22 Αυγούστου 1911 – Το Έγκλημα του Αιώνα: Πώς η Μόνα Λίζα Εξαφανίστηκε από το Λούβρο
Το πρωί της 22ας Αυγούστου 1911, η ατμόσφαιρα στο Μουσείο του Λούβρου ήταν ήρεμη, σαν κάθε άλλη Δευτέρα, ημέρα που το μουσείο παρέμενε κλειστό για το κοινό. Ο πίνακας της Μόνα Λίζα (La Joconde) του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, το διασημότερο ίσως έργο τέχνης στον κόσμο, έλειπε από τη θέση του. Αυτό που αρχικά θεωρήθηκε ως μια απλή κλοπή, εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο συναρπαστικά και μυστηριώδη εγκλήματα στην ιστορία της τέχνης, που θα κρατούσε την παγκόσμια κοινή γνώμη σε αγωνία για περισσότερα από δύο χρόνια.
Το Πρωτοσέλιδο που Συγκλόνισε τη Γαλλία
Η είδηση της κλοπής έσκασε σαν βόμβα. Οι γαλλικές εφημερίδες αφιέρωσαν ατελείωτα πρωτοσέλιδα στο γεγονός, ενώ ολόκληρος ο κόσμος, από την Ευρώπη μέχρι την Αμερική, παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα τις εξελίξεις. Το κοινό έδειξε πρωτοφανές ενδιαφέρον. Χιλιάδες άνθρωποι συνέρρευσαν στο Λούβρο για να δουν… τον άδειο τοίχο. Αυτή η μαζική “προσκύνηση” του κενού χώρου, ανέδειξε το έργο σε παγκόσμιο σύμβολο και επιτάχυνε την ήδη αυξανόμενη δημοφιλία του.
Η αστυνομία ξεκίνησε άμεσα έρευνες, αλλά οι πρώτες ενδείξεις ήταν συγκεχυμένες. Ο πίνακας, με διαστάσεις 77 × 53 εκατοστά, είχε κλαπεί χωρίς να σπάσει καμία βιτρίνα ή να προκληθεί αναστάτωση. Η απροσδόκητη ευκολία με την οποία έγινε η κλοπή, οδήγησε τους ανακριτές σε μια σειρά από ατυχείς υποθέσεις. Αρχικά, οι υποψίες έπεσαν σε ορισμένους από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής, όπως τον Πάμπλο Πικάσο και τον ποιητή Γκιγιόμ Απολινέρ, οι οποίοι μάλιστα ανακρίθηκαν. Αυτό συνέβη επειδή ο Απολινέρ είχε προηγουμένως υποστηρίξει δημόσια ότι το Λούβρο έπρεπε να καεί, ενώ ένας φίλος του Πικάσο, ο Ονορέ Ζιρό, είχε κλέψει δύο αγαλματίδια από το μουσείο και τα είχε πουλήσει στον Πικάσο. Η ανάμειξη των δύο καλλιτεχνών, αν και άσχετη με την κλοπή, δημιούργησε ένα εκρηκτικό κλίμα.
Η Αποκάλυψη του Δράστη
Για δύο ολόκληρα χρόνια, ο πίνακας παρέμεινε άφαντος. Οι ελπίδες για την ανεύρεσή του είχαν αρχίσει να εξασθενούν, όταν τον Νοέμβριο του 1913, ένας Ιταλός έμπορος τέχνης, ο Αλφρέντο Τζέρι, έλαβε ένα γράμμα από έναν άνδρα που αυτοαποκαλούνταν Λεονάρντο. Ο άνδρας ισχυριζόταν ότι κατείχε τη Μόνα Λίζα και ζητούσε $500.000 για την επιστροφή της. Ο Τζέρι, υποψιασμένος, έδωσε ραντεβού με τον άνδρα στη Φλωρεντία. Εκεί, ο δράστης αποκάλυψε την ταυτότητά του: ήταν ο Βιντσέντζο Περούτζια (Vincenzo Peruggia), ένας Ιταλός υαλοποιός που είχε εργαστεί στο Λούβρο.
Ο Περούτζια είχε μια απλή και ταυτόχρονα ιδιοφυή στρατηγική. Κρύφτηκε μέσα σε μια ντουλάπα του μουσείου το βράδυ της 21ης Αυγούστου. Το επόμενο πρωί, όταν το μουσείο ήταν άδειο, αφαίρεσε τον πίνακα από τον τοίχο, τον τύλιξε μέσα στην μπλούζα του και απλά βγήκε από το κτίριο. Η απόλυτη απλότητα της πράξης του σόκαρε τους πάντες.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το κίνητρό του δεν ήταν το κέρδος, αλλά ένας ακράτητος πατριωτισμός. Ο Περούτζια πίστευε ότι ο πίνακας ανήκε στην Ιταλία και είχε κλαπεί από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Αυτή η πεποίθηση, αν και βασισμένη σε μια ιστορική ανακρίβεια (ο πίνακας είχε αγοραστεί από τον βασιλιά Φραγκίσκο Α’ τον 16ο αιώνα), ήταν αρκετή για να τον ωθήσει στην κλοπή. Ο ίδιος πίστευε ότι διέπραττε μια πράξη δικαιοσύνης, επαναφέροντας το έργο στη γενέτειρά του, τη Φλωρεντία.
Η Επιστροφή και το Μέγα Θρίαμβος
Ο Αλφρέντο Τζέρι ειδοποίησε την αστυνομία, η οποία συνέλαβε τον Περούτζια. Η Μόνα Λίζα ανακτήθηκε και εκτέθηκε για λίγες μέρες στη Γκαλερί Ουφίτσι της Φλωρεντίας, όπου την είδαν χιλιάδες Ιταλοί, σαν να ήταν ηρωίδα. Τελικά, με την ιταλική κυβέρνηση να προσφέρει την επιστροφή του έργου στη Γαλλία, ο πίνακας επέστρεψε στο Λούβρο τον Ιανουάριο του 1914, συνοδευόμενος από στρατιωτική μπάντα και πλήθος κόσμου. Ο Περούτζια καταδικάστηκε σε μόλις οκτώ μήνες φυλάκιση, καθώς η πράξη του, αν και παράνομη, θεωρήθηκε από πολλούς Ιταλούς ως μια πράξη πατριωτισμού.
Η κλοπή, τελικά, δεν ήταν παρά η μεγαλύτερη διαφήμιση για τον πίνακα. Η δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεση, έκανε τη Μόνα Λίζα ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα. Ο πίνακας δεν είναι απλώς ένα έργο τέχνης, αλλά και ένα σύμβολο που έχει διανύσει μια μακρά και συναρπαστική ιστορία, από τα χέρια του Ντα Βίντσι, στα σαλόνια των Γάλλων βασιλιάδων, στην κρεβατοκάμαρα του Ναπολέοντα και τελικά, στον άδειο τοίχο του Λούβρου που, αν μη τι άλλο, της χάρισε την αιώνια δόξα.
