Η Σαχάρα, η μεγαλύτερη ζεστή έρημος του πλανήτη και ένα από τα πιο ξερά μέρη της Γης, όπου πέφτει λιγότερη βροχή από οπουδήποτε αλλού – μόλις 7-8 εκατοστά ετησίως, δηλαδή το ένα δέκατο αυτού που βρέχει στο Σικάγο – μπορεί να μεταμορφωθεί σε μια πιο υγρή και πράσινη περιοχή μέχρι το τέλος του αιώνα. Σύμφωνα με νέα έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Ιλλινόις στο Σικάγο (UIC), η κλιματική αλλαγή και η άνοδος των παγκόσμιων θερμοκρασιών θα φέρουν αύξηση βροχοπτώσεων έως και 75% στη Σαχάρα, αλλάζοντας δραστικά το κλίμα ολόκληρης της Αφρικής. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό npj Climate and Atmospheric Science, βασίζεται σε 40 κλιματικά μοντέλα και προειδοποιεί ότι, ενώ κάποιες περιοχές θα ωφεληθούν, άλλες μπορεί να στεγνώσουν, απαιτώντας άμεσα σχέδια προσαρμογής.
Μια «Επανάσταση» Βροχής: Πώς η Θέρμανση Θα Πρασινίσει την Έρημο;
Φανταστείτε αμμόλοφους της Σαχάρας να καλύπτονται από θάμνους και γρασίδια, με ποτάμια να ρέουν εποχιακά και λίμνες να εμφανίζονται ξανά μετά από χιλιάδες χρόνια. Αυτό δεν είναι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά πιθανή πραγματικότητα σύμφωνα με τον κύριο ερευνητή Θιέρι Ντετατσίν Ταγκέλα, μεταδιδακτορικό ερευνητή στο Τμήμα Γεωεπιστημών και Περιβάλλοντος του UIC. «Οι αλλαγές στα μοτίβα βροχοπτώσεων θα επηρεάσουν δισεκατομμύρια ανθρώπους, εντός και εκτός Αφρικής», εξηγεί ο Ταγκέλα. «Πρέπει να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε για πλημμύρες, ξηρασίες και νέες καλλιέργειες ανθεκτικές στην υγρασία».
Η έρευνα συγκρίνει δεδομένα από την περίοδο 1965-2014 με προβλέψεις για το 2050-2099, χρησιμοποιώντας δύο σενάρια: ένα μέτριο (μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου) και ένα ακραίο (υψηλές εκπομπές). Σε και τα δύο, η Αφρική γίνεται συνολικά υγρότερη, με τη Σαχάρα να πρωταγωνιστεί: Οι βροχοπτώσεις μπορεί να διπλασιαστούν σχεδόν, φτάνοντας τα 13 εκατοστά ετησίως – αρκετά για να «πρασινίσει» τα περιθώρια της ερήμου με βλάστηση. Παρόμοιες αυξήσεις προβλέπονται για τη νοτιοανατολική Αφρική (+25%) και τη νοτιοκεντρική (+17%), ενώ η νοτιοδυτική θα στεγνώσει κατά 5%.
Οι αιτίες; Η θέρμανση της ατμόσφαιρας επιτρέπει στον αέρα να κρατά περισσότερη υγρασία, οδηγώντας σε πιο έντονες βροχές. Επιπλέον, αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία – όπως μετατοπίσεις μοναδών υψηλής και χαμηλής πίεσης – θα «σπρώξουν» υγρές μάζες αέρα προς βορρά, μετατρέποντας ξηρές ζώνες σε εποχιακά υγρά τοπία. Ο Ταγκέλα τονίζει: «Είναι εκπληκτικό για μια τόσο ξηρή περιοχή, αλλά τα μοντέλα συμφωνούν στη γενική τάση – η αβεβαιότητα αφορά μόνο το πόσο».
Κίνδυνοι και Ευκαιρίες: Μια Ήπειρος σε Μετάβαση
Αυτή η «πράσινη επανάσταση» δεν είναι μόνο καλή είδηση. Περισσότερη βροχή σημαίνει πλημμύρες σε χαμηλές περιοχές, διάβρωση εδάφους και πιθανές ασθένειες από στάσιμα νερά, ενώ η ξηρασία στο νότο μπορεί να χειροτερέψει λιμούς. Στη Σαχάρα, η βλάστηση μπορεί να προσελκύσει νομαδικούς πληθυσμούς πίσω σε παλιές οάσεις, αλλά χρειάζεται υποδομή: φράγματα, συστήματα συλλογής νερού και καλλιέργειες όπως σιτάρι ή φυτά ανθεκτικά στην αλάτωση.
Οι ερευνητές καλούν για «ευέλικτα σχέδια προσαρμογής» που να λειτουργούν και σε υγρό και σε ξηρό σενάριο: «Δεν βάζουμε όλα τα αυγά σε ένα καλάθι. Χρειαζόμαστε στρατηγικές που αντέχουν την αβεβαιότητα», λέει ο Ταγκέλα, μέλος του Climate Research Lab του UIC υπό τον Ακιντομίδε Αφολαγιάν Ακινσανόλα. Βελτιώνοντας τα μοντέλα με καλύτερα δεδομένα καταιγίδων και θερμοκρασιών ωκεανών, οι προβλέψεις θα γίνουν πιο ακριβείς, βοηθώντας κυβερνήσεις να θωρακίσουν οικονομίες βασισμένες στην γεωργία και την κτηνοτροφία.
Προς ένα Πιο Πράσινο Αύριο: Τι Σημαίνει για τον Πλανήτη;
Αυτή η πρόβλεψη θυμίζει την τελευταία «πράσινη Σαχάρα» πριν 6.000 χρόνια, όταν η περιοχή ήταν σαβάνα με ιπποπόταμους και ελέφαντες. Σήμερα, η κλιματική αλλαγή μπορεί να φέρει πίσω κάτι παρόμοιο – αλλά με ρίσκο. «Η υγρασία μπορεί να μετατρέψει την έρημο, αλλά και να την αποσταθεροποιήσει», προειδοποιεί η έρευνα, καλώντας σε διεθνή συνεργασία για βιώσιμη ανάπτυξη.
Με δισεκατομμύρια εξαρτώμενα από το ασταθές κλίμα της Αφρικής, αυτή η μελέτη δεν είναι απλώς επιστημονική: Είναι κάλεσμα δράσης. Θα δούμε πράσινες εκτάσεις στη Σαχάρα, ή θα μείνουμε στα λόγια