Όταν η Τέχνη θίγει τη Θρησκευτική Ευαισθησία: Από την Έκθεση Outlook (2003) στο Βανδαλισμό στην Εθνική Πινακοθήκη από τον Νίκο Παπαδόπουλο (2024)

Η σχέση μεταξύ τέχνης και θρησκευτικής ευαισθησίας έχει απασχολήσει την ελληνική κοινωνία σε διάφορες περιπτώσεις, με δύο χαρακτηριστικά περιστατικά να είναι η απόσυρση έργου στην έκθεση Outlook το 2003 και ο βανδαλισμός στην Εθνική Πινακοθήκη το 2024 από τον βουλευτή Νίκο Παπαδόπουλο.

2003: Η Υπόθεση της Έκθεσης Outlook

Το 2003, κατά τη διάρκεια της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης τέχνης Outlook, παρουσιάστηκε έργο του Βέλγου καλλιτέχνη Τιερί ντε Κορντιέ, το οποίο περιλάμβανε έναν μεγάλο σταυρό και ένα ανδρικό μόριο. Το έργο αυτό προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε ότι θίγει τη χριστιανική θρησκεία.

Ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Μιλτιάδης Έβερτ, απέστειλε επιστολή προς τον υπουργό Πολιτισμού, Ευάγγελο Βενιζέλο, ζητώντας την άμεση απόσυρση του έργου, υποστηρίζοντας ότι «ο πίνακας προσβάλλει βάναυσα τον Χριστιανισμό και δεν μπορεί να παραμείνει αναρτημένος σε δημόσιο χώρο». Ο εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας, Θοδωρής Ρουσόπουλος, δήλωσε ότι «η χυδαιότητα δεν παράγει πολιτισμό».

«Ζητώ να δώσετε εντολή να αποσυρθεί άμεσα από την έκθεση» είχε αναφέρει ο κ. Έβερτ, υπογραμμίζοντας ότι ο πίνακας προσβάλλει βάναυσα το Χριστιανισμό και κατά συνέπεια δεν μπορεί να παραμείνει αναρτημένος σε δημόσιο χώρο.

Υπό την πίεση της κοινής γνώμης και των πολιτικών αντιδράσεων, το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού και ο διευθυντής της έκθεσης αποφάσισαν την απόσυρση του έργου.

2024: Ο Βανδαλισμός στην Εθνική Πινακοθήκη

Είκοσι ένα χρόνια μετά, στις 10 Μαρτίου 2024, ο βουλευτής του κόμματος «Νίκη», Νίκος Παπαδόπουλος, προκάλεσε φθορές σε προθήκες της Εθνικής Πινακοθήκης, θεωρώντας ότι ορισμένα εκθέματα θίγουν τη χριστιανική πίστη.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο βουλευτής εισήλθε στην Πινακοθήκη λίγο πριν τις 12 το μεσημέρι και έσπασε τις προθήκες δύο εκθεμάτων της έκθεσης «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος», προκαλώντας φθορές. Ο ίδιος υποστήριξε ότι τα έργα ήταν «βλάσφημα» και δεν έπρεπε να εκτίθενται. Η σύζυγός του, που τον συνόδευε, φέρεται να δήλωσε ότι «δεν ήθελαν να καταστρέψουν τα έργα, αλλά να σταματήσουν τη δημόσια προβολή τους».

«Τα έργα μου είναι μια ψυχαναλυτική προσέγγιση προσωπικών καταστάσεων, εντέλει κοινές σε όλους μας. Σε άλλους πιο πολύ και σε άλλους πιο λίγο, ακόμη όμως και σε αυτούς που δεν αρέσουν αυτά που κάνω. Πρόκειται για μια ανέλκυση ή αλλιώς άντληση ειλικρινών συναισθημάτων. Τώρα όσον αφορά σε θέματα αισθητικής, αυτά είναι υποκειμενικές υποθέσεις του καθενός» είχε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή του ο εικαστικός τους Χριστόφορος Κατσαδιώτης.

