Κύπρος: Το Μυστικό της Αρχαίας Κέρμειας και οι 2000 πήλινοι στρατιώτες στην Αγία Ειρήνη

Η Ιστορία της Κέρμειας

Στο χωριό Αγία Ειρήνη της επαρχίας Κερύνειας 10 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της πόλης της Μόρφου εικάζεται πως βρίσκεται «θαμμένη» ακόμη, μαζί με τους μεγάλους ανεξερεύνητους θησαυρούς της η αρχαία πόλη της Κύπρου, Κέρμεια.

Η Κέρμεια κρύβει μυστικά που ενώνουν την αρχαία ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου. Εδώ μπορεί να ανακαλύψει κανείς τους εντυπωσιακούς 2000 «πήλινους στρατιώτες», οι οποίοι θεωρούνται ένα μόνο δείγμα των ανεκτίμητων θησαυρών που ακόμη εξερευνούνται.

Η τοποθεσία της Αγίας Ειρήνης στη βόρεια ακτή της Κύπρου ήταν σημαντικός οικισμός κατά την Εποχή του Χαλκού, με την εξέχουσα θέση της να κορυφώνεται μεταξύ 2000 και 1500 π.Χ. Η Κύπρος βρισκόταν σε ιδανική τοποθεσία για εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές, ιδιαίτερα μεταξύ του μινωικού πολιτισμού της Κρήτης και του μυκηναϊκού πολιτισμού της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η ανακάλυψη των γλυπτών από τερακότα στην Αγία Ειρήνη έγινε κατά τη διάρκεια ανασκαφών που διεξήγαγαν Σουηδοί αρχαιολόγοι στα μέσα του 20ου αιώνα, με τον χώρο να αναγνωρίζεται ως σημαντικό θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο.

Η Σημαντικότητα της Ανακάλυψης

Η αρχαιολογική ανακάλυψη αυτών των στρατιωτών το 1929 από τον αγρότη-«παπά» Προκόπιο άνοιξε νέες προοπτικές στην κατανόηση της πολιτισμικής κληρονομιάς της Κύπρου. Αυτή η περιοχή είναι γνωστή για τις αρχαίες της ρίζες και τους θησαυρούς της, οι οποίοι φαίνεται να έχουν ανευρεθεί τυχαία το 1929, όταν ο Προκόπιος σκόνταψε πάνω σε ένα άγαλμα.

Ήταν η περίοδος που η αρχαιολογική Σουηδική Αποστολή, βρισκόταν στην Κύπρο, με τους (νεαρούς, ακόμη τότε) Einar Gjerstad, Erik Sjoqvist και Alfred Westholm επικεφαλής. Οι Σουηδοί, οι οποίοι αντιλαμβάνονται αμέσως τη σπουδαιότητα του αγάλματος που ανακάλυψε ο ιερέας σπεύδουν αμέσως στο χωριό και στο χωράφι του Προκόπιου κι αυτή έμελλε να γίνει η σημαντικότερη, από τις πολλές (μεταξύ άλλων σε Έγκωμη, Κυθρέα, Ιδάλιον, Βουνί, Μάριον, Σόλους κ.α.), ανακάλυψή τους στην Κύπρο, μεγάλο μέρος της οποίας -1500 από αυτά τα ειδώλια-, βρίσκεται σήμερα σε περίοπτη θέση (αφού αυτό είχε προσυμφωνηθεί με τους Άγγλους, κάτι που ορισμένοι αρχαιολόγοι ονομάζουν σήμερα ως «νόμιμη κλοπή») στο Μουσείο Μεσογειακών Αρχαιοτήτων της Στοκχόλμης (Medelhavsmuseet), το οποίο ιδρύθηκε το 1954, ενώ ένα μικρότερό της μέρος -500 περίπου ειδώλια-, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λευκωσίας.

Αυτή η συλλογή μικρών, χειροποίητων ειδωλίων συνδέεται πρωτίστως με τον πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού της ευρύτερης ελληνικής περιοχής και αντανακλά το μείγμα θρησκευτικών, πολιτιστικών και καλλιτεχνικών επιρροών που εξαπλώθηκαν σε όλο το Αιγαίο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αυτά τα τεχνουργήματα, που βρέθηκαν σε ιερό στον αρχαίο χώρο της Αγίας Ειρήνης, προσφέρουν ανεκτίμητη εικόνα της τελετουργικής ζωής της εποχής, καθιστώντας τα βασικό θέμα τόσο για τους αρχαιολόγους όσο και για τους ιστορικούς.

Τα γλυπτά βρέθηκαν σε κάτι που φαινόταν να είναι ιερό ή ιερό, υποδηλώνοντας ότι είχαν θρησκευτική ή αναθηματική σημασία. Αυτός ο ιστότοπος είναι αξιοσημείωτος για την τεράστια ποικιλία αντικειμένων που ανακαλύφθηκαν, που κυμαίνονται από αγγεία έως μεταλλικά αντικείμενα, αλλά τα ειδώλια από τερακότα ξεχωρίζουν λόγω της συμβολικής τους αξίας και της καλλιτεχνικής δεξιοτεχνίας τους.

