Ανακάλυψη Αρχαίου Πάπυρου: Τα Άγνωστα Παιδικά Χρόνια του Ιησού

Η Ανακάλυψη του Πάπυρου

Στην καρδιά της βιβλιοθήκης του Αμβούργου, ένα θραύσμα πάπυρου 1.600 ετών έρχεται να αλλάξει την ιστορική μας κατανόηση της παιδικής ηλικίας του Ιησού. Οι Γερμανοί θεολόγοι και αρχαιολόγοι Λάγιος Μπέρκες και Γκαμπριέλ Νόκι Μασέντο ανέσυραν αυτό το πολύτιμο εύρημα, το οποίο για χρόνια παρέμενε άγνωστο.

Τα Παιδικά Χρόνια του Ιησού

Τα ευαγγέλια αναφέρουν ελάχιστα για την παιδική ηλικία του Ιησού, αφήνοντας πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Το νέο αυτό πάπυρο προσφέρει αφηγήματα από εκείνη την περίοδο, δίνοντας νέες διαστάσεις στην κατανόηση της ζωής του Ιησού. Το περιεχόμενο του πάπυρου περιλαμβάνει ιστορίες και περιστατικά που δεν είχαν καταγραφεί στα παραδοσιακά κείμενα.

Η Αντίδραση των Ειδικών

Η ανακάλυψη προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στον επιστημονικό και θρησκευτικό κόσμο. Οι Μπέρκες και Μασέντο δήλωσαν πως δεν περίμεναν τέτοια αντίδραση από τα μέσα ενημέρωσης και τους ειδικούς. Οι εξελίξεις αυτές αναδεικνύουν τη σημασία της ανακάλυψης και τη δυνατότητα νέας ερμηνείας της ιστορίας.

Το θραύσμα, διαστάσεων περίπου 11 επί 5 εκατοστά (4,3 επί 2 ίντσες), περιέχει «συνολικά 13 γραμμές με ελληνικά γράμματα, περίπου 10 γράμματα ανά γραμμή, και προέρχεται από την ύστερη αρχαία Αίγυπτο», σύμφωνα με δελτίο τύπου από το Πανεπιστήμιο Humboldt. Βερολίνο νωρίτερα αυτό το μήνα.

Το θραύσμα παπύρου, μέρος του αρχείου της Κρατικής και Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης του Αμβούργου, ανακαλύφθηκε αφού σαρώθηκε και τοποθετήθηκε στο διαδίκτυο ως μέρος ενός εν εξελίξει έργου ψηφιοποίησης. Περιέχει μέρος μιας ιστορίας, από την αρχή του Ευαγγελίου του Θωμά για τη βρεφική ηλικία, όπου ένας νεαρός Ιησούς πλάθει πουλιά από πηλό και στη συνέχεια τα ζωντανεύει.

«Σχεδόν το παραβλέψαμε. Αυτό το κείμενο δεν είναι από βιβλίο. μάλλον είναι μια άσκηση γραφής. Για αυτόν τον λόγο, το σενάριο δεν είναι πολύ ωραίο και το απόσπασμα είναι πολύ μικροσκοπικό», εξήγησε ο Δρ Lajos Berkes του Ινστιτούτου Χριστιανισμού και Αρχαιότητας στο Humboldt-Universität στο Βερολίνο.

«Βρήκαμε τη λέξη Ιησούς στα ελληνικά. Αυτό θα μπορούσε να φιγουράρει σε ένα κανονικό γράμμα από πάπυρο… μετά είδαμε κάποιες άλλες σπάνιες λέξεις και έτσι σκεφτήκαμε ότι ήταν ίσως ένα λογοτεχνικό κείμενο», είπε ο Μπέρκες, μιλώντας στους Times of Israel μέσω του Zoom.

Διασταυρώνοντας το απόσπασμα του κειμένου με μια βάση δεδομένων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, οι ερευνητές μπόρεσαν να δείξουν ότι το θραύσμα του παπύρου περιείχε μέρος του Ευαγγελίου της Βρεφικής ηλικίας. Ο Berkes, μαζί με τον καθηγητή Gabriel Nocchi Macedo από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης του Βελγίου, δημοσίευσαν τα ευρήματα για το θραύσμα νωρίτερα αυτό το μήνα . Και οι δύο μελετητές είναι ακαδημαϊκοί ερευνητές και παπυρολόγοι, όχι θεολόγοι, τόνισε ο Berkes.

