Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, τα deepfakes –βίντεο που δημιουργούνται ή τροποποιούνται με AI για να δείχνουν εξωπραγματικά ρεαλιστικά– έχουν γίνει από viral αστεία μέχρι σοβαρή απειλή. Φαντάσου τον πρωθυπουργό να «λέει» κάτι που δεν είπε ποτέ ή τον καλύτερό σου φίλο να εμφανίζεται σε βίντεο που δεν γυρίστηκε ποτέ. Το 2025, η τεχνολογία deepfake έχει εκτοξευθεί, με εργαλεία όπως το DeepFaceLab να παράγουν βίντεο που ξεγελούν ακόμα και τον πιο προσεκτικό θεατή. Πώς, λοιπόν, μπορείς να ξεχωρίσεις το αληθινό από το ψεύτικο; Ας ρίξουμε φως, με βάση έγκυρες πηγές όπως το MIT Technology Review και το Wired, για να γίνεις ντετέκτιβ της ψηφιακής αλήθειας!
Τι είναι τα deepfakes και γιατί είναι πρόβλημα;
Τα deepfakes χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη, κυρίως generative adversarial networks (GANs), για να «κολλήσουν» πρόσωπα, φωνές ή κινήσεις σε βίντεο. Το 2023, το 96% των deepfakes παγκοσμίως αφορούσαν ψυχαγωγία ή απάτες, σύμφωνα με το Deeptrace Labs, αλλά το 2025 η χρήση τους σε παραπληροφόρηση (π.χ. πολιτικές καμπάνιες) και απάτες (π.χ. ψεύτικα βίντεο CEO) έχει εκτοξευθεί. Το MIT Technology Review αναφέρει ότι η δημιουργία ενός πειστικού deepfake κοστίζει πλέον λιγότερο από 100€, ενώ εργαλεία όπως το Runway Gen-3 παράγουν βίντεο υψηλής ποιότητας σε ώρες. Στην Ελλάδα, τέτοια βίντεο έχουν εμφανιστεί σε σατιρικά memes αλλά και σε απόπειρες εξαπάτησης μέσω social media.
Πώς να εντοπίσεις ένα deepfake: 5 κόλπα για αρχάριους
Αν και τα deepfakes γίνονται όλο και πιο πειστικά, υπάρχουν σημάδια που μπορείς να ψάξεις – χωρίς να είσαι ειδικός. Δες τι λένε οι ειδικοί:
- Αφύσικες κινήσεις προσώπου: Παρατήρησε τα μάτια και το στόμα. Τα deepfakes συχνά δείχνουν «παγωμένες» εκφράσεις ή μη συγχρονισμένα χαμόγελα. Το IEEE Spectrum επισημαίνει ότι τα GANs δυσκολεύονται με μικροεκφράσεις, π.χ. το μάτι που δεν κλείνει φυσικά. Tip: Ζούμαρε στα μάτια – αν φαίνονται «άψυχα» ή στατικά, υποψιάσου!
- Παράξενος φωτισμός ή υφή: Τα deepfakes μπορεί να έχουν ασυνέπειες στο φως, π.χ. σκιές που δεν ταιριάζουν ή δέρμα που μοιάζει υπερβολικά λείο. Το Wired τονίζει ότι τα μοντέλα AI δυσκολεύονται με πολύπλοκα φόντα ή αλλαγές φωτισμού. Tip: Ψάξε για «θόρυβο» ή θολές άκρες γύρω από το πρόσωπο.
- Φωνή εκτός συγχρονισμού: Η φωνή μπορεί να μην ταιριάζει με την κίνηση των χειλιών ή να ακούγεται ρομποτική. Εργαλεία όπως το Wav2Lip βελτιώνουν τον συγχρονισμό, αλλά το Forbes σημειώνει ότι μικρές καθυστερήσεις ή αφύσικοι τόνοι προδίδουν το ψεύτικο. Tip: Πρόσεξε αν η φωνή ακούγεται σαν να έρχεται από «αλλού».
