Στον χώρο της ιατρικής και της ψυχολογικής υποστήριξης, οι λέξεις λειτουργούν ως διπλό κοφτερό μαχαίρι: μπορούν να θεραπεύσουν, αλλά και να πληγώσουν βαθιά. Συχνά, φράσεις που προφέρονται με τις καλύτερες προθέσεις – από φίλους, συγγενείς ή ακόμη και επαγγελματίες υγείας – καταλήγουν να ενισχύουν το στίγμα, την αίσθηση αποτυχίας ή την απομόνωση του ασθενούς. Το πιο σκληρό σχόλιο, ωστόσο, δεν είναι πάντα η προφανής προσβολή. Είναι εκείνο που ξεφεύγει ακούσια, φορτωμένο με “καλοσύνη”, αλλά φυτεύει σπόρους αμφιβολίας και ενοχής. Βασισμένοι σε έγκυρες ιατρικές και ψυχολογικές μελέτες, ας εξερευνήσουμε αυτό το φαινόμενο.
Η Δύναμη των “Αθώων” Λέξεων στην Ιατρική
Μελέτες από διεθνείς ιατρικούς οργανισμούς τονίζουν ότι οι επικοινωνιακές γκάφες μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερη συναισθηματική βλάβη από την ίδια την ασθένεια. Φράσεις όπως “Θα το παλέψουμε μαζί” – που ακούγονται ενθαρρυντικές – υπονοούν εσφαλμένα ότι η νόσος είναι “μάχη” που εξαρτάται από τη “θέληση” του ασθενούς, αγνοώντας βιολογικούς παράγοντες. Παρόμοια, εκφράσεις όπως “Αν κάποιος μπορεί να το νικήσει, αυτός είσαι εσύ” μετατρέπουν την ασθένεια σε προσωπική αποτυχία αν η έκβαση δεν είναι ευνοϊκή.
Αυτές οι φράσεις ενισχύουν την αίσθηση απώλειας ελέγχου. Όροι όπως “απόσυρση της φροντίδας” ή “δεν υπάρχει ελπίδα” απαγορεύονται πλέον σε πολλές κλινικές, καθώς τονίζουν την εξουσία του ιατρού και προκαλούν αίσθημα εγκατάλειψης.
Το Πιο Σκληρό Σχόλιο: “Μοιάζεις μια Χαρά – Γιατί Δεν το Ξεπερνάς;”
Αν έπρεπε να ξεχωρίσουμε το πιο σκληρό σχόλιο που δεν το καταλαβαίνεις, αυτό είναι: “Μα, αφού μοιάζεις μια χαρά!”. Ακούγεται σαν κομπλιμέντο, σωστά; Στην πραγματικότητα, είναι μια αόρατη μαχαιριά, ιδιαίτερα για άτομα με “αόρατες” παθήσεις – όπως ψυχικές διαταραχές, χρόνια κόπωση, αυτοάνοσα νοσήματα ή νευρολογικές διαταραχές που δεν αφήνουν εξωτερικά σημάδια.
Αυτό το σχόλιο κάνει τον ασθενή να νιώθει αόρατος και να αμφισβητεί τον εαυτό του – “Αφού δείχνω καλά, μήπως είμαι τεμπέλης;”. Ενισχύει το στίγμα, υπονοώντας ότι η πάθηση είναι επιλογή ή υπερβολή. Παρόμοια, φράσεις όπως “Η θεραπεία είναι για αδύναμους” ή “Έχεις τα πάντα για να γίνεις καλά” ενοχοποιούν τον ασθενή. Σε ιατρικό πλαίσιο, εκφράσεις όπως “Οι ανησυχίες σου είναι αβάσιμες” απορρίπτουν τους φόβους χωρίς διάλογο.
Γιατί Δεν το Καταλαβαίνουμε; Η Ψυχολογία Πίσω από την Αναίσθητη Σκληρότητα
Η τάση να “διορθώνουμε” την κατάσταση με γρήγορες φράσεις πηγάζει από δυσφορία: Δεν ξέρουμε πώς να αντιμετωπίσουμε τον πόνο του άλλου, οπότε προσπαθούμε να τον “ελαφρύνουμε”. Κλινικοί ψυχολόγοι εξηγούν ότι τέτοια σχόλια βασίζονται στην πεποίθηση ότι η ασθένεια είναι “συναισθηματική αδυναμία” που “ξεπερνιέται εύκολα”. Αυτό αγνοεί την πολυπλοκότητα: Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το 70% των ασθενών με χρόνια νοσήματα νιώθουν “αόρατοι” λόγω τέτοιων σχολίων, αυξάνοντας τον κίνδυνο κατάθλιψης.
Σε ψυχικές παθήσεις, ακόμη και “αστεία” σχόλια προκαλούν παύση και ενοχή, καθώς ο παραλήπτης μένει άφωνος και σκέφτεται αργότερα την απάντηση. Η λύση; Ρωτήστε “Γιατί το λες αυτό;” για να λογοδοτήσει ο ομιλητής.
Πώς να Αποφύγουμε τη Σκληρότητα: Συμβουλές από Ειδικούς
Για να μετατρέψουμε τα λόγια μας σε γέφυρα υποστήριξης:
- Ακούστε ενεργά: Αντί για “Μοιάζεις καλά”, πείτε “Πώς νιώθεις σήμερα;”. Αυτό δίνει χώρο στον ασθενή.
- Αποφύγετε υποθέσεις: Μην λέτε “Θα γίνεις καλά σύντομα” – εστιάστε στο παρόν: “Είμαι εδώ για ό,τι χρειαστείς”.
- Εκπαιδευτείτε: Επαγγελματίες υγείας πρέπει να αποφεύγουν “διακόπτες συζήτησης” όπως “Δεν υπάρχει ελπίδα”, προτιμώντας ειλικρινή, αλλά ελπιδοφόρα διάλογο.
Συμπέρασμα: Η Ενσυναίσθηση Ως Θεραπεία
Το πιο σκληρό σχόλιο δεν είναι η κριτική, αλλά η αθώα αδιαφορία που κάνει τον ασθενή να νιώθει μόνος. Ας επιλέξουμε, λοιπόν, λόγια που χτίζουν, όχι που γκρεμίζουν. Στον κόσμο της υγείας, η αληθινή θεραπεία ξεκινά από την κατανόηση ότι πίσω από κάθε “μια χαρά” κρύβεται συχνά μια σιωπηλή μάχη.
Photo: Pexels Ivan Samoa