Ο Δρ Lajos Berkes του Ινστιτούτου Χριστιανισμού και Αρχαιότητας στο Humboldt-Universität στο Βερολίνο. (ευγένεια)

«Αυτό το κείμενο είναι πράγματι ένα μη κανονικό απόκρυφο ευαγγελικό κείμενο. Αυτές τις μέρες το Ευαγγέλιο του Θωμά για τη βρεφική ηλικία εικάζεται ότι γράφτηκε τον δεύτερο αιώνα. Το κείμενό μας είναι του τέταρτου ή των αρχών του πέμπτου αιώνα. Το Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας ήταν εξαιρετικά δημοφιλές. Ήταν ένα πολύ αγαπημένο κείμενο», είπε ο Berkes.

Αν και «οι αρχές της εκκλησίας δεν το λάτρευαν», σημείωσε «μια διαφορά ανάμεσα στο τι ήθελε η εκκλησία και στο τι ήθελε ο λαός».

Το θραύσμα παπύρου περιέχει μέρος μιας ιστορίας που είναι γνωστή ως «Ζωογονία των Σπουργιτιών», στην οποία «ο Ιησούς παίζει στη διέλευση ενός ορμητικού ρέματος και πλάθει δώδεκα σπουργίτια από τον μαλακό πηλό που βρίσκει στη λάσπη. Όταν ο πατέρας του Ιωσήφ τον επιπλήττει και τον ρωτά γιατί κάνει τέτοια πράγματα το άγιο Σάββατο, ο πεντάχρονος Ιησούς χτυπά τα χέρια του και ζωντανεύει τις πήλινες φιγούρες», έγραψαν οι ερευνητές.

Τι είναι το Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας;

Το Ευαγγέλιο του Θωμά για τη βρεφική ηλικία, που θεωρείται αιρετικό από τους πρώτους ηγέτες της Εκκλησίας, περιέχει ιστορίες του παιδιού Ιησού που αλληλεπιδρά με την οικογένειά του και τους γείτονές του στην πόλη της Βηθλεέμ. Οι ιστορίες διαδραματίζονται όταν ο Ιησούς ήταν μεταξύ πέντε και 12 ετών, συμπληρώνοντας ένα κενό στη βιογραφία του Ιησού μεταξύ των αφηγήσεων γέννησης του Ματθαίου και του Λουκά και της ιστορίας του Λουκά για τον Ιησού στο ναό.

Το Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας ήταν δημοφιλές μέχρι τον Μεσαίωνα και οι εκδοχές του έχουν βρεθεί στα Συριακά, Ελληνικά, Λατινικά, Αμχαρικά και ακόμη και Ιρλανδικά, μεταξύ άλλων γλωσσών. Το έργο αναφέρεται από χριστιανούς συγγραφείς ξεκινώντας από τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. Γενικά πιστεύεται ότι ήταν αρχικά στα ελληνικά, αν και ορισμένοι μελετητές ισχυρίστηκαν ότι συντέθηκε στα συριακά, την αραμαϊκή γλώσσα των πρώιμων συριακών χριστιανικών κοινοτήτων.

Θραύσμα παπύρου που περιέχει μέρος του Ευαγγελίου του Θωμά για τη βρεφική ηλικία (ευγενική προσφορά της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του Αμβούργου)

Οι Κόπτες Χριστιανοί της Αιγύπτου έχουν παραδόσεις για τις περιπλανήσεις της Αγίας Οικογένειας στην Αίγυπτο, μαζί με χώρους προσκυνήματος κατά μήκος του Νείλου. Παρά το γεγονός αυτό, και το γεγονός ότι το θραύσμα παπύρου που ανακαλύφθηκε πρόσφατα προερχόταν αρχικά από την Αίγυπτο, καμία έκδοση του Ευαγγελίου του Θωμά για τη βρεφική ηλικία δεν έχει βρεθεί στα Κοπτικά.

Στο Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας, ο Ιησούς παρουσιάζεται ως ένα πρόωρο παιδί, που συχνά μπαίνει σε μπελάδες και στη συνέχεια χρησιμοποιεί τις αναπτυσσόμενες δυνάμεις του για να αποφύγει τη δυσαρέσκεια του Ιωσήφ. Ο Ιησούς απεικονίζεται να χρησιμοποιεί τις θαυματουργές του ικανότητες όχι μόνο για να δημιουργήσει ζωή και να θεραπεύσει, αλλά και για να σκοτώσει πολλά παιδιά που τον ενοχλούν και κάνουν άλλα να τυφλωθούν.

