Νησιά χωρίς Νερό: Αφαλάτωση, Φράγματα ή Καινοτόμες Λύσεις για να Σβήσουμε τη Δίψα;
Η λειψυδρία στα ελληνικά νησιά, από τη Μύκονο μέχρι την Κρήτη, έχει εξελιχθεί σε έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους της κλιματικής κρίσης, με τα φράγματα να στεγνώνουν και τις βροχοπτώσεις να μειώνονται δραματικά. Η αύξηση της τουριστικής κίνησης, που φτάνει σε πρωτοφανή επίπεδα, επιδεινώνει την κατάσταση, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στην 19η θέση παγκοσμίως σε κίνδυνο λειψυδρίας, σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις του 2025. Ποια είναι, λοιπόν, η καλύτερη άμυνα απέναντι σε αυτή την απειλή; Αφαλάτωση, φράγματα ή μήπως καινοτόμες εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να αλλάξουν το παιχνίδι;
Η Κλιματική Κρίση Εντείνει τη Δίψα
Η κλιματική αλλαγή έχει αλλάξει ριζικά το υδατικό τοπίο στην Ελλάδα. Οι βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί κατά 20-60% σε περιοχές όπως το Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη, ενώ τα φράγματα, όπως αυτά στη Νάξο, την Κύθνο και τη Σέριφο, έχουν φτάσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Σύμφωνα με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, η ζήτηση νερού στα νησιά εικοσαπλασιάζεται κατά τη θερινή περίοδο λόγω του τουρισμού. Παράλληλα, η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει την εξάτμιση, μειώνοντας τα υπόγεια αποθέματα και οδηγώντας σε συχνές διακοπές νερού. Η κατάσταση είναι τόσο κρίσιμη που, όπως ανέφερε ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ, Ηλίας Δημητρίου, ποτάμια και λίμνες, όπως η Τριχωνίδα, έχουν φτάσει σε επίπεδα στάθμης που συνήθως παρατηρούνται στο τέλος του καλοκαιριού.
Αφαλάτωση: Η Σωτηρία ή το Πανάκριβο Τίμημα;
Η αφαλάτωση έχει αναδειχθεί ως βασική λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας σε νησιά όπως η Μύκονος, η Νάξος, η Μήλος και η Κάρπαθος. Οι μονάδες αφαλάτωσης, που μετατρέπουν το θαλασσινό νερό σε πόσιμο, προσφέρουν μια αξιόπιστη πηγή νερού, ιδιαίτερα σε απομονωμένες περιοχές. Στην Ιθάκη, για παράδειγμα, νέες μονάδες έχουν μειώσει τις διακοπές νερού, ενώ ο Υπουργός Ναυτιλίας, Χρήστος Στυλιανίδης, ανακοίνωσε στις 28 Ιουνίου 2025 την ανάπτυξη νέων μονάδων στη Λέρο. Η Ελλάδα έχει ήδη επενδύσει σε 35 μονάδες αφαλάτωσης, με σχέδια για περαιτέρω επέκταση.
Ωστόσο, η αφαλάτωση δεν είναι χωρίς προβλήματα. Οι μονάδες είναι ενεργοβόρες, αυξάνοντας το κόστος και την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα, αν και η σύνδεσή τους με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), όπως ηλιακή και αιολική, κερδίζει έδαφος. Επιπλέον, η απόρριψη της άλμης, του υπερσυμπυκνωμένου αλατιού που προκύπτει από την αφαλάτωση, μπορεί να βλάψει τα θαλάσσια οικοσυστήματα αν δεν γίνει σωστή διαχείριση. Το υψηλό κόστος συντήρησης και η ανάγκη για συνεχή χρηματοδότηση εγείρουν επίσης ανησυχίες, με ορισμένους να προβλέπουν ότι το κόστος του νερού μπορεί να φτάσει τα 20 ευρώ ανά κυβικό μέτρο αν οι μονάδες ιδιωτικοποιηθούν.
Φράγματα: Η Παραδοσιακή Λύση σε Κρίση
Τα φράγματα, που παραδοσιακά αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της υδροδότησης, χάνουν τη μάχη με την κλιματική κρίση. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, προβλέψεις του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων για το 2025 δείχνουν ότι τα φράγματα μπορεί να αδειάσουν πλήρως, ενώ στην Ελλάδα, φράγματα σε νησιά όπως η Σέριφος και η Κύθνος έχουν ήδη εξαντληθεί. Η μείωση των βροχοπτώσεων και η αυξημένη εξάτμιση λόγω υψηλών θερμοκρασιών καθιστούν τα φράγματα λιγότερο αξιόπιστα. Επιπλέον, η κατασκευή νέων φραγμάτων είναι δαπανηρή, χρονοβόρα και συχνά συναντά αντιδράσεις λόγω περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπως η καταστροφή φυσικών οικοσυστημάτων.
