Σε μια πρωτοφανή εξέλιξη που σηματοδοτεί το τέλος μίας εποχής εχθρότητας και το ξεκίνημα αβέβαιων συμμαχιών, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υποδέχθηκε χθες, Δευτέρα 10 Νοεμβρίου, τον Πρόεδρο της Συρίας Αχμέντ αλ-Σαράα στον Λευκό Οίκο – την πρώτη επίσημη επίσκεψη Συριακού ηγέτη στην αμερικανική πρωτεύουσα από την ανεξαρτησία της χώρας το 1946. 21 Η συνάντηση, που διήρκεσε σχεδόν δύο ώρες και διεξήχθη εν μέρει κεκλεισμένων των θυρών, κατέληξε σε υποσχέσεις για αμερικανική στήριξη στην ανοικοδόμηση της ερειπωμένης Συρίας, ενώ ο Τραμπ χαρακτήρισε τον αλ-Σαράα «πολύ ισχυρό ηγέτη» και δεσμεύτηκε να «κάνει ό,τι μπορεί» για να κάνει τη Συρία «επιτυχημένη».
Ο αλ-Σαράα, πρώην διοικητής του συριακού βραχίονα της αλ-Κάιντα (γνωστός με το πολεμικό όνομα Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι), ανατράπηκε τον περασμένο Δεκέμβριο τον μακροχρόνιο δικτάτορα Μπασάρ αλ-Άσαντ, σηματοδοτώντας το τέλος ενός 13ετούς εμφυλίου πολέμου που κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες ζωές και μετέτρεψε τη Συρία σε ερείπια. 23 Μέχρι πριν από λίγες ημέρες, ο ίδιος ο αλ-Σαράα βρισκόταν στη λίστα τρομοκρατών των ΗΠΑ με έπαθλο 10 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ η οργάνωσή του, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), χαρακτηριζόταν τρομοκρατική οντότητα. Η ταχεία «αποκατάστασή» του από την Ουάσινγκτον –συμπεριλαμβανομένης της άρσης κυρώσεων και της ένταξης της Συρίας στη διεθνή συμμαχία κατά του Ισλαμικού Κράτους– εγείρει ερωτήματα για την αυθεντικότητα της μεταμόρφωσής του, αλλά και για τις γεωπολιτικές σκοπιμότητες πίσω από αυτή την καταιγιστική στροφή.
Η Συνάντηση: Υποσχέσεις και Στρατηγικές Συμμαχίες
Κατά τη διάρκεια της συνάντησης στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ εξέφρασε τον θαυμασμό του για την «προσπάθεια των Σύρων να προχωρήσουν σε όλα τα επίπεδα» και δεσμεύτηκε για άμεση αμερικανική βοήθεια στην ανοικοδόμηση, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας με το Ισραήλ για την «απομάκρυνση εμποδίων». Οι συζητήσεις κάλυψαν θέματα όπως η πλήρης άρση των κυρώσεων του Νόμου Καίσαρα (Caesar Syria Civilian Protection Act), που επιβλήθηκαν το 2019 λόγω βαρυτάτων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς Άσαντ, και η ένταξη της Συρίας στη συμμαχία κατά του ΙΣΙΣ.«Θα εργαστούμε για να αρθούμε τα εμπόδια που εμποδίζουν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις», δήλωσε ο Αμερικανός Πρόεδρος, ενώ ο Συριακός ομόλογός του χαρακτήρισε τις συνομιλίες «εποικοδομητικές», εστιάζοντας στην «ενότητα της Συρίας και την ανοικοδόμησή της».
Η Δαμασκός, από την πλευρά της, έστειλε σαφή σήματα αποφασιστικότητας κατά της τρομοκρατίας: Λίγες ώρες πριν την άφιξη του αλ-Σαράα, το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε τη σύλληψη 70 υπόπτων μελών του ΙΣΙΣ σε εθνική επιχείρηση. Παράλληλα, η Συρία υπέγραψε δήλωση πολιτικής συνεργασίας με τη διεθνή συμμαχία κατά του ΙΣΙΣ, όπως ανακοίνωσε ο Συριακός Υπουργός Πληροφοριών. Αυτές οι κινήσεις φαίνονται να ανταποκρίνονται στις αμερικανικές απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναζήτησης αγνοούμενων Αμερικανών πολιτών, όπως ο δημοσιογράφος Ώστιν Τάις, και της εξουδετέρωσης αποθεμάτων χημικών όπλων.
