Δρ. Αλιγιζάκη Ασπασία: Η Ειρήνη στην Ουκρανία το 2025 Παραμένει Μια Δύσκολη Υπόθεση
Η σύρραξη στην Ουκρανία, που ξεκίνησε με την πλήρη κλίμακα της ρωσικής εισβολής το 2022, συνεχίζει να αποτελεί μία από τις πιο πολύπλοκες και καταστροφικές κρίσεις του 21ου αιώνα. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και την έντονη διπλωματική δραστηριότητα το 2025, η επίτευξη μιας βιώσιμης ειρήνης παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Αυτή η ανάλυση εξετάζει τους βασικούς λόγους που εμποδίζουν την ειρήνη, βασιζόμενη στις πιο πρόσφατες εξελίξεις, τις θέσεις των εμπλεκόμενων πλευρών και τις γεωπολιτικές δυναμικές, όπως αυτές διαμορφώνονται μέχρι τις 18 Αυγούστου 2025.
1. Ασυμβίβαστες Θέσεις Ουκρανίας και Ρωσίας
Ένας από τους κύριους λόγους που η ειρήνη παραμένει απρόσιτη είναι η θεμελιώδης αντίθεση μεταξύ των στρατηγικών στόχων της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Η Ουκρανία, υπό την ηγεσία του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επιμένει στην πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής της ακεραιότητας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που κατέχονται από τη Ρωσία (Κριμαία, Ντονμπάς, Χερσώνα και Ζαπορίζια). Επιπλέον, το Κίεβο θεωρεί την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ ως αδιαπραγμάτευτες προϋποθέσεις για τη μακροπρόθεσμη ασφάλειά του, ενώ απορρίπτει κάθε περιορισμό στις στρατιωτικές του δυνατότητες.
Αντιθέτως, η Ρωσία, υπό τον Βλαντίμιρ Πούτιν, απαιτεί την επίσημη αναγνώριση των κατεχόμενων εδαφών ως ρωσικών, την αποστρατικοποίηση της Ουκρανίας και την εγγύηση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν βλέπει την επέκταση του ΝΑΤΟ προς την Ανατολική Ευρώπη ως υπαρξιακή απειλή για τη Ρωσία και επιδιώκει την αποκατάσταση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Οι δηλώσεις του μετά τη σύνοδο κορυφής στην Αλάσκα (Αύγουστος 2025) υποδεικνύουν ότι δεν είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει από αυτές τις απαιτήσεις, θεωρώντας ότι ο χρόνος και η στρατιωτική φθορά ευνοούν τη Μόσχα.
Αυτές οι ασυμβίβαστες θέσεις καθιστούν κάθε διαπραγμάτευση εξαιρετικά δύσκολη, καθώς καμία πλευρά δεν είναι πρόθυμη να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις χωρίς να θεωρήσει ότι χάνει την εθνική της αξιοπρέπεια ή ασφάλεια.
2. Στρατιωτική και Οικονομική Φθορά: Ένας Πόλεμος Χωρίς Νικητή
Η στρατιωτική κατάσταση στο μέτωπο ενισχύει την πολυπλοκότητα της ειρηνευτικής διαδικασίας. Παρά την ισχυρή αντίσταση της Ουκρανίας, η Ρωσία έχει επιτύχει οριακά κέρδη στο Ντονμπάς, με πρόσφατες αναφορές να υποδεικνύουν μια σοβαρή διάσπαση της ουκρανικής άμυνας στην περιοχή. Η ουκρανική άμυνα αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, όπως ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, εξοπλισμό και πυρομαχικά, καθώς και προβλήματα συντονισμού μεταξύ των μονάδων. Παράλληλα, η Ρωσία υφίσταται τεράστιες απώλειες, με εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για 1.500 νεκρούς ή τραυματίες ημερησίως, ενώ η οικονομία της αντιμετωπίζει πιέσεις από τις δυτικές κυρώσεις, με επιτόκια στο 23%, πληθωρισμό πάνω από 9% και πτώση του ρουβλίου.
Ωστόσο, καμία πλευρά δεν φαίνεται ικανή να επιτύχει αποφασιστική νίκη. Η Ουκρανία δεν διαθέτει τη στρατιωτική ισχύ για να ανακτήσει πλήρως τα κατεχόμενα εδάφη, ενώ η Ρωσία δεν μπορεί να καταλάβει το Κίεβο ή να επιβάλει πλήρη έλεγχο στην Ουκρανία. Αυτή η στασιμότητα οδηγεί σε έναν πόλεμο φθοράς, όπου η συνέχιση των εχθροπραξιών φαίνεται πιο πιθανή από μια συμφωνία ειρήνης, καθώς και οι δύο πλευρές πιστεύουν ότι μπορούν να αντέξουν περισσότερο από την άλλη.
