Το Κρυμμένο Γιγάντιο DNA στα Βακτήρια του Στόματος: Πιθανή Σύνδεση με Ασθένειες Ούλων και Καρκίνο
Σκέψου να κρύβεται μέσα στο σάλιο σου ένας ολόκληρος “υπερκόσμος” γενετικού υλικού, μεγαλύτερος από ό,τι φανταζόμασταν, που μπορεί να εξηγεί γιατί μερικές φορές τα ούλα σου φλεγμαίνουν ή ακόμα και να παίζει ρόλο σε σοβαρότερα προβλήματα υγείας, όπως ο καρκίνος. Αυτό ακριβώς ανακάλυψαν επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Τόκιο: Τα “Inocles”, γιγάντια κομμάτια DNA εκτός χρωμοσώματος, που ζουν μέσα σε βακτήρια του στόματος και βρίσκονται στο 74% των ανθρώπων παγκοσμίως. Μια νέα μελέτη ανοίγει πόρτες σε νέες έρευνες για την στοματική υγεία, την ανοσία και πιθανές συνδέσεις με ασθένειες. Ας το δούμε βήμα-βήμα, χωρίς ιατρικούς όρους που μπερδεύουν.
Η ομάδα, με επικεφαλής τον Yuya Kiguchi, ξεκίνησε εμπνευσμένη από παρόμοιες ανακαλύψεις σε μικρόβια εδάφους. Πήραν δείγματα σάλιου από 56 άτομα παγκοσμίως και χρησιμοποίησαν προηγμένες τεχνικές “long-read sequencing” – δηλαδή, μέθοδους που διαβάζουν μεγάλα κομμάτια DNA χωρίς να τα “κόβουν” σε μικρά. Η καινοτομία; Μια τεχνική που ονομάζεται preNuc, από τη συν-συγγραφέα Nagisa Hamamoto, που απομακρύνει το ανθρώπινο DNA και αφήνει τα βακτηριακά να φανούν καθαρά. Και τότε, βρήκαν τα Inocles: Κυκλικά μόρια DNA μήκους περίπου 350.000 βάσεων (για σύγκριση, ένα συνηθισμένο βακτηριακό πλασμίδιο είναι πολύ μικρότερο), που φιλοξενούνται κυρίως από το βακτήριο Streptococcus salivarius – ένα κοινό “κάτοικο” του στόματος που βοηθά στην πέψη, αλλά μπορεί και να προκαλεί μπελάδες.
Τι κάνουν αυτά τα “γίγαντες”; Μεταφέρουν γονίδια που βοηθάνε τα βακτήρια να αντέχουν σε “στρες” του στόματος – όπως αλλαγές θερμοκρασίας, pH από φαγητό ή οξειδωτικό στρες από φλεγμονές. Για παράδειγμα, γονίδια για επισκευή DNA, ενίσχυση κυτταρικού τοιχώματος και αντίσταση σε οξυγόνο. Αυτό τα κάνει πιο “προσαρμοστικά”, βοηθώντας τα να κολλάνε καλύτερα στα δόντια και τα ούλα, και να επιβιώνουν σε δύσκολες συνθήκες. Στο 20% των γονιδίων τους, μάλιστα, σχετίζονται με προσκόλληση σε ανθρώπινα κύτταρα – κάτι που μπορεί να ενισχύει λοιμώξεις.
Και εδώ μπαίνει η σύνδεση με την υγεία: Το στόμα είναι η “είσοδος” για μικρόβια που ταξιδεύουν στο σώμα. Τα Inocles μπορεί να εξηγούν πώς βακτήρια όπως το S. salivarius γίνονται πιο “ανθεκτικά” και συμβάλλουν σε προβλήματα όπως η περιοδοντίτιδα (φλεγμονή ούλων), που πλήττει δισεκατομμύρια και συνδέεται με καρδιακά νοσήματα. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να δούμε αν επηρεάζουν κοιλώδεις ή ουλίτιδα, αλλά ήδη, παρόμοια “εξτρα” DNA έχουν βρεθεί σε καρκινικά κύτταρα, όπου βοηθάνε όγκους να εξελίσσονται γρήγορα. Δεν είναι ακριβώς “αιτία”, αλλά μπορεί να λειτουργούν σαν “μαρκέρ” ή παράγοντας κινδύνου, ανοίγοντας δρόμο για νέες θεραπείες – π.χ. στοχευμένα αντιβιοτικά ή εμβόλια για το μικροβίωμα.
Οι ερευνητές τώρα δουλεύουν σε καλλιέργειες βακτηρίων με Inocles, για να δουν αν μεταδίδονται μεταξύ ανθρώπων (π.χ. μέσω φιλιού ή φαγητού) και ποιοι είναι οι 95% άγνωστοι γονίδια τους. “Αυτή η ανακάλυψη επεκτείνει την κατανόησή μας για το πώς το στοματικό μικροβίωμα προσαρμόζεται”, λένε, και μπορεί να αλλάξει πώς βλέπουμε την ανοσία και τις χρόνιες ασθένειες.
Συνοψίζοντας, αυτή η μελέτη δείχνει πόσο “άγνωστο” είναι ακόμα το σώμα μας – και το στόμα, ειδικά, είναι γεμάτο εκπλήξεις. Ίσως η επόμενη οδοντιατρική εξέταση να περιλαμβάνει και γενετική ανάλυση! Τι λες, θα δοκίμαζες ένα “DNA-τεστ” για τα ούλα σου;
Πηγή Μελέτης: Yuya Kiguchi et al., “Giant extrachromosomal element “Inocle” potentially expands the adaptive capacity of the human oral microbiome”, Nature Communications, 2025. Διαθέσιμη εδώ
