15 Αυγούστου 1909: Το Κίνημα στο Γουδί – Η “Επανάσταση” που άλλαξε την Ελλάδα
Η 15η Αυγούστου 1909 δεν ήταν απλά μια ακόμα γιορτή του Δεκαπενταύγουστου για την Ελλάδα. Ήταν η νύχτα που μια ομάδα νεαρών αξιωματικών, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, αποφάσισε να αλλάξει την πορεία της χώρας. Το Κίνημα στο Γουδί δεν ήταν ένα απλό πραξικόπημα. Ήταν μια κραυγή αγωνίας και απαίτησης για αλλαγή, που αντηχούσε σε μια κοινωνία εξουθενωμένη από την πολιτική αναποτελεσματικότητα, την οικονομική κρίση και τις στρατιωτικές ταπεινώσεις.
Η Ελλάδα στο χείλος της αβύσσου
Στις αρχές του 20ού αιώνα, η ελληνική κοινωνία στέναζε. Η ήττα στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 είχε αφήσει ανεξίτηλα σημάδια. Η χώρα, που είχε ήδη κηρύξει πτώχευση το 1893, βρέθηκε να πληρώνει βαρύτατες πολεμικές αποζημιώσεις, ενώ η οικονομία της βρισκόταν υπό την επιτήρηση των Μεγάλων Δυνάμεων.
Παράλληλα, οι εθνικές υποθέσεις, όπως το Κρητικό Ζήτημα και ο Μακεδονικός Αγώνας, είχαν δείξει την αδυναμία του πολιτικού συστήματος. Οι πολιτικοί, εγκλωβισμένοι σε προσωπικές αντιπαλότητες και κομματικές φατρίες, αδυνατούσαν να βρουν λύσεις στα φλέγοντα ζητήματα. Η διαφθορά και η αναξιοκρατία ήταν διάχυτες, ενώ η νέα αστική τάξη και οι κατώτερες τάξεις αγωνιούσαν για ένα καλύτερο μέλλον. Η μετανάστευση, κυρίως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυξανόταν ραγδαία, αποκαλύπτοντας την απόγνωση του λαού.
Η σπίθα της επανάστασης
Μέσα σε αυτό το κλίμα, μια ομάδα αξιωματικών, επηρεασμένη από την επιτυχημένη Επανάσταση των Νεότουρκων, αποφάσισε να αναλάβει δράση. Σχημάτισαν τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη του πυροβολικού Νικόλαο Ζορμπά. Οι στόχοι τους ήταν ξεκάθαροι, αν και αρχικά μετριοπαθείς: αναδιοργάνωση του στρατού, πάταξη της διαφθοράς και βελτίωση της οικονομίας.
Τη νύχτα της 15ης Αυγούστου 1909, τα στρατεύματα συγκεντρώθηκαν στους στρατώνες του Γουδί. Ο Σύνδεσμος εξέδωσε διάταγμα προς την κυβέρνηση, ζητώντας την ικανοποίηση των αιτημάτων του. Η κυβέρνηση του Δημήτριου Ράλλη παραιτήθηκε και ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης ανέλαβε την εξουσία. Ωστόσο, οι μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν ήταν πολύ δειλές για να ικανοποιήσουν τους στασιαστές και τον λαό.
Η παρέμβαση του Βενιζέλου και η νέα εποχή
Το κίνημα βρισκόταν σε αδιέξοδο. Χρειαζόταν έναν ηγέτη με πολιτικές ικανότητες, ένα πρόσωπο που να εμπνέει εμπιστοσύνη. Τον βρήκαν στο πρόσωπο του Ελευθέριου Βενιζέλου, τότε πρωθυπουργού της Κρήτης. Ο Βενιζέλος, με την οξυδέρκεια που τον διέκρινε, αρνήθηκε να γίνει στρατιωτικός δικτάτορας. Αντίθετα, επέμεινε στη δημοκρατική οδό, ζητώντας τη διεξαγωγή εκλογών.
Η επιλογή του ήταν καθοριστική. Μετά από δύο εκλογικές νίκες, το 1910, ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός της Ελλάδας. Αποφασισμένος να φέρει την αλλαγή, προχώρησε στην εφαρμογή ενός σαρωτικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων που ικανοποιούσε τα αιτήματα του Κινήματος.
Κοινωνικές και Οικονομικές Μεταρρυθμίσεις:
- Αγροτική μεταρρύθμιση: Διανεμήθηκαν χιλιάδες στρέμματα γης σε ακτήμονες αγρότες, ενώ ενθαρρύνθηκαν οι γεωργικοί συνεταιρισμοί.
- Εργατική νομοθεσία: Θεσπίστηκε οκτάωρο, καταργήθηκε η παιδική εργασία και η νυχτερινή εργασία των γυναικών, και αναγνωρίστηκε το δικαίωμα λειτουργίας των εργατικών συνδικάτων.
- Δημόσια διοίκηση: Εισήχθη η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και η πρόσληψη μέσω εξετάσεων, περιορίζοντας τη διαφθορά.
- Οικονομική σταθεροποίηση: Περιορίστηκε η φοροδιαφυγή και η δραχμή σταθεροποιήθηκε, με αποτέλεσμα την προσέλκυση ξένων δανείων.
Στρατιωτικές Μεταρρυθμίσεις:
- Εκσυγχρονισμός: Ο στρατός και το ναυτικό αναδιοργανώθηκαν με τη βοήθεια Γάλλων και Βρετανών στρατιωτικών αποστολών.
- Απομάκρυνση των πριγκίπων: Ο Βενιζέλος, αρχικά, επανέφερε τον διάδοχο Κωνσταντίνο στη θέση του, δείχνοντας ότι η πολιτική εξουσία δεν ήταν υπό τον έλεγχο του στρατού, κάτι που προκάλεσε την δυσαρέσκεια των πρωταγωνιστών του κινήματος.
Η κληρονομιά του Κινήματος
Το Κίνημα στο Γουδί λειτούργησε ως καταλύτης για ριζικές αλλαγές. Αν και το ίδιο δεν πέτυχε την εγκαθίδρυση δικτατορίας, άνοιξε τον δρόμο για την είσοδο του Ελευθέριου Βενιζέλου στην πολιτική σκηνή, ο οποίος σημάδεψε την ιστορία της Ελλάδας για τις επόμενες δεκαετίες.
Το Κίνημα του 1909 είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Ανέδειξε την δύναμη της λαϊκής δυσαρέσκειας και την ανάγκη για ριζικές μεταρρυθμίσεις σε μια χώρα που πάσχιζε να βρει τον δρόμο της προς την πρόοδο. Παρά τις αρχικές του προθέσεις, κατέληξε να είναι μια «επανάσταση» που, αντί να επιβάλλει δικτατορία, εγκαινίασε μια νέα δημοκρατική εποχή με πρωταγωνιστή τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