Μερικές φορές αποδίδεται στον Απόστολο Θωμά, έναν από τους αρχικούς 12 μαθητές του Ιησού, το Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας δεν σχετίζεται άμεσα με το Ευαγγέλιο του Θωμά, ένα διαφορετικό εξωβιβλικό πρωτοχριστιανικό έγγραφο.

«Είναι δύσκολο να πούμε γιατί ορισμένα κείμενα δεν συμπεριλήφθηκαν στην Καινή Διαθήκη. Μερικές φορές μπορεί απλώς να είναι ότι γράφτηκαν πολύ αργά για να ληφθούν υπόψη ή ότι εκτιμήθηκαν από μια ομάδα που δεν άρεσε στους δημιουργούς της Καινής Διαθήκης για τον ένα ή τον άλλο λόγο», είπε ο Τόνι Μπερκ, καθηγητής Πρώιμου Χριστιανισμού στο Γιορκ. Πανεπιστήμιο στο Τορόντο.

«Αλλά με το Infancy Thomas, έχουμε αρκετές παρατηρήσεις σχετικά με το κείμενο εκκλησιαστικών συγγραφέων από τον τέταρτο έως τον ένατο αιώνα, και αποδοκιμάζουν το κείμενο μόνο επειδή έρχεται σε αντίθεση με το Ευαγγέλιο του Ιωάννη, το οποίο δηλώνει ότι το πρώτο θαύμα του Ιησού ήταν η μετατροπή του νερού σε κρασί στην Κάνα», είπε ο Μπερκ, απαντώντας μέσω email σε ερωτήσεις από τους Times of Israel.

«Έτσι ο Ιησούς δεν έκανε θαύματα ως παιδί επειδή το Ευαγγέλιο του Ιωάννη (το οποίο εκτιμήθηκε πολύ) λέει ότι δεν έκανε», συνέχισε ο Μπερκ. «Οι αναγνώστες σήμερα υποθέτουν ότι το κείμενο δεν εγκρίθηκε επειδή δεν μας αρέσει το πώς ο Ιησούς απεικονίζεται να σκοτώνει ανθρώπους, αλλά αυτό δεν φαινόταν να ενοχλεί τους προηγούμενους Χριστιανούς».

Πολλές από τις ιστορίες για τον Ιησού στο Ευαγγέλιο της Βρεφικής ηλικίας «προαναγγέλλουν κατά κάποιο τρόπο αυτό που κάνει ως ενήλικας» στην Καινή Διαθήκη, είπε ο Μπερκ.

«Ο Ιησούς είναι γνωστός ως κάποιος που ωθεί τα όρια των πρακτικών του Σαββάτου (θα θεραπεύσει τους ανθρώπους το Σάββατο) και για την εκτέλεση θεραπειών ή αναζωογόνησης. Σε αυτή την ιστορία, δημιουργεί ζωή (όπως ο Θεός να σχηματίζει τον Αδάμ από πηλό και να τον εμψυχώνει· έτσι ο Ιησούς εξισώνεται με τον Θεό) αλλά το κάνει το Σάββατο όπως και ο ενήλικος ομόλογός του. Οι αναγνώστες λοιπόν θα αναγνωρίσουν στην ιστορία τον Ιησού που γνωρίζουν από κείμενα για την ενηλικίωσή του», είπε ο Μπερκ.

Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές εκδοχές του νηπιακού Ευαγγελίου του Θωμά στα ελληνικά, η παλαιότερη από τις οποίες, πριν από αυτή την τελευταία ανακάλυψη, βρίσκεται σε χειρόγραφο του 11ου αιώνα. Παρόλο που το νέο απόσπασμα προέρχεται από αιώνες πριν, διατηρεί μόνο ένα μικρό μέρος και επομένως «δεν αλλάζει δραματικά όσα γνωρίζουμε για το κείμενο… αυτό το νέο χειρόγραφο είναι μια σπουδαία ανακάλυψη, αλλά ούτε επιβεβαιώνει ούτε αντικρούει τις συναινετικές απόψεις των μελετητών στο κείμενο», σημείωσε ο Μπερκ.

