Ανατροπή στη Θεραπεία του Καρκίνου: Πώς η Ακτινοθεραπεία «Ξυπνά» το Ανοσοποιητικό για να Καταπολεμήσει Ανθεκτικούς Όγκους
Μια πρωτοποριακή μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 22 Ιουλίου 2025 στο περιοδικό Nature Cancer, αποκαλύπτει ότι η ακτινοθεραπεία, παραδοσιακά θεωρούμενη τοπική θεραπεία, μπορεί να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπο που μετατρέπει ανθεκτικούς όγκους σε ευάλωτους στόχους. Ερευνητές από το Johns Hopkins Kimmel Cancer Center και το Netherlands Cancer Institute διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός ακτινοθεραπείας με ανοσοθεραπεία προκαλεί συστημική ανοσολογική απόκριση, ιδιαίτερα σε «ψυχρούς» όγκους του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα, οι οποίοι συνήθως δεν ανταποκρίνονται στην ανοσοθεραπεία.
Η Δύναμη του «Abscopal Effect»
Η μελέτη επικεντρώνεται σε ένα σπάνιο φαινόμενο γνωστό ως «abscopal effect», όπου η ακτινοθεραπεία όχι μόνο καταστρέφει καρκινικά κύτταρα στο σημείο ακτινοβόλησης, αλλά πυροδοτεί ανοσολογική απόκριση που επηρεάζει όγκους σε απομακρυσμένες περιοχές του σώματος. «Η ακτινοθεραπεία λειτουργεί σαν επιταχυντής, ενεργοποιώντας τα Τ κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος για να αναγνωρίσουν και να επιτεθούν σε καρκινικά κύτταρα», εξηγεί ο επικεφαλής ερευνητής Justin Huang, ο οποίος βραβεύτηκε με το Paul Ehrlich Research Award 2025 για την έρευνά του.
Οι ερευνητές ανέλυσαν 293 δείγματα αίματος και όγκων από 72 ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, συγκρίνοντας τη θεραπεία με ακτινοθεραπεία ακολουθούμενη από ανοσοθεραπεία (pembrolizumab) έναντι της ανοσοθεραπείας μόνο. Διαπίστωσαν ότι οι «ψυχροί» όγκοι – χαρακτηρισμένοι από χαμηλά επίπεδα μετάλλαξης, χαμηλή έκφραση PD-L1 ή αλλαγές στη via Wnt – «ζεσταίνονταν» μετά την ακτινοθεραπεία, με αυξημένη παρουσία Τ κυττάρων και ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού περιβάλλοντος.
Καλύτερα Αποτελέσματα για Ασθενείς
Οι ασθενείς που έλαβαν συνδυαστική θεραπεία παρουσίασαν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα, με μακροχρόνια επιβίωση σε περιπτώσεις που η ανοσοθεραπεία μόνη της θα αποτύγχανε. «Για έναν υποσύνολο καρκίνων του πνεύμονα όπου δεν περιμένουμε ανταπόκριση, η ακτινοθεραπεία μπορεί να παρακάμψει την πρωτογενή αντίσταση στην ανοσοθεραπεία», δήλωσε η ανώτερη ερευνήτρια Valsamo Anagnostou, συν-διευθύντρια του Προγράμματος Ακρίβειας Ογκολογίας στο Johns Hopkins.
Η έρευνα χρησιμοποίησε «πολυομική ανάλυση», εξετάζοντας γονίδια, πρωτεΐνες και ανοσοκύτταρα, για να αποκωδικοποιήσει τις μοριακές αλλαγές. Διαπιστώθηκε ότι τα Τ κύτταρα των ασθενών αναγνώριζαν ειδικούς δείκτες στα καρκινικά κύτταρα, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα της μάχης κατά του καρκίνου. Η παρακολούθηση του κυκλοφορούντος DNA του όγκου (ctDNA) στο αίμα ενίσχυσε περαιτέρω την κατανόηση της θεραπευτικής απόκρισης.
Μελλοντικές Προοπτικές
Η μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ, ανοίγει νέους δρόμους για τη θεραπεία ανθεκτικών καρκίνων. Οι ερευνητές προτείνουν ότι η ακτινοθεραπεία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει όχι μόνο την πρωτογενή, αλλά και την επίκτητη αντίσταση στην ανοσοθεραπεία. «Η συνεργασία μας με το Netherlands Cancer Institute υπογραμμίζει τη σημασία της διεθνούς, διεπιστημονικής έρευνας», σημείωσε ο Huang.
Παρά την ελπιδοφόρα πρόοδο, προκλήσεις παραμένουν, όπως η πρόβλεψη του abscopal effect και η βελτιστοποίηση της δοσολογίας και του χρονοδιαγράμματος της ακτινοθεραπείας. Κλινικές δοκιμές φάσης II, όπως αυτή που διεξήχθη από τους Willemijn Theelen και Paul Baas, συνεχίζουν να διερευνούν αυτά τα ζητήματα.
Μια Νέα Εποχή στη Θεραπεία του Καρκίνου
Η ανακάλυψη ότι η ακτινοθεραπεία μπορεί να «ξυπνήσει» το ανοσοποιητικό σύστημα αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη θεραπεία του καρκίνου. Με τη δυνατότητα να μετατρέπει «ψυχρούς» όγκους σε ευάλωτους, ο συνδυασμός ακτινοθεραπείας και ανοσοθεραπείας προσφέρει ελπίδα για ασθενείς με δύσκολα θεραπεύσιμους καρκίνους. Καθώς η έρευνα προχωρά, η εξατομίκευση της θεραπείας και η κατανόηση των μοριακών μηχανισμών θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα εποχή ακρίβειας στην ογκολογία.
