3 Δεκεμβρίου 2025 – Η τροχιά της Γης έχει αρχίσει να μοιάζει με χωματερή: πάνω από 36.000 κομμάτια διαστημικών σκουπιδιών μεγαλύτερα από 10 εκατοστά, εκατομμύρια μικρότερα θραύσματα και χιλιάδες νεκροί δορυφόροι περιφέρονται με ταχύτητες 28.000 χλμ/ώρα, απειλώντας κάθε νέα αποστολή. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 1 Δεκεμβρίου στο περιοδικό Chem Circularity του εκδοτικού οίκου Cell Press προειδοποιεί ότι, αν δεν αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο που σχεδιάζουμε και διαχειριζόμαστε τα διαστημόπλοια, η τροχιά της Γης θα γίνει σύντομα αδιάβατη.
«Το Διάστημα δεν πρέπει να επαναλάβει τα λάθη που κάναμε στη Γη», λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής χημικής μηχανικής Τζιν Σουάν του Πανεπιστημίου του Σάρεϊ, επικεφαλής της έρευνας. «Καθώς οι πύραυλοι εκτοξεύονται όλο και πιο συχνά – από τις mega-αστερισμούς δορυφόρων τύπου Starlink μέχρι τις μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη και τον Άρη – πρέπει να περάσουμε άμεσα σε μια κυκλική διαστημική οικονομία».
Τι προτείνουν οι επιστήμονες;
Η λύση, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι απλή και γνώριμη: reduce, reuse, recycle – αλλά αυτή τη φορά στο Διάστημα.
- Δορυφόροι και διαστημόπλοια που θα σχεδιάζονται από την αρχή για να επισκευάζονται, να αναβαθμίζονται και να επαναχρησιμοποιούνται στο διάστημα αντί να εγκαταλείπονται.
- Ρομποτικά «σέρβις» που θα μπορούν να προσεγγίζουν νεκρούς δορυφόρους, να τους επισκευάζουν ή να τους αποσυναρμολογούν επιτόπου.
- Υλικά που θα μπορούν να ανακυκλωθούν είτε σε τροχιά είτε κατά την επιστροφή στη Γη (π.χ. μέταλλα και πολυμερή που θα ξαναχρησιμοποιούνται σε νέες κατασκευές).
- Νέα συστήματα παρακολούθησης και τεχνητής νοημοσύνης που θα προβλέπουν επικίνδυνες προσεγγίσεις και θα αποτρέπουν συγκρούσεις.
- Ενεργή απομάκρυνση παλιών σκουπιδιών με ειδικές αποστολές «καθαρισμού» – ήδη δοκιμάζονται τεχνολογίες όπως δίχτυα, άγκιστρα και λέιζερ.
«Σήμερα οι περισσότεροι δορυφόροι απλώς πεθαίνουν και είτε τους στέλνουμε σε “νεκροταφείο” τροχιάς είτε τους αφήνουμε να γίνουν επικίνδυνα θραύσματα», εξηγεί ο Σουάν. «Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Χάνουμε πολύτιμα υλικά και δημιουργούμε κίνδυνο για όλες τις μελλοντικές αποστολές».
Το πρόβλημα είναι ήδη εδώ
Μόνο το 2025 εκτοξεύτηκαν πάνω από 3.000 νέοι δορυφόροι – κυρίως από ιδιωτικές εταιρείες όπως η SpaceX, η Amazon και η OneWeb. Κάθε πύραυλος αφήνει πίσω του στάδια, προστατευτικά καλύμματα και μικροθραύσματα, ενώ οι εκτοξεύσεις εκλύουν και αέρια που βλάπτουν το όζον. Αν συνεχιστεί ο ρυθμός αυτός, το φαινόμενο Kessler – μια αλυσιδωτή αντίδραση συγκρούσεων που θα κάνει τμήματα της τροχιάς άχρηστα – μπορεί να γίνει πραγματικότητα μέσα σε λίγες δεκαετίες.
Υπάρχουν ήδη οι πρώτες λύσεις
- Η ευρωπαϊκή αποστολή ClearSpace-1 (προγραμματισμένη για το 2026) θα επιχειρήσει να πιάσει και να απομακρύνει ένα παλιό κομμάτι πυραύλου με ρομποτικό βραχίονα.
- Η Astroscale (Ιαπωνία) δοκιμάζει μαγνητικά συστήματα για την ακινητοποίηση νεκρών δορυφόρων.
- Η NASA και η ESA επενδύουν σε τεχνολογίες in-orbit servicing – δηλαδή «συνεργεία» που θα ανεφοδιάζουν, επισκευάζουν ή αναβαθμίζουν δορυφόρους χωρίς να τους φέρνουν πίσω στη Γη.
«Οι βιομηχανίες των ηλεκτρονικών και των αυτοκινήτων έχουν ήδη υιοθετήσει την κυκλική οικονομία», τονίζει η μελέτη. «Το Διάστημα μπορεί και πρέπει να κάνει το ίδιο – και μάλιστα γρηγορότερα, γιατί εκεί πάνω δεν υπάρχει σκουπιδιάρα να μαζέψει τα απορρίμματα».
Η πρόταση των επιστημόνων είναι σαφής: Αν θέλουμε να συνεχίσουμε να εξερευνούμε το Διάστημα τις επόμενες δεκαετίες, πρέπει να το κάνουμε με τον ίδιο τρόπο που μαθαίνουμε τώρα να ζούμε στη Γη – λιγότερα σκουπίδια, περισσότερη ανακύκλωση, μεγαλύτερη ευθύνη. Διαφορετικά, η τροχιά μας θα γίνει σύντομα ένας αδιάβατος σκουπιδότοπος πάνω από τα κεφάλια μας.