Σε μια κρίσιμη καμπή εισέρχονται οι διαπραγματεύσεις για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία, με ενδείξεις σημαντικής προόδου που αναγνωρίζουν τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ευρωπαίοι εταίροι. Οι συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ουκρανίας στο Βερολίνο, που ξεκίνησαν χθες και συνεχίζονται σήμερα, εστιάζουν σε ένα πλαίσιο συμφωνίας που περιλαμβάνει την αποχώρηση ουκρανικών δυνάμεων από την περιοχή του Ντονέτσκ, σε αντάλλαγμα για ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας από την Ουάσινγκτον. Σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, αυτές οι εγγυήσεις θα είναι παρόμοιες με αυτές του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, παρέχοντας συλλογική άμυνα σε περίπτωση μελλοντικής απειλής. 5
Το Πλαίσιο των Διαπραγματεύσεων: Από το ΝΑΤΟ στην Αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνη
Οι συνομιλίες, που διεξάγονται υπό την αιγίδα του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και με συμμετοχή συμβούλων του όπως ο Στιβ Γουίτκοφ, έχουν φτάσει σε «τελική ευθεία», όπως δήλωσε κοινή ανακοίνωση Ευρωπαίων ηγετών μετά από τηλεδιάσκεψη χθες βράδυ. Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος συμμετείχε στις συζητήσεις, φαίνεται να έχει κάνει σημαντικές παραχωρήσεις, εγκαταλείποντας τη μακροχρόνια φιλοδοξία της χώρας του για πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ, σε αντάλλαγμα για διμερείς εγγυήσεις ασφαλείας από ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες. 8 Αυτή η κίνηση χαρακτηρίζεται από αναλυτές ως «μεγάλη στροφή» στην ουκρανική εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα εν μέσω της εκλογής Τραμπ, ο οποίος έχει εκφράσει επανειλημμένα την πρόθεση του να τερματίσει τον πόλεμο «εντός 24 ωρών». 11
Το κεντρικό «αγκάθι» παραμένει το εδαφικό ζήτημα. Οι Αμερικανοί διαπραγματευτές, σύμφωνα με πηγές κοντά στις συνομιλίες, επέμειναν χθες ότι η Ουκρανία πρέπει να αποσύρει τις δυνάμεις της από την περιοχή του Ντονέτσκ, την οποία ελέγχει εν μέρει, ως προϋπόθεση για την πρόοδο των διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία. 4 Σε αντάλλαγμα, προτείνεται η δημιουργία μιας «ελεύθερης οικονομικής ζώνης» στην περιοχή, υπό διεθνή εποπτεία, με μηδενική φορολογία και εγγυήσεις μη επανεισέλευσης ρωσικών δυνάμεων. Ο Ζελένσκι απέρριψε αρχικά αυτή την πρόταση, χαρακτηρίζοντάς την «μη αποδεκτή», αλλά πηγές αναφέρουν ότι οι συζητήσεις για λεπτομέρειες συνεχίζονται σήμερα, με έμφαση σε μηχανισμούς επαλήθευσης και αποστρατιωτικοποίησης. 10 13
Εγγυήσεις Ασφαλείας: Το Κλειδί της Συμφωνίας
Στο επίκεντρο των διαπραγματεύσεων βρίσκονται οι εγγυήσεις ασφαλείας, οι οποίες, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, θα περιλαμβάνουν «παρακολούθηση, επαλήθευση και αποτροπή συγκρούσεων», με ρόλο για τις ΗΠΑ παρόμοιο με αυτό του Άρθρου 5 – δηλαδή, αυτόματη στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση επίθεσης. 7 «Αυτές οι εγγυήσεις δεν θα είναι απλώς χαρτί, αλλά δεσμευτικές υποχρεώσεις», δήλωσε ανώνυμος Αμερικανός διπλωμάτης στο Reuters, προσθέτοντας ότι η Ουάσινγκτον έχει ήδη συμφωνήσει σε «μη καθορισμένες» αλλά ισχυρές δεσμεύσεις. 9
Από την πλευρά της Ουκρανίας, ο Ζελένσκι τόνισε χθες ότι «οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι ουσιώδεις για οποιαδήποτε συμφωνία», απαιτώντας σαφήνεια ως προς τον μηχανισμό υλοποίησής τους. 21 Ευρωπαίοι ηγέτες, σε κοινή δήλωση μετά τη χθεσινή τηλεδιάσκεψη, εξέφρασαν «ικανοποίηση για την πρόοδο» και δεσμεύτηκαν να συμμετάσχουν στις εγγυήσεις, προειδοποιώντας ωστόσο ότι «κανένα εδαφικό συμβιβασμός δεν μπορεί να γίνει χωρίς εγγυήσεις πριν από οποιαδήποτε συμφωνία». 23 Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών, Φρίντριχ Μερτς, χαρακτήρισε τις συνομιλίες «επώδυνες αλλά απαραίτητες», αναγνωρίζοντας την «σημαντική πρόοδο» σε θέματα όπως η αποστρατιωτικοποίηση και η οικονομική ανάκαμψη της Ανατολικής Ουκρανίας. 21
Ευρωπαϊκή Στήριξη και Προκλήσεις
Η ευρωπαϊκή εμπλοκή ενισχύεται, με την ΕΕ να προτείνει χρηματοδότηση για την «ελεύθερη οικονομική ζώνη» και μηχανισμούς παρακολούθησης μέσω του ΟΗΕ. Ωστόσο, ερωτήματα παραμένουν για την εφαρμοσιμότητα: Πώς θα ελεγχθεί η μη επανεισέλευση ρωσικών δυνάμεων; Και πώς θα ανταποκριθούν οι ΗΠΑ σε μια νέα κρίση, δεδομένων των εσωτερικών πολιτικών πιέσεων στην Ουάσινγκτον; 15 Αμερικανοί εμπειρογνώμονες ασφαλείας προειδοποιούν ότι η εγκατάλειψη του στόχου ΝΑΤΟ δεν αλλάζει ριζικά την ισορροπία δυνάμεων, αλλά μπορεί να «ανοίξει δρόμο για ειρήνη» αν συνοδεύεται από σαφείς δεσμεύσεις. 6
Οι διαπραγματεύσεις αναμένεται να συνεχιστούν σήμερα, με πιθανή συμμετοχή Ρώσων απεσταλμένων αργότερα αυτή την εβδομάδα. Παρά τις ενδείξεις προόδου, το «σκληρό παζάρι» για το εδαφικό και τις εγγυήσεις δείχνει ότι η ειρήνη παραμένει εύθραυστη, αλλά πιο κοντά από ποτέ τα τελευταία τρία χρόνια. 12 Η Ουκρανία, εν μέσω εξάντλησης πόρων, φαίνεται έτοιμη να κάνει το βήμα, ελπίζοντας ότι οι εγγυήσεις θα εξασφαλίσουν ένα μέλλον χωρίς φόβο ρωσικής επιθετικότητας. 14
