Σε μια στιγμή που η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς φαίνεται να κρατάει ισορροπημένη σε τεντωμένο σχοινί, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έριξε χθες βόμβα: Αν η Χαμάς δεν προχωρήσει άμεσα στον αφοπλισμό της, οι αμερικανικές δυνάμεις είναι έτοιμες να το κάνουν «γρήγορα και ίσως βίαια». Η δήλωση, που έγινε σε συνέντευξη στο CNN, έρχεται εν μέσω καθυστερήσεων στην παράδοση των σορών νεκρών ομήρων και εντάσεων από επιθέσεις σε πολιτικούς στόχους, κάνοντας την ελπίδα για μόνιμη ειρήνη να μοιάζει πιο εύθραυστη από ποτέ. Το σχέδιο ειρήνης των 20 σημείων του Τραμπ, που υιοθετήθηκε πρόσφατα, φαίνεται να μπαίνει σε δοκιμασία, με τον Αμερικανό Πρόεδρο να μην αποκλείει νέες στρατιωτικές επιχειρήσεις για να εξασφαλιστούν οι δεσμεύσεις.
Η ιστορία ξεκινά από μια νίκη: Οι 20 ζωντανοί Ισραηλινοί όμηροι απελευθερώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, επιστρέφοντας σπίτια τους μετά από μήνες αγωνίας, ενώ περίπου 2.000 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι από ισραηλινές φυλακές. Αυτός ο πρώτος γύρος της εκεχειρίας, μεσολάβησης των ΗΠΑ, του Κατάρ και της Αιγύπτου, έφερε μια ανάσα ανακούφισης σε μια σύγκρουση που κράτησε σχεδόν δύο χρόνια και κόστισε χιλιάδες ζωές. Όμως, η φάση δύο –που ξεκινά τώρα– απαιτεί από τη Χαμάς να παραδώσει τα σώματα των 28 νεκρών ομήρων εντός 72 ωρών και να αφοπλιστεί πλήρως, με την Παλαιστίνη της Γάζας να γίνεται αποστρατικοποιημένη ζώνη υπό ανεξάρτητη παρακολούθηση. Μέχρι χθες, η Χαμάς είχε παραδώσει μόνο οκτώ σώματα, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων νέων (Yossi Sharabi, Daniel Peretz, Guy Iluz και Bipin Joshi), αλλά ένα από αυτά αποδείχθηκε ότι δεν ανήκε σε Ισραηλινό όμηρο, προκαλώντας οργή και αμφιβολίες.
«Αν δεν αφοπλιστούν, εμείς θα το κάνουμε», δήλωσε κατηγορηματικά ο Τραμπ, απαντώντας σε ερωτήσεις για το τι θα γίνει αν η Χαμάς αρνηθεί να εγκαταλείψει τον έλεγχο της Γάζας ή να αφήσει τα όπλα. Σύμφωνα με αναφορές από το The Guardian και το ABC News, ο Πρόεδρος πρόσθεσε ότι «η δουλειά δεν έχει τελειώσει» και ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να επιστρέψει στους δρόμους της Γάζας «μόλις δώσω το πράσινο φως». Αυτές οι δηλώσεις έρχονται σε μια κρίσιμη καμπή, καθώς η Χαμάς κατηγορείται για επιθέσεις σε αντίπαλες ομάδες εντός Γάζας, συμπεριλαμβανομένης μιας δημόσιας εκτέλεσης, ενώ ο Ισραηλινός υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ απειλεί να κόψει τις ανθρωπιστικές βοήθειες αν δεν επιστραφούν τα σώματα των στρατιωτών. Ο Τραμπ, μιλώντας από τον Λευκό Οίκο, υπενθύμισε ότι το σχέδιό του προβλέπει αμνηστία για μέλη της Χαμάς που δεσμευτούν στην ειρήνη και ασφαλές πέρασμα για όσους θέλουν να φύγουν από τη Γάζα, αλλά «αν δεν συμμορφωθούν, οι επιλογές είναι ανοιχτές».
Πίσω από τις δηλώσεις κρύβεται μια βαθιά δυσπιστία. Η Χαμάς, σύμφωνα με πηγές όπως η BBC, διστάζει να παραδώσει όλους τους ομήρους τόσο γρήγορα, φοβούμενη ότι το Ισραήλ θα επανεκκινήσει τις επιχειρήσεις μόλις πάρει αυτό που θέλει – μια ανησυχία ενισχυμένη από πρόσφατες ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις στο Κατάρ εναντίον ηγετών της οργάνωσης. Παράλληλα, η εκεχειρία έχει επιτρέψει την είσοδο δεκάδων φορτηγών με τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης στη Γάζα, αλλά οι εντάσεις παραμένουν υψηλές: Περισσότεροι από 66.000 Παλαιστίνιοι έχουν χάσει τη ζωή τους από την έναρξη της σύγκρουσης τον Οκτώβριο του 2023, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, ενώ η ισραηλινή πλευρά θρηνεί 1.200 νεκρούς από την αρχική επίθεση της Χαμάς.
Γιατί αυτή η προειδοποίηση αλλάζει τα δεδομένα; Ο Τραμπ, που πέταξε πρόσφατα στο Ισραήλ και την Αίγυπτο για να γιορτάσει την έναρξη της εκεχειρίας, παρουσιάζεται ως ο «μεσολαβητής» που έφερε την ειρήνη, αλλά οι ειδικοί βλέπουν ρίσκο. Το σχέδιο των 20 σημείων απαιτεί όχι μόνο αφοπλισμό, αλλά και μη συμμετοχή της Χαμάς στη διακυβέρνηση της Γάζας, κάτι που η οργάνωση βλέπει ως απώλεια εδάφους. Ο Ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σχολιάζοντας την εξέλιξη, εξέφρασε την ελπίδα για παρόμοια συμφωνία στη δική του χώρα, δείχνοντας πώς αυτή η κρίση γίνεται παγκόσμιο παράδειγμα.
Σήμερα, ενώ οι διαπραγματεύσεις για τη φάση δύο συνεχίζονται –με εστίαση στην αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων και την ανθρωπιστική βοήθεια–, η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη. Οι οικογένειες των ομήρων, όπως αυτή του Yossi Sharabi που επέστρεψε ως σώμα, ζητούν ταχύτητα, ενώ οι Παλαιστίνιοι καλούν για δικαιοσύνη. Η εκεχειρία κρέμεται από μια κλωστή: Θα φέρει η πίεση του Τραμπ ειρήνη, ή θα ανάψει νέα φωτιά; Σε έναν κύκλο βίας που κράτησε χρόνια, η απάντηση μπορεί να καθορίσει όχι μόνο τη Μέση Ανατολή, αλλά και την παγκόσμια σταθερότητα.