Σε μια εποχή όπου οι ενεργειακές αγορές παίζουν τον ρόλο του “άσου” στις διεθνείς σχέσεις, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Οι νέες αμερικανικές κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο δεν θα “ρίξουν” την οικονομία της χώρας του. Μιλώντας χθες στους δημοσιογράφους, ο Πούτιν χαρακτήρισε τις κυρώσεις “αντιπαθητική ενέργεια” από την Ουάσινγκτον, προειδοποιώντας ωστόσο ότι οποιαδήποτε απότομη μείωση των ρωσικών εξαγωγών θα εκτοξεύσει τις τιμές του αργού παγκοσμίως – και, φυσικά, θα “χτυπήσει” πρώτα τους καταναλωτές στις ΗΠΑ.
Η κίνηση αυτή έρχεται ακριβώς μια μέρα μετά την ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, που επέβαλε κυρώσεις στις δύο μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες της Ρωσίας, Rosneft και Lukoil. Αυτές οι εταιρείες, που μαζί παράγουν πάνω από το 5% της παγκόσμιας παραγωγής πετρουλαίου και καλύπτουν περίπου το μισό των ρωσικών εξαγωγών, αποτελούν “πυλώνες” για τα έσοδα της Μόσχας. Τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο έχουν χρηματοδοτήσει το 30-50% του κρατικού προϋπολογισμού τα τελευταία δέκα χρόνια, ενώ οι κυρώσεις τίθενται σε ισχύ από τις 21 Νοεμβρίου, δίνοντας μια “ανάσα” χρόνου για προσαρμογές.
Ο Πούτιν, με τον χαρακτηριστικό του ψυχρό τόνο, υπογράμμισε ότι είχε προειδοποιήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ: “Μια απότομη μείωση των ρωσικών προμηθειών θα ανεβάσει τις τιμές, και οι Αμερικανοί οδηγοί θα το νιώσουν αμέσως στις αντλίες βενζίνης”. Δεν ήταν υπερβολή. Ήδη, οι τιμές του αμερικανικού αργού WTI εκτοξεύτηκαν κατά 5% στα 61,44 δολάρια το βαρέλι, ενώ το διεθνές Brent ανέβηκε 4,7% στα 65,52 δολάρια. Αυτή η άμεση αντίδραση των αγορών δείχνει πόσο “ευαίσθητο” είναι το παγκόσμιο σύστημα ενέργειας, όπου η Ρωσία εξακολουθεί να κρατάει ηνία.
Από την πλευρά του Λευκού Οίκου, η απόφαση φαίνεται να είναι μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής πίεσης για να “σπρώξει” τη Μόσχα προς διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία. “Είναι ώρα να σταματήσει η βία και να υπάρξει άμεση εκεχειρία”, δήλωσε ο Υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπένσεντ, τονίζοντας ότι οι κυρώσεις στοχεύουν να “κόψουν” τα έσοδα που τροφοδοτούν τον πόλεμο. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε σήμερα το 19ο πακέτο κυρώσεων της, εστιάζοντας σε εταιρείες και πρόσωπα που βοηθούν τη Ρωσία να παρακάμψει τα μέτρα, ενώ η Βρετανία ακολούθησε με δικές της κυρώσεις σε Rosneft και Lukoil.
Παρόλο που ο Πούτιν εμφανίζεται ατάραχος, αναλυτές προειδοποιούν ότι οι επιπτώσεις μπορεί να μην είναι αμελητέες μακροπρόθεσμα. Η ρωσική οικονομία, που βασίζεται κατά 20% στα έσοδα από ενέργεια, ήδη δείχνει σημάδια επιβράδυνσης: Η ανάπτυξη πέφτει στο 1% φέτος από 4% πέρυσι, ενώ η κεντρική τράπεζα ανεβάζει επιτόκια για να πατάξει τον πληθωρισμό. Σύμφωνα με ειδικούς όπως ο Ίγκορ Γιούσκοφ από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Ρωσίας, οι κυρώσεις θα αναγκάσουν εταιρείες όπως η Lukoil να “στραφούν” σε μεσάζοντες για πωλήσεις στην Ασία, αυξάνοντας κόστη και μειώνοντας κέρδη. Επιπλέον, μεγάλες αγοραστές όπως η Κίνα και η Ινδία –που μέχρι τώρα αγνοούσαν τις δυτικές πιέσεις για φθηνό ρωσικό πετρέλαιο– δείχνουν σημάδια δισταγμού, με αναφορές για μείωση εισαγωγών.
Ο ειδικός απεσταλμένος του Πούτιν για οικονομικές σχέσεις, Κίριλλ Ντμίτριεφ, που βρίσκεται σήμερα στις ΗΠΑ για συνομιλίες, επανέλαβε το μήνυμα: “Η Ρωσία θα πουλήσει λιγότερα βαρέλια, αλλά σε υψηλότερες τιμές – άρα τα έσοδα μένουν σταθερά”. Ωστόσο, η ακύρωση της προγραμματισμένης συνόδου Τραμπ-Πούτιν στη Βουδαπέστη και η κλήση της Κίνας για “συζητήσεις” δείχνουν ότι η διπλωματική σκακιέρα θερμαίνεται. Η Ουγγαρία, εξαρτώμενη από ρωσικές προμήθειες, αντιδρά έντονα, ενώ η Ινδία εκφράζει ανησυχίες για την ενεργειακή της ασφάλεια.
Συνοψίζοντας, οι εξελίξεις αυτές θυμίζουν ένα παγκόσμιο “παιχνίδι ισορροπιών”: Οι κυρώσεις πιέζουν τη Ρωσία οικονομικά, αλλά ρισκάρουν υψηλότερες τιμές ενέργειας για όλους – από τις αμερικανικές βενζινάδικα μέχρι τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά. Θα οδηγήσουν σε εκεχειρία στην Ουκρανία; Ή θα εντείνουν την ένταση; Οι επόμενες εβδομάδες, με τις διαπραγματεύσεις Ντμίτριεφ στις ΗΠΑ και τις κινήσεις της ΕΕ, θα δώσουν απαντήσεις. Μέχρι τότε, το πετρέλαιο παραμένει το “μαύρο χρυσάφι” που κινεί τον κόσμο – και τις τύχες των ηγετών.