3. Διπλωματικές Εντάσεις και Έλλειψη Εμπιστοσύνης
Οι διπλωματικές προσπάθειες για ειρήνη το 2025, παρόλο που εντάθηκαν, έχουν συναντήσει σημαντικά εμπόδια λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών. Η σύνοδος κορυφής Τραμπ-Πούτιν στην Αλάσκα (15 Αυγούστου 2025) απέτυχε να παράγει συγκεκριμένα αποτελέσματα, με τον Πούτιν να απορρίπτει την πρόταση για κατάπαυση του πυρός που θα πάγωνε τις τρέχουσες γραμμές του μετώπου. Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, έχει εκφράσει ανησυχίες ότι οποιαδήποτε συμφωνία που αποκλείει το Κίεβο θα οδηγήσει σε «νεκρές λύσεις», ενώ η Ρωσία κατηγορείται για παραβιάσεις προηγούμενων εκεχειριών.
Η εμπλοκή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επανήλθε στην προεδρία των ΗΠΑ το 2025, περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση. Παρά τις δηλώσεις του για τερματισμό του πολέμου «σε 24 ώρες», οι προθέσεις του παραμένουν ασαφείς, με την Ουκρανία να ανησυχεί για πιθανή μείωση της αμερικανικής στήριξης. Η πρόταση των ΗΠΑ για «πάγωμα» της σύγκρουσης κατά μήκος των σημερινών γραμμών και η πιθανή αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους έχουν προκαλέσει σκεπτικισμό στο Κίεβο και στους Ευρωπαίους συμμάχους. Επιπλέον, η Ρωσία εμφανίζεται ανθεκτική σε πιέσεις, όπως φαίνεται από τις δηλώσεις του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, ο οποίος τονίζει ότι η Μόσχα δεν δέχεται τελεσίγραφα.
4. Διεθνής Διχογνωμία και Περιορισμένη Υποστήριξη
Η διεθνής κοινότητα παραμένει διχασμένη ως προς τον τρόπο επίτευξης ειρήνης. Οι ΗΠΑ, υπό τον Τραμπ, φαίνονται πιο επιφυλακτικές για τη συνέχιση της στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία, ενώ η Ευρώπη, παρά την υποστήριξή της, δεν έχει καταφέρει να συμφωνήσει σε συγκεκριμένα μέτρα, όπως τα 20 δισ. ευρώ σε στρατιωτική βοήθεια που πρότεινε η Εσθονή πρωθυπουργός Κάγια Κάλλας. Η Ουγγαρία, για παράδειγμα, έχει επανειλημμένα καθυστερήσει τις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, περιπλέκοντας τη συνοχή της ΕΕ.
Η Κίνα, από την άλλη, εμφανίζεται να υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις, αλλά οι κατηγορίες του Ζελένσκι για συμμετοχή 155 Κινέζων πολιτών στον ρωσικό στρατό έχουν προκαλέσει διπλωματικές εντάσεις, με το Πεκίνο να απορρίπτει τις κατηγορίες ως ανεύθυνες. Η έλλειψη ενιαίας διεθνούς στρατηγικής και οι αντικρουόμενες απόψεις μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, όπως η Κίνα και η Γερμανία (η οποία χαρακτηρίζει τις συνομιλίες «αδιέξοδες»), μειώνουν τις πιθανότητες για μια συντονισμένη ειρηνευτική πρωτοβουλία.
5. Κόπωση της Ουκρανικής Κοινωνίας και Απώλεια Εδαφών
Η εσωτερική κατάσταση στην Ουκρανία προσθέτει ακόμη ένα επίπεδο δυσκολίας. Δημοσκοπήσεις του 2025 (Gallup και KIIS) δείχνουν μια σημαντική στροφή στη δημόσια γνώμη, με το 69% των Ουκρανών να τάσσεται υπέρ της κατάπαυσης του πυρός μέσω διαπραγματεύσεων, ακόμη και με συμβιβασμούς, έναντι μόλις 24% που υποστηρίζει τη συνέχιση του πολέμου «μέχρι τη νίκη». Αυτή η αλλαγή αντικατοπτρίζει την κοινωνική και οικονομική κόπωση μετά από τριάμισι χρόνια πολέμου, με τις συνθήκες διαβίωσης να επιδεινώνονται, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως το Ποκρόβσκ, που πλήττονται από συνεχείς βομβαρδισμούς.
Παράλληλα, η πιθανότητα εδαφικών παραχωρήσεων παραμένει ακανθώδες ζήτημα. Το «σχέδιο Ευρώπης – Ουκρανίας», που προβλέπει τη διατήρηση του ρωσικού ελέγχου στα κατεχόμενα εδάφη χωρίς επίσημη αναγνώριση, συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη υποστήριξη (54%), αλλά το «σχέδιο Ρωσίας», που περιλαμβάνει πλήρη αποστρατικοποίηση και αναγνώριση των κατεχόμενων εδαφών, απορρίπτεται από το 76% των Ουκρανών. Η πίεση για συμβιβασμούς εντείνεται, αλλά η απροθυμία του Ζελένσκι να αποδεχθεί απώλεια εδαφών ή περιορισμούς στην κυριαρχία της Ουκρανίας περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις.