Εναλλακτικές Λύσεις: Η Καινοτομία ως Ελπίδα
Πέρα από την αφαλάτωση και τα φράγματα, νέες μέθοδοι κερδίζουν έδαφος στην μάχη κατά της λειψυδρίας. Η επαναχρησιμοποίηση νερού είναι μια πολλά υποσχόμενη λύση, ιδιαίτερα για τη γεωργία, που καταναλώνει το 70% του νερού στην Ελλάδα. Επεξεργασμένα λύματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άρδευση, μειώνοντας την πίεση στα αποθέματα γλυκού νερού. Η ΕΕ, μέσω της διάσκεψης του ΟΗΕ για το νερό το 2023, προωθεί την κυκλική χρήση του νερού, με στόχο τη μείωση της σπατάλης.
Τα έξυπνα δίκτυα διανομής, που χρησιμοποιούν τεχνολογίες IoT για την παρακολούθηση και μείωση των διαρροών, αποτελούν άλλο ένα όπλο. Στην Ελλάδα, οι απώλειες νερού από παλαιά δίκτυα φτάνουν το 50%, και η αναβάθμιση αυτών των υποδομών είναι κρίσιμη. Επιπλέον, η συλλογή όμβριων υδάτων σε δεξαμενές, όπως εφαρμόζεται σε μικρότερη κλίμακα σε νησιά όπως η Κεφαλονιά, μπορεί να προσφέρει μια βιώσιμη λύση για οικιακή χρήση.
Η ενσωμάτωση ΑΠΕ στις μονάδες αφαλάτωσης, όπως ηλιακές ή αιολικές εγκαταστάσεις, μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και το κόστος. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, πιλοτικά προγράμματα συνδυάζουν αφαλάτωση με ηλιακή ενέργεια, ενώ η ΕΕ προωθεί την πρωτοβουλία «Ευρωπαϊκά Έξυπνα Νησιά» για την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας και της υδατικής ασφάλειας.
Ποια Είναι η Καλύτερη Λύση;
Η αφαλάτωση προσφέρει άμεση ανακούφιση σε νησιά με οξεία λειψυδρία, αλλά η υψηλή ενεργειακή της απαίτηση και το κόστος την καθιστούν βραχυπρόθεσμη λύση. Τα φράγματα, αν και παραδοσιακά αξιόπιστα, χάνουν την αποτελεσματικότητά τους λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι εναλλακτικές μέθοδοι, όπως η επαναχρησιμοποίηση νερού και τα έξυπνα δίκτυα, υπόσχονται μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, αλλά απαιτούν σημαντικές επενδύσεις και πολιτική βούληση.
Η ιδανική στρατηγική, όπως προτείνουν ειδικοί, είναι ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω: υβριδικά συστήματα που συνδυάζουν αφαλάτωση με ΑΠΕ, αναβαθμισμένα δίκτυα, επαναχρησιμοποίηση νερού και μικρής κλίμακας δεξαμενές όμβριων υδάτων. Η κυβέρνηση έχει καταρτίσει σχέδιο 250 έργων για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, με έμφαση στην αφαλάτωση και τη χρηματοδότηση νέων γεωτρήσεων, όπως στην Κέρκυρα, αλλά η επιτυχία εξαρτάται από τη συνεργασία τοπικών αρχών, ΕΕ και ιδιωτικού τομέα.
Η λειψυδρία στα ελληνικά νησιά δεν είναι πλέον απλώς μια απειλή, αλλά μια πραγματικότητα που απαιτεί άμεση δράση. Η αφαλάτωση και τα φράγματα προσφέρουν λύσεις, αλλά η μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα εξαρτάται από καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως η επαναχρησιμοποίηση νερού και η ενεργειακή αυτονομία. Με την κλιματική κρίση να χτυπά την πόρτα, η Ελλάδα καλείται να επενδύσει σε έξυπνες, βιώσιμες λύσεις για να εξασφαλίσει ότι τα νησιά μας δεν θα μείνουν διψασμένα.
