Το «Αβέρωφ»: Ο Θρύλος της Ελληνικής Θάλασσας
Στην καρδιά του Πολεμικού Ναυτικού, σφυρηλατημένο από ατσάλι και ιστορία, βρίσκεται ένα πλοίο που δεν είναι απλώς ένα έκθεμα, αλλά ένας ζωντανός θρύλος: το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ». Η πορεία του, από τη ναυπήγησή του στην Ιταλία μέχρι την ηρωική του δράση στους Βαλκανικούς Πολέμους και την αποστολή του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το καθιστά ένα από τα πιο σημαντικά πολεμικά πλοία του 20ού αιώνα. ⚓️
Η Αγορά που Άλλαξε την Ιστορία
Η ιστορία του «Αβέρωφ» ξεκινά στις αρχές του 20ού αιώνα, μια περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα προσπαθούσε να αναδιοργανώσει τις ένοπλες δυνάμεις της μετά την ήττα του 1897. Το ελληνικό ναυτικό, γερασμένο και ανίσχυρο, χρειαζόταν επειγόντως ένα σύγχρονο πλοίο για να αντιμετωπίσει την αναπτυσσόμενη τουρκική ναυτική δύναμη.
Η ευκαιρία παρουσιάστηκε όταν το ιταλικό ναυτικό αποφάσισε να μην προχωρήσει στην αγορά ενός θωρακισμένου καταδρομικού, αδελφού πλοίου του ιταλικού «Pisa», το οποίο ναυπηγούνταν ήδη στα ναυπηγεία του Ορλάντο στο Λιβόρνο. Η ελληνική κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, με γρήγορες και αποφασιστικές κινήσεις, κατάφερε να υπερκεράσει την τουρκική προσφορά και να κλείσει τη συμφωνία.
Η αγορά κόστισε 23,65 εκατομμύρια χρυσές δραχμές, με το ένα τρίτο του ποσού να προέρχεται από το κληροδότημα του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Για αυτόν τον λόγο, το πλοίο ονομάστηκε προς τιμήν του, αποκτώντας το θρυλικό του όνομα.
Ένα Πλοίο-Κόσμημα και η Πρώτη του Αποστολή
Το «Αβέρωφ», ένα θωρακισμένο καταδρομικό τύπου Pisa, καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και παραδόθηκε στην Ελλάδα στις 16 Μαΐου 1911. Την εποχή εκείνη, ήταν ένα από τα πιο σύγχρονα και ισχυρά πλοία της Ανατολικής Μεσογείου.
Μετά την παραλαβή του, το πλοίο ταξίδεψε στην Αγγλία για να συμμετάσχει στις εορτές στέψης του βασιλιά Γεωργίου Ε’. Εκεί, μια απρόβλεπτη προσάραξη οδήγησε σε μια περίοδο απειθαρχίας του πληρώματος. Η κατάσταση αποκαταστάθηκε γρήγορα με την ανάληψη της διοίκησης από τον Πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη, ο οποίος μέσα σε λίγες ημέρες επέβαλε την τάξη και ανύψωσε το ηθικό.
Η άφιξή του στον Φαληρικό Όρμο την 1η Σεπτεμβρίου 1911, έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τον ελληνικό λαό, ο οποίος έβλεπε στο πρόσωπο του πλοίου ένα σύμβολο της αναγεννημένης ναυτικής δύναμης της Ελλάδας.
Ο ρόλος του στους Βαλκανικούς Πολέμους
Η πραγματική δόξα του «Αβέρωφ» ήρθε κατά τους Α’ Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913). Ως ναυαρχίδα του στόλου υπό την ηγεσία του Παύλου Κουντουριώτη, το πλοίο διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επικράτηση της