Σε μια περιοχή όπου η φτώχεια συναντά τις υποσχέσεις πλούτου από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου, ο τρόμος χτυπά ξανά: Τζιχαντιστές αντάρτες, συνδεόμενοι με το Ισλαμικό Κράτος, εξαπέλυσαν χθες Παρασκευή αιφνιδιαστικές εφόδους στη βόρεια Μοζαμβίκη, σκοτώνοντας τρεις αθώους πολίτες και απαγάγοντας 11 παιδιά. Οι επιθέσεις, που έλαβαν χώρα κυρίως στην περιοχή της Πάλμα –μια πόλη-κλειδί για το τεράστιο διεθνές έργο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) της TotalEnergies–, υπενθυμίζουν την εύθραυστη ισορροπία ασφαλείας στην επαρχία Καμπο Ντελγάδο, όπου η βία έχει ήδη εκτοπίσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους.
Η Πάλμα, ένας μικρός παράκτιος οικισμός με περίπου 75.000 κατοίκους, δεν είναι άγνωστη σε τέτοια γεγονότα. Εδώ και χρόνια, η περιοχή αποτελεί πεδίο μάχης μεταξύ των μοζαμβικανικών δυνάμεων και ισλαμιστικών ομάδων, όπως η Ansar al-Sunna, που έχουν ορκιστεί πίστη στο Ισλαμικό Κράτος Κεντρικής Αφρικής (IS-CAP). Χθες, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων που μεταδόθηκαν από το Reuters και την AFP, οι ένοπλοι εισέβαλαν σε χωριά γύρω από την Πάλμα, λεηλατώντας σπίτια και επιλέγοντας θύματα με βάση την ηλικία και το φύλο. «Ήρθαν ξαφνικά, φωνάζοντας συνθήματα και πυροβολώντας στον αέρα. Πήραν τα παιδιά μας σαν τρόπαια, λέγοντας ότι θα τα ‘εκπαιδεύσουν’ για τον ‘ιερό αγώνα’», περιγράφει μια ανώνυμη μητέρα στο Al Jazeera, με φωνή που τρέμει από οργή και φόβο.
Αυτή η επίθεση σημαδεύει την πρώτη μεγάλη εισβολή ανταρτών στην Πάλμα από τον Μάρτιο του 2021, όταν μια παρόμοια επίθεση άφησε πίσω της πάνω από 800 νεκρούς –συμπεριλαμβανομένων ξένων εργαζομένων– και ανάγκασε τη γαλλική TotalEnergies να παγώσει το φιλόδοξο έργο LNG αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τότε, εκατοντάδες μαχητές είχαν καταλάβει την πόλη για μέρες, προκαλώντας παγκόσμια ανησυχία για την εξάπλωση της τζιχαντιστικής απειλής στην Ανατολική Αφρική. Σήμερα, η εταιρεία ελπίζει να επανεκκινήσει τις εργασίες φέτος, αλλά τέτοια περιστατικά ρίχνουν σκιές στις επενδύσεις. «Η ασφάλεια είναι προϋπόθεση για οποιαδήποτε πρόοδο. Δεν μπορούμε να ρισκάρουμε ζωές για αέριο», δήλωσε εκπρόσωπος της TotalEnergies στο BBC, επιβεβαιώνοντας ότι παρακολουθούν στενά την κατάσταση.
Η επαρχία Καμπο Ντελγάδο, πλούσια σε φυσικούς πόρους αλλά φτωχή σε υποδομές, βυθίζεται σε έναν κύκλο βίας από το 2017. Οι τζιχαντιστές, γνωστοί τοπικά ως «al-Shabaab» (όχι να συγχέονται με τη σομαλική οργάνωση), εκμεταλλεύονται την κοινωνική ανισότητα και την περιθωριοποίηση των μουσουλμανικών κοινοτήτων, στρατολογώντας κυρίως νέους με υποσχέσεις ισότητας και εκδίκησης ενάντια στη διαφθορά της κυβέρνησης. Σύμφωνα με την Human Rights Watch, φέτος μόνο έχουν απαχθεί πάνω από 120 παιδιά στην περιοχή, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούνται ως παιδικά στρατιωτάκια ή αντικείμενα εκμετάλλευσης. «Τα παιδιά αυτά δεν είναι πολεμιστές· είναι θύματα ενός πολέμου που δεν επέλεξαν», τονίζει έκθεση της οργάνωσης από τον Ιούνιο, προειδοποιώντας για αύξηση των απαγωγών μετά από προσωρινή ύφεση.
Οι μοζαμβικανικές ένοπλες δυνάμεις (FADM), με τη στήριξη ρουανδικών και νοτιοαφρικανικών στρατευμάτων από το 2021, έχουν ανακτήσει τον έλεγχο πολλών περιοχών, μειώνοντας τις μεγάλες επιθέσεις. Ωστόσο, η βία εξακολουθεί να είναι σποραδική και απρόβλεπτη: Πρόσφατες αναφορές από το Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED) κάνουν λόγο για τουλάχιστον 4.000 νεκρούς συνολικά, με πάνω από ένα εκατομμύριο εκτοπισμένους. Στην τελευταία επίθεση, οι δυνάμεις αντέδρασαν γρήγορα, σκοτώνοντας δύο μαχητές και απελευθερώνοντας μερικούς απαχθέντες, αλλά τα 11 παιδιά παραμένουν αγνοούμενα. «Κάθε μέρα μετράμε απώλειες, όχι μόνο ζωές αλλά και ελπίδες», λέει ο Μανουέλ Ντίνις, δήμαρχος της γειτονικής Μοσίμποα ντα Πράια, στο The Guardian.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με αγωνία. Οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει την ομάδα ως τρομοκρατική οργάνωση, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Αφρικανική Ένωση πιέζουν για ενίσχυση της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η TotalEnergies, από την πλευρά της, έχει επενδύσει σε προγράμματα κοινωνικής ανάπτυξης, όπως η «Pamoja Tunaweza», για να στηρίξει τις τοπικές κοινότητες και να προωθήσει την ειρήνη. Παράλληλα, η γαλλική δικαιοσύνη διερευνά την ευθύνη της εταιρείας για την προστασία εργαζομένων κατά την επίθεση του 2021, με αγωγές από επιζώντες που κατηγορούν για ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας.
Σήμερα, οι δρόμοι της Πάλμα είναι άδειοι, με οικογένειες κρυμμένες στα σπίτια τους και παιδιά που λείπουν σαν φάντασμα σε μια ιστορία που επαναλαμβάνεται. Η Μοζαμβίκη, χώρα με τεράστιο δυναμικό, παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στην οικονομική ανάκαμψη και τον τρόμο. «Δεν θέλουμε αέριο που χτίζεται πάνω σε αίμα», φωνάζουν οι κάτοικοι. Μόνο με ενωμένη προσπάθεια –κυβέρνηση, εταιρείες και διεθνείς εταίροι– μπορεί η Καμπο Ντελγάδο να βρει τον δρόμο προς την ειρήνη. Για τα 11 αυτά παιδιά, όμως, ο χρόνος πιέζει: Κάθε ώρα χωρίς νέα είναι μια ώρα τρόμου.