Εναντίον της έκθεσης όμως εκφράστηκε δημοσίως και ο  Μητροπολίτης Κερκύρας Νεκτάριος λέγοντας: «Περιήλθε εις γνώσιν μου διά του Διαδικτύου ότι τούτο το διάστημα, με την ανοχή του Υπουργείου Πολιτισμού, φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη μία έκθεση αισχρού περιεχομένου, στην οποία γελοιοποιούνται οι εικόνες του Θεού, ο Άγιος Γεώργιος, η Σταύρωση του Κυρίου επί του Γολγοθά, ο Άγιος Χριστοφόρος, η Παναγία μας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά υπάρχει και ένας πίνακας που, κατ’ αυτούς οι οποίοι πιστεύουν σ’ αυτού του είδους πολιτισμό, σε έναν σκουπιδοτενεκέ είναι φορτωμένοι ο επίσκοπος και ο ιερός κλήρος. Αυτή είναι αντίληψη που επικρατεί στο κράτος μας και στο Υπουργείο Πολιτισμού; Αυτή είναι γι’ αυτούς η εικόνα του Θεού, η οποία υβρίζεται, αποκαθηλώνεται, καταγγέλλεται όχι μόνο στα πρόσωπα των Αγίων αλλά και των ανθρώπων; Αυτό προσέφερε ο ιερός κλήρος στην πατρίδα μας; Η πίστις η ορθόδοξος η οποία κράτησε σε συνοχή αυτόν τον λαό ο οποίος δέχτηκε πολυποίκιλες επιθέσει; Θλίβεται η ψυχή μου και η καρδία. Γι’ αυτό και απευθύνομαι σε σας, εξοχώτατοι άρχοντες, που εκπροσωπείτε την πολιτεία και παρακαλώ να μεταβιβάσετε το μήνυμα αυτό και την θλίψη της καρδίας του ταπεινού επισκόπου. Δεν θα δεχτούμε την γελοιοποίηση αυτή, διότι η πατρίδα μας έζησε και θεμελιώθηκε σ’ αυτήν την αμώμητο και ακαινοτόμητο πίστη. Δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει τον Έλληνα τον γνήσιο από τον ορθόδοξο χριστιανό. Ας το λάβουν αυτό υπόψιν τους όλοι όσοι επιθυμούν την κατεδάφιση της εικόνας του Θεού και της εικόνος του ανθρώπου που μας προσέδωσε ο Θεός».

«Ως βουλευτής της Νίκης κατέθεσε ερώτηση για τα έργα που εκθέτονται και υβρίζουν το πρόσωπο της Παναγίας, του Χριστού και των Αγίων μας, αλλά δεν πήρε απάντηση.

Αργότερα, έστειλε επιστολή προς τη διευθύντρια της Εθνική Πινακοθήκης, απαιτώντας να κατεβούν αυτά τα έργα. Η αίτηση πρωτοκολλήθηκε, αλλά επίσης δεν πήραμε απάντηση.

Τώρα το τι έγινε μέσα (σ.σ. στην Εθνική Πινακοθήκη), δεν ξέρω», δήλωσε η σύζυγός του Νικόλαου Παπαδόπουλου.

Το περιστατικό οδήγησε στη σύλληψη του βουλευτή, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος, καθώς ο βανδαλισμός δεν συνιστά κακούργημα. Ωστόσο, σχηματίστηκε δικογραφία σε βάρος του, με την εισαγγελία να διερευνά τις συνθήκες του περιστατικού και τις πιθανές ευθύνες του βουλευτή.

Σύγκριση των Δύο Περιστατικών

Τα δύο αυτά περιστατικά αναδεικνύουν τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση μεταξύ καλλιτεχνικής έκφρασης και θρησκευτικής ευαισθησίας στην Ελλάδα.

• Το 2003, η αντίδραση εκφράστηκε μέσω πολιτικών και θεσμικών διαδικασιών, οδηγώντας στην απόσυρση του έργου μετά από δημόσια συζήτηση.
• Το 2024, η αντίδραση πήρε τη μορφή άμεσης και βίαιης παρέμβασης από έναν βουλευτή, προκαλώντας φθορές σε έργα τέχνης.

Η υπόθεση του 2024 βρίσκεται υπό διερεύνηση, ενώ το ζήτημα της σχέσης τέχνης και θρησκευτικής ευαισθησίας συνεχίζει να προκαλεί συζητήσεις στην ελληνική κοινωνία.