Ειρήνη Παππά: Η Μεγάλη Κυρία του Κινηματογράφου και το Μυστικό της Ψυχής – Βίντεο στην Αγιά Σοφιά
Η Ειρήνη Παππά δεν ήταν απλώς μια ηθοποιός, αλλά μια αρχετυπική φιγούρα που ενσάρκωνε το μεγαλείο και την τραγικότητα του ελληνικού πνεύματος. Η ζωή και η καριέρα της συνδέθηκαν άρρηκτα με την ιστορία της Ελλάδας και την παγκόσμια τέχνη, καθιστώντας την μια αξεπέραστη πολιτισμική πρέσβειρα. Γεννημένη ως Ειρήνη Λελέκου σε μια οικογένεια δασκάλων, γαλουχήθηκε με τις αξίες του κλασικού δράματος και της ελληνικής παιδείας, στοιχεία που θα χαρακτήριζαν κάθε της βήμα.
Η διεθνής της σταδιοδρομία υπήρξε λαμπρή. Συνεργάστηκε με θρύλους του κινηματογράφου, από τον Μάρλον Μπράντο, με τον οποίο μοιράστηκε ένα «μεγάλο πάθος», μέχρι τον Μιχάλη Κακογιάννη, ο οποίος την ανέδειξε σε παγκόσμιο σύμβολο μέσα από τις ερμηνείες της ως «Ηλέκτρα» και «Ιφιγένεια». Οι κριτικοί την περιέγραφαν συχνά με όρους που ξεπερνούσαν την υποκριτική: «Η πανέμορφη και μεγαλοπρεπής φιγούρα που ενσαρκώνει τη γυναικεία ψυχή στη βαθύτερη έκφρασή της και η εικόνα της Ελλάδας όλων των εποχών», όπως είχε πει ο σκηνοθέτης Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα. Η φυσική της παρουσία, σε συνδυασμό με την ένταση του βλέμματός της, την καθιστούσαν μια μορφή που απέπνεε δύναμη, σοφία και μια διαχρονική ελληνικότητα.
Η Συμβολική Πράξη της Αγίας Σοφίας: Μια Στιγμή που Έγινε Μύθος
Το 1983, η Ειρήνη Παππά έκανε μια πράξη που ξεπέρασε τα όρια της τέχνης και την τοποθέτησε στο πάνθεον της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Σε μια εποχή κλιμακούμενης εθνικής έντασης με την Τουρκία, αποφάσισε να συνοδεύσει τον δημοσιογράφο Κώστα Χαρδαβέλλα στην Κωνσταντινούπολη για ένα παράτολμο ρεπορτάζ. Ο σκοπός ήταν απλός και ταυτόχρονα βαθιά συμβολικός: να ψάλλει το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ» μέσα στην Αγία Σοφία.
Η επιλογή του χώρου και του ύμνου δεν ήταν τυχαία. Η Αγία Σοφία, ο ναός που από το 1453 αποτελεί σημείο αναφοράς για τον ελληνισμό, ήταν για εκείνη ένας τόπος πνευματικής μνήμης. Φορώντας μια κατακόκκινη μαντήλα, που συμβόλιζε το πάθος και το αίμα της ιστορίας, στάθηκε ανάμεσα στους τουρίστες και, με ψιθυριστή φωνή, εξέφρασε την ελληνική ψυχή μέσα σε έναν χώρο που πλέον της ήταν απαγορευμένος. Η πράξη αυτή δεν ήταν μια πρόκληση προς την Τουρκία, αλλά μια εσωτερική, προσωπική και εθνική πράξη πίστης και μνήμης. Όπως η ίδια δήλωσε αργότερα, η νίκη δεν είναι «με τα πράγματα», αλλά «με την ψυχή». Αυτή η φράση συνοψίζει τον παθητικό αλλά και βαθιά ανυπότακτο χαρακτήρα της ελληνικής αντίστασης στην Ιστορία.
Η Κληρονομιά μιας Σιωπηλής Δύναμης
Η πράξη της Ειρήνης Παππά στην Αγία Σοφία αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά πολιτιστικά ντοκουμέντα της ελληνικής μεταπολίτευσης. Για τον ελληνικό λαό, η εικόνα της γυναίκας-συμβόλου να ψιθυρίζει τον ύμνο της Παναγίας σε έναν χώρο-σύμβολο ήταν μια βαθιά συγκινητική στιγμή. Αποδεικνύει ότι η δύναμη της τέχνης και του πνεύματος μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη από οποιαδήποτε πολιτική ή στρατιωτική ισχύ.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής της, η ίδια η ηθοποιός αντιμετώπισε τη σιωπή της νόσου Αλτσχάιμερ. Η φωνή της, που είχε ψελλίσει αρχαίες τραγωδίες και είχε δονήσει τις αίθουσες των κινηματογράφων, σίγησε. Ωστόσο, η κληρονομιά της παραμένει ζωντανή. Η Ειρήνη Παππά μας έμαθε ότι η ελληνικότητα δεν είναι μόνο μια γεωγραφική έννοια, αλλά μια πνευματική κατάσταση που μπορεί να αντηχήσει ακόμα και στους πιο σιωπηλούς χώρους. Ήταν, και θα παραμείνει, η Τραγική Φιγούρα που μας θύμισε ποιοι είμαστε και από πού ερχόμαστε.