Η Ρόλος της Τουρκίας: Από Συμμετοχή σε Αβεβαιότητα
Η τουρκική εμπλοκή προσθέτει μια επιπλέον διάσταση πολυπλοκότητας. Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, ο οποίος βρισκόταν στην Ουάσινγκτον, προσκλήθηκε σε τμήμα της συνάντησης, μαζί με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον Συριακό ομόλογό του Ασάντ αλ-Σαϊμπανί. 30 Ο Φιντάν δήλωσε ότι οι συνομιλίες κάλυψαν την «ενότητα της Συρίας» και την εφαρμογή συμφωνίας του Μαρτίου μεταξύ Δαμασκού και των Κούρδων Δυνάμεων Δημοκρατίας και Ελευθερίας (SDF) για την ενσωμάτωσή τους στον νέο συριακό στρατό –μια διαδικασία που έχει σταθεί πολλές φορές λόγω εντάσεων. 0 Η Άγκυρα, που υποστηρίζει εκατοντάδες χιλιάδες Σύρους πρόσφυγες και διατηρεί στρατιωτική παρουσία στη βόρεια Συρία, βλέπει την ενότητα της χώρας ως προϋπόθεση σταθερότητας, αλλά η συμμετοχή της στην τριμερή αυτή συνάντηση υπογραμμίζει την αβεβαιότητα: Η Τουρκία έχει ιστορικά συγκρουστεί με τις SDF, χαρακτηρίζοντάς τες τρομοκρατικές, και η συμφωνία ενσωμάτωσης παραμένει ελλιπής, με ασαφείς βήματα εφαρμογής.
Αυτή η τριμερής δυναμική αποκαλύπτει τις γεωπολιτικές ισορροπίες: Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να περιορίσουν την κουρδική αυτονομία στην ανατολική Συρία, όπου ελέγχουν πετρελαιοπηγές, ενώ η Τουρκία πιέζει για απομάκρυνση κουρδικών δυνάμεων από τα σύνορά της. Η Δαμασκός, από την άλλη, βλέπει στην αμερικανική στήριξη ευκαιρία για οικονομική ανάκαμψη, αλλά κινδυνεύει να εγκλωβιστεί σε εξωτερικές πιέσεις που αγνοούν εσωτερικές διαιρέσεις.
Κριτική και Κίνδυνοι: Από Τζιχαντιστής σε Σύμμαχος;
Παρά την αισιοδοξία της Ουάσινγκτον, η συνάντηση δέχεται σφοδρή κριτική. Ο Τραμπ υπερασπίστηκε το παρελθόν του αλ-Σαράα λέγοντας «αν δεν είχες σκληρό παρελθόν, δεν θα είχες ευκαιρία», αλλά ακτιβιστές και χριστιανικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι η «αποκατάσταση» ενός πρώην τζιχαντιστή θέτει σε κίνδυνο μειονότητες, όπως οι Χριστιανοί Σύροι, που υπέστησαν διωγμούς από ισλαμιστικές ομάδες. Η πλήρης άρση κυρώσεων απαιτεί έγκριση Κογκρέσου, και ήδη 100 ηγέτες χριστιανικών κοινοτήτων καλούν τον Τραμπ να προστατεύσει αυτές τις ευάλωτες ομάδες πριν από οποιαδήποτε περαιτέρω χαλάρωση.
Επιπλέον, η ένταξη της Συρίας στη συμμαχία κατά του ΙΣΙΣ εγείρει αμφιβολίες για την αξιοπιστία: Η HTS, υπό την ηγεσία του αλ-Σαράα, κατηγορείται για πολεμικά εγκλήματα και καταχρήσεις κατά του πολιτικού πληθυσμού, ενώ η μετάβαση σε δημοκρατικό καθεστώς παραμένει ελλιπής, με εκκρεμή η εκλογή συνταγματικής συνέλευσης. Ο αλ-Σαράα έχει πράγματι επισκεφθεί τον Περσικό Κόλπο για επενδύσεις και τον ΟΗΕ τον Σεπτέμβριο, αλλά η εσωτερική σταθερότητα εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ αραβικών, κουρδικών και αλεβιτικών φατριών –μια ισορροπία που η βιαστική αμερικανική εμπλοκή μπορεί να διαταράξει.
Τι Σημαίνει για την Περιοχή;
Αυτή η historic συμμαχία μπορεί να φέρει ειρήνη στη Μέση Ανατολή, όπως ισχυρίζεται ο Τραμπ, αλλά κρύβει παγίδες. Η Συνάντηση ενισχύει την αμερικανική επιρροή έναντι της ρωσικής και ιρανικής, που υποστήριζαν τον Άσαντ, αλλά αγνοεί τις μακροπρόθεσμες απειλές: Μια Συρία υπό αλ-Σαράα μπορεί να γίνει νέο πεδίο proxy πολέμων, με την Τουρκία να διεκδικεί ρόλο ρυθμιστή χωρίς να εγκαταλείπει τις δικές της φιλοδοξίες. Οι Σύροι πολίτες, που «πάντα αξίζουν καλύτερο μέλλον», όπως δήλωσε ο Συριακός ΥΠΕΞ, ελπίζουν σε ανάκαμψη, αλλά η ιστορία διδάσκει ότι οι γεωπολιτικές συναλλαγές σπάνια ωφελούν τους αδύναμους.
Η επόμενη ημέρα θα δείξει αν αυτή η «νέα Συρία» είναι πραγματική ευκαιρία ή επικίνδυνη ψευδαίσθηση. Μέχρι τότε, η χειραψία Τραμπ-αλ-Σαράα μένει ως σύμβολο μιας εποχής που αλλάζει –για το καλύτερο ή το χειρότερο.