Αυτά τα γλυπτά πιθανότατα χρησιμοποιήθηκαν σε θρησκευτικές τελετουργίες, καθώς βρέθηκαν σε περιβάλλον ιερού. Κατά την Εποχή του Χαλκού , τέτοια ειδώλια χρησιμοποιούνταν συνήθως ως αναθήματα σε ιερά, ναούς ή οικιακούς βωμούς. Τα ειδώλια απεικονίζουν συχνά ανθρώπινες μορφές, ζώα ή υβριδικά πλάσματα που μπορεί να αντιπροσώπευαν θεότητες, λάτρεις ή συμβολικά ζώα που σχετίζονται με το θείο. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσαν να είχαν αφεθεί από τους πιστούς ως προσφορές στους θεούς, ζητώντας χάρες όπως γονιμότητα, προστασία ή καλή τύχη.

Οι μορφές είναι συχνά απλοϊκές στο σχέδιο, με ανθρώπινες μορφές που εμφανίζονται συνήθως όρθιες, τα χέρια σηκωμένα ή τεντωμένα, μια κοινή στάση που απαντάται στη μινωική θρησκευτική τέχνη. Αυτή η χειρονομία συχνά ερμηνεύεται ως σημάδι λατρείας ή ικεσίας, υποδηλώνοντας τη συμμετοχή της μορφής σε κάποια μορφή τελετουργικής δραστηριότητας. Είναι επίσης πιθανό ορισμένα από τα ειδώλια να αντιπροσώπευαν θεότητες, αν και το μέτριο μέγεθος και η σχετικά ωμή χειροτεχνία τους υποδηλώνουν ότι δεν προορίζονταν ως μνημειώδεις απεικονίσεις θεών αλλά μάλλον ως ταπεινές αναπαραστάσεις για προσωπική ή κοινοτική λατρεία. Εκτός από αυτό, βρέθηκαν τακτοποιημένα σε ημικύκλιο, που έμοιαζε με θέατρο.

Η Κύπρος, με την εκτεταμένη και συχνά ταραχώδη ιστορία της, ήταν πάντα ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα για αρχαιολόγους και μελετητές. Αλλά μια τυχαία ανακάλυψη που έγινε το 1929 θα έδινε σε όλους το εύρημα μιας ζωής. Αυτά ήταν τα γλυπτά από τερακότα της Αγίας Ειρήνης – μια συναρπαστική ματιά στις καλλιτεχνικές και θρησκευτικές πρακτικές της Κύπρου της Εποχής του Χαλκού.

Αυτή η συλλογή μικρών, χειροποίητων ειδωλίων συνδέεται πρωτίστως με τον πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού της ευρύτερης ελληνικής περιοχής και αντανακλά το μείγμα θρησκευτικών, πολιτιστικών και καλλιτεχνικών επιρροών που εξαπλώθηκαν σε όλο το Αιγαίο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αυτά τα τεχνουργήματα, που βρέθηκαν σε ιερό στον αρχαίο χώρο της Αγίας Ειρήνης, προσφέρουν ανεκτίμητη εικόνα της τελετουργικής ζωής της εποχής, καθιστώντας τα βασικό θέμα τόσο για τους αρχαιολόγους όσο και για τους ιστορικούς.

Τα υπέροχα γλυπτά από τερακότα της Αγίας Ειρήνης

Η τοποθεσία της Αγίας Ειρήνης στη βόρεια ακτή της Κύπρου ήταν σημαντικός οικισμός κατά την Εποχή του Χαλκού, με την εξέχουσα θέση της να κορυφώνεται μεταξύ 2000 και 1500 π.Χ. Η Κύπρος βρισκόταν σε ιδανική τοποθεσία για εμπορικές και πολιτιστικές ανταλλαγές, ιδιαίτερα μεταξύ του μινωικού πολιτισμού της Κρήτης και του μυκηναϊκού πολιτισμού της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η ανακάλυψη των γλυπτών από τερακότα στην Αγία Ειρήνη έγινε κατά τη διάρκεια ανασκαφών που διεξήγαγαν Σουηδοί αρχαιολόγοι στα μέσα του 20ου αιώνα, με τον χώρο να αναγνωρίζεται ως σημαντικό θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο.

Τα γλυπτά βρέθηκαν σε κάτι που φαινόταν να είναι ιερό ή ιερό, υποδηλώνοντας ότι είχαν θρησκευτική ή αναθηματική σημασία. Αυτός ο ιστότοπος είναι αξιοσημείωτος για την τεράστια ποικιλία αντικειμένων που ανακαλύφθηκαν, που κυμαίνονται από αγγεία έως μεταλλικά αντικείμενα, αλλά τα ειδώλια από τερακότα ξεχωρίζουν λόγω της συμβολικής τους αξίας και της καλλιτεχνικής δεξιοτεχνίας τους.