6. Οικονομικές και Γεωπολιτικές Πιέσεις στη Ρωσία
Αν και η ρωσική οικονομία δείχνει σημάδια πίεσης, με υψηλό πληθωρισμό και πτώση του ρουβλίου, ο Πούτιν διατηρεί μια στάση ανθεκτικότητας, δηλώνοντας ότι οι κυρώσεις δεν έχουν «καίρια σημασία». Η Ρωσία έχει προσαρμοστεί σε μεγάλο βαθμό στις δυτικές κυρώσεις, βρίσκοντας εναλλακτικές αγορές για το πετρέλαιό της και ενισχύοντας την πολεμική της παραγωγή. Αυτό δίνει στο Κρεμλίνο τη δυνατότητα να συνεχίσει τον πόλεμο, πιστεύοντας ότι η Ουκρανία θα εξαντληθεί πρώτη.
Η πρόταση του Τραμπ για νέες κυρώσεις, όπως δασμούς 500% σε χώρες που αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, θα μπορούσε να εντείνει την πίεση, αλλά οι αναλυτές εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις θα χρειαστούν χρόνο για να γίνουν αισθητές. Μέχρι τότε, ο Πούτιν φαίνεται απρόθυμος να υποχωρήσει, καθώς θεωρεί ότι η συνέχιση του πολέμου εξυπηρετεί τους μακροπρόθεσμους γεωπολιτικούς του στόχους.
7. Ανθρωπιστική Κρίση και Καταστροφή Υποδομών
Η ανθρωπιστική κρίση στην Ουκρανία, με εκατομμύρια εκτοπισμένους και συνεχείς επιθέσεις σε ενεργειακές και αστικές υποδομές, ενισχύει την επείγουσα ανάγκη για ειρήνη, αλλά παράλληλα περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις. Οι ρωσικές επιθέσεις, όπως οι 108 εκτοξεύσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών τη νύχτα της 12ης Μαΐου 2025, υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στις ειρηνευτικές προτάσεις. Στο Ποκρόβσκ, οι κάτοικοι αρνούνται να εγκαταλείψουν την πόλη παρά τους βομβαρδισμούς, ενώ οι ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας, κρίσιμες για την επιβίωση της οικονομίας, παραμένουν στόχοι.
Αυτή η συνεχιζόμενη καταστροφή ενισχύει την αποφασιστικότητα της Ουκρανίας να αντισταθεί, αλλά ταυτόχρονα εξαντλεί τους πόρους της, καθιστώντας την εξαρτημένη από τη διεθνή βοήθεια. Η αβεβαιότητα για τη συνέχιση της δυτικής υποστήριξης, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ, εντείνει την πίεση για συμβιβασμούς που η Ουκρανία δεν είναι ακόμη έτοιμη να αποδεχθεί.
Συμπέρασμα
Η ειρήνη στην Ουκρανία το 2025 παραμένει δύσκολη λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων: των ασυμβίβαστων θέσεων Ουκρανίας και Ρωσίας, της στρατιωτικής και οικονομικής φθοράς που δεν οδηγεί σε αποφασιστική νίκη, της έλλειψης εμπιστοσύνης στις διπλωματικές προσπάθειες, της διχογνωμίας της διεθνούς κοινότητας, της κοινωνικής κόπωσης στην Ουκρανία και των συνεχιζόμενων ανθρωπιστικών και οικονομικών πιέσεων. Οι πρόσφατες εξελίξεις, όπως η αποτυχία της συνόδου κορυφής στην Αλάσκα και η συνεχιζόμενη στρατιωτική πίεση στο Ντονμπάς, υποδεικνύουν ότι ο δρόμος προς την ειρήνη είναι γεμάτος εμπόδια.
Παρά τις ελπίδες που γεννήθηκαν από πρωτοβουλίες όπως η 30ήμερη κατάπαυση του πυρός που προτάθηκε τον Μάρτιο 2025 ή οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, η απουσία συναίνεσης για τα βασικά ζητήματα—όπως η εδαφική ακεραιότητα, η ένταξη στο ΝΑΤΟ και οι εγγυήσεις ασφαλείας—καθιστά την ειρήνη εύθραυστη και αβέβαιη. Η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της επιμένουν σε μια «ειρήνη μέσω ισχύος», αλλά χωρίς ουσιαστική διεθνή πίεση στη Ρωσία ή σημαντικές παραχωρήσεις από το Κίεβο, ο πόλεμος φαίνεται πιθανό να συνεχιστεί, είτε ως ενεργή σύγκρουση είτε ως παγωμένη διαμάχη τύπου Κορέας.
Η επίτευξη ειρήνης απαιτεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ διπλωματίας, στρατιωτικής αποτροπής και διεθνούς συνεργασίας—μια ισορροπία που, προς το παρόν, παραμένει ανέφικτη.
