucus στο αμερικανικό Κογκρέσο προειδοποίησε εναντίον της επιστροφής της Τουρκίας στα F-35, επικαλούμενο τη στρατιωτική συνεργασία της με τη Ρωσία και την «παραβίαση διεθνών κανόνων και δημοκρατικών αρχών». Ένας νόμος του 2020 απαγορεύει τις πωλήσεις F-35 στην Τουρκία εκτός αν πιστοποιηθεί η εγκατάλειψη των S-400. Επιπλέον, η Τουρκία αναπτύσσει το εγχώριο μαχητικό KAAN, κάτι που δείχνει ότι δεν βασίζεται πλήρως στις ΗΠΑ. «Η Τουρκία πρέπει να βρει ενδιάμεση λύση, αλλά η εμπιστοσύνη χτίζεται με πράξεις, όχι μόνο με πληρωμές», σχολιάζουν αναλυτές, τονίζοντας ότι η Μόσχα παραμένει στενός εταίρος της Άγκυρας.
Οι συνομιλίες των τεχνικών ομάδων συνεχίζονται, με επόμενη συνάντηση τον Οκτώβριο. Σε μια εποχή που οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας δοκιμάζονται από ζητήματα όπως η Συρία, η Ουκρανία και η Γάζα, η υπόθεση F-35 γίνεται δείκτης: Θα υπάρξει συμβιβασμός που να προστατεύει τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ, ή θα ενταθούν οι διχασμοί; Η Άγκυρα επιμένει στα δικαιώματά της, αλλά οι ΗΠΑ υπενθυμίζουν ότι η στρατηγική εμπιστοσύνη δεν αγοράζεται μόνο με δολάρια.