Προσοχή των μέσων ενημέρωσης από όλες τις πλευρές

Όταν οι ερευνητές δημοσίευσαν τα αποτελέσματά τους νωρίτερα αυτό το μήνα, τα ευρήματά τους έλαβαν εκτεταμένη κάλυψη παγκοσμίως, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε αυτό που ο συγγραφέας Berkes αποκάλεσε «ένα μεγάλο σάλο».

«Υπήρχαν πολλές παρεξηγήσεις και πολιτικά πράγματα γύρω από αυτό, και παραπλανητικοί ή διφορούμενοι τίτλοι. Δεν ισχυριστήκαμε τίποτα, αλλά παρουσιάστηκε στα μέσα ενημέρωσης ως μια νέα γνήσια παράδοση του Ιησού ή ότι έδειξε ότι ο Χριστιανισμός είναι ψέμα. Υπήρξε πολλή διαμάχη», είπε ο Μπέρκες.

«Κάποιοι ήθελαν να [το χρησιμοποιήσουν για να] διαψεύσουν τη θρησκεία, ή άλλοι μας επιτέθηκαν, λέγοντας ότι θέλαμε να διαψεύσουμε τα Ευαγγέλια» παρόλο που «ανακοινώσαμε πολύ ξεκάθαρα» ότι το εύρημα ήταν απλώς μια νέα επιστημονική γωνία στο μεγάλο σώμα των απόκρυφων παλαιοχριστιανικά γραπτά, είπε ο Berkes.

«Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πραγματικά για τον Ιησού. Αυτές οι ιστορίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες και έχουν την προέλευσή τους, αλλά κανείς δεν πιστεύει ότι αυτές είναι γνήσιες παραδόσεις για τη ζωή του Ιησού», πρόσθεσε.

«Είμαι πολύ έκπληκτος με το πόση προσοχή έχει λάβει αυτή η συγκεκριμένη ανακάλυψη», είπε ο Burke του Πανεπιστημίου του York. Δημοσιεύσεις για δύο άλλα πρόσφατα «θεαματικά» κείμενα, το Ευαγγέλιο του Ιούδα και το Ευαγγέλιο της Γυναίκας του Ιησού, επίσης «προωθήθηκαν σε μεγάλο βαθμό», κάτι που είναι τελικά καλό για τα ιδρύματα και τους μελετητές που εργάζονται στον τομέα, σημείωσε.

«Η κάλυψη και των τριών ανακαλύψεων τείνει να είναι εντυπωσιακή και σίγουρα οδηγεί σε ακραίες αντιδράσεις, αλλά οι μελετητές που ερευνούν αυτά τα κείμενα δεν ισχυρίζονται ποτέ ότι το περιεχόμενό τους είναι ιστορικό (με άλλα λόγια, δεν λέμε ότι ο Ιησούς έκανε θαύματα ως παιδί, εμείς απλά πείτε ότι αυτό το κείμενο ισχυρίζεται ότι το έκανε)», είπε ο Μπερκ.

Μια θάλασσα από παπύρους

Το υπό συζήτηση απόσπασμα εδώ, που ανακαλύφθηκε στο αρχείο του Αμβούργου, είναι μέρος ενός τεράστιου όγκου εγγράφων παπύρου που συλλέχθηκαν στην Αίγυπτο και στη συνέχεια κατατέθηκαν σε διάφορα δυτικά αρχεία και βιβλιοθήκες στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, σημείωσε ο παπυρολόγος Berkes.

«Έφτασαν σε κουτιά. Είναι σύνηθες ότι δεν είχαν καλούς δίσκους… αφού ήταν στη Γερμανία για δεκαετίες, αυτό καταγράφηκε μόνο κάποια στιγμή μετά το 2001», είπε.

Αν και οι «μεγάλες, θεαματικές» ανακαλύψεις έχουν ήδη γίνει από τις «εκατοντάδες χιλιάδες» κομμάτια παπύρων στη Δύση, οι σύγχρονες μεθοδολογίες και οι εξελίξεις στην τεχνολογία σάρωσης έχουν ανοίξει την πόρτα για «πολλά νέα ευρήματα» από τους σχετικά λίγους μελετητές του πεδίο, είπε.

«Ακόμη και μικρότερες συλλογές μπορεί να είναι ενδιαφέρουσες και αυτά τα αποκόμματα συνήθως αγνοούνται», είπε ο Berkes.