Αυτά τα γλυπτά πιθανότατα χρησιμοποιήθηκαν σε θρησκευτικές τελετουργίες, καθώς βρέθηκαν σε περιβάλλον ιερού. Κατά την Εποχή του Χαλκού , τέτοια ειδώλια χρησιμοποιούνταν συνήθως ως αναθήματα σε ιερά, ναούς ή οικιακούς βωμούς. Τα ειδώλια απεικονίζουν συχνά ανθρώπινες μορφές, ζώα ή υβριδικά πλάσματα που μπορεί να αντιπροσώπευαν θεότητες, λάτρεις ή συμβολικά ζώα που σχετίζονται με το θείο. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσαν να είχαν αφεθεί από τους πιστούς ως προσφορές στους θεούς, ζητώντας χάρες όπως γονιμότητα, προστασία ή καλή τύχη.

Από τις ανασκαφές της Σουηδικής Κυπριακής Αποστολής. (Γιάννης Λίνδρος/ CC0 )

Οι μορφές είναι συχνά απλοϊκές στο σχέδιο, με ανθρώπινες μορφές που εμφανίζονται συνήθως όρθιες, τα χέρια σηκωμένα ή τεντωμένα, μια κοινή στάση που απαντάται στη μινωική θρησκευτική τέχνη. Αυτή η χειρονομία συχνά ερμηνεύεται ως σημάδι λατρείας ή ικεσίας, υποδηλώνοντας τη συμμετοχή της μορφής σε κάποια μορφή τελετουργικής δραστηριότητας. Είναι επίσης πιθανό ορισμένα από τα ειδώλια να αντιπροσώπευαν θεότητες, αν και το μέτριο μέγεθος και η σχετικά ωμή χειροτεχνία τους υποδηλώνουν ότι δεν προορίζονταν ως μνημειώδεις απεικονίσεις θεών αλλά μάλλον ως ταπεινές αναπαραστάσεις για προσωπική ή κοινοτική λατρεία. Εκτός από αυτό, βρέθηκαν τακτοποιημένα σε ημικύκλιο, που έμοιαζε με θέατρο.

Μια αρχαία προσφορά

Η χειροτεχνία των γλυπτών από τερακότα της Αγίας Ειρήνης είναι ταυτόχρονα διακριτική και αντικατοπτρίζει τις ευρύτερες αιγαιοπελαγίτικες καλλιτεχνικές παραδόσεις. Είναι φτιαγμένα από τοπικό πηλό και είναι συνήθως μικρού μεγέθους, που κυμαίνονται από μερικές ίντσες έως περίπου ένα πόδι σε ύψος, ενώ υπάρχουν μερικές φιγούρες που έχουν ανθρώπινο μέγεθος. Οι φιγούρες είναι καλουπωμένες με το χέρι, με ορισμένες λεπτομέρειες χαραγμένες στον πηλό πριν ψηθεί σε κλίβανο. Ενώ πολλά από τα ειδώλια είναι μάλλον υποτυπώδη ως προς τη λεπτομέρεια, διαθέτουν μια ορισμένη γοητεία και εκφραστικότητα που μιλά για την ικανότητα των τεχνιτών που τα κατασκεύασαν.

Η Πολιτισμική Κληρονομιά της Κύπρου

Η ανακάλυψη των 2000 «πήλινων στρατιωτών» αποδεικνύει την πολιτισμική και ιστορική σημασία της Αγίας Ειρήνης και αποκαλύπτει το μυστικό μέρος ίσως όπου υπήρξε η αρχαία πόλη Κέρμεια. Όλοι συγκλίνουν πάντως πως αυτή η αρχαία πόλη, η μοναδική που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη στην Κύπρο, και για την οποία δεν είναι ακριβής ακόμη η τοποθεσία της, βρίσκεται σίγουρα πέριξ του χωριού της Αγίας Ειρήνης (σε αυτό συγκλίνουν και οι τελευταίες αρχαιολογικές εργασίες που έγιναν στο χωριό, στις περιοχές του Παλαιόκαστρου και του Χάραγκα, από την Ιταλική Αρχαιολογική Αποστολή του Ινστιτούτου Μυκηναϊκών και Αιγαιοανατολικών Σπουδών, την περίοδο 1970-1972 – ουσιαστικά, καμία αρχαιολογική σκαπάνη δεν ανέσκαψε στην Αγία Ειρήνη τα τελευταία 55 περίπου χρόνια).

Αν και οι αρχαίοι αυτοί στρατιώτες ανακαλύφθηκαν μισό αιώνα πριν από τους διάσημους «πήλινους στρατιώτες» της Κίνας, η Κύπρος έχει την ιδιαίτερη θέση της στη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα. Η ιστορία της Αγίας Ειρήνης και της Κέρμειας είναι αναπόσπαστη από την πολιτισμική έρευνα και τον σεβασμό της αρχαίας κληρονομιάς.