- Ασυνήθιστη συμπεριφορά: Αν ο «πρωταγωνιστής» λέει κάτι εκτός χαρακτήρα (π.χ. ένας πολιτικός κάνει χιούμορ που δεν του ταιριάζει), υποψιάσου. Το The Verge αναφέρει ότι το περιεχόμενο που «σοκάρει» είναι συχνά deepfake. Tip: Σκέψου: «Ταιριάζει αυτό με τον άνθρωπο που γνωρίζω;».
- Ανάλυση πηγής: Πού είδες το βίντεο; Αν είναι από μη επαληθευμένο λογαριασμό στο TikTok ή X, οι πιθανότητες deepfake αυξάνονται. Το BBC προτείνει να διασταυρώνεις με έγκυρες πηγές, π.χ. ειδησεογραφικά sites. Tip: Έλεγξε το προφίλ που ανέβασε το βίντεο – έχει ιστορικό αξιοπιστίας;
| Σημάδι Deepfake | Τι να ψάξεις | Πώς να το εντοπίσεις | Πηγή |
| Κίνηση προσώπου | Μη φυσικά μάτια/στόμα | Ζούμαρε σε μάτια, χείλη | IEEE Spectrum |
| Φωτισμός/Υφή | Ασυνέπειες σκιών | Ψάξε για θολές άκρες | Wired |
| Φωνή | Ασυγχρόνιστα χείλη | Άκου για ρομποτικούς τόνους | Forbes |
| Συμπεριφορά | Αταίριαστες ενέργειες | Σύγκρινε με γνωστές συνήθειες | The Verge |
| Πηγή | Αμφίβολος λογαριασμός | Διασταύρωσε με ειδήσεις | BBC |
Η τεχνολογία πίσω από την ανίχνευση
Οι εταιρείες δεν μένουν με σταυρωμένα χέρια. Το Meta και το Google επενδύουν σε AI εργαλεία ανίχνευσης, όπως το Deepware Scanner, που εντοπίζουν deepfakes με ακρίβεια 80-90%. Η Apple χρησιμοποιεί το Secure Enclave στα iPhones για να επαληθεύει την αυθεντικότητα βίντεο, ενώ το X εφαρμόζει Community Notes για να σηματοδοτεί ύποπτο περιεχόμενο. Ωστόσο, το 2025, η μάχη είναι άνιση: Οι δημιουργοί deepfakes εξελίσσονται ταχύτερα, με ανοιχτού κώδικα εργαλεία όπως το Faceswap να είναι διαθέσιμα σε όλους.
Τι μπορείς να κάνεις; Γίνε ο δικός σου ντετέκτιβ
- Χρησιμοποίησε εργαλεία: Δοκίμασε το Deepware Scanner (δωρεάν) ή το Forensically για ανάλυση βίντεο στον υπολογιστή σου.
- Εμπιστεύσου το ένστικτο: Αν κάτι φαίνεται «πολύ καλό για να είναι αληθινό», πιθανότατα είναι. Διασταύρωσε με ειδήσεις από Reuters ή BBC.
- Προστάτεψε τον εαυτό σου: Μην κοινοποιείς ύποπτα βίντεο και ανέφερε περιεχόμενο σε πλατφόρμες όπως το TikTok ή το X.
Η μεγάλη εικόνα
Τα deepfakes δεν είναι μόνο τεχνολογία – είναι πρόκληση για την εμπιστοσύνη μας. Το Pew Research Center προβλέπει ότι μέχρι το 2030, το 50% του οπτικού περιεχομένου online μπορεί να είναι AI-generated, κάνοντας την κριτική σκέψη πιο σημαντική από ποτέ. Στην Ελλάδα, όπου τα social media είναι βασιλιάς, η εκπαίδευση σε digital literacy (όπως προγράμματα του ΕΚΠΑ) μπορεί να σε σώσει από την παραπληροφόρηση.
PHOTO: pexels-liza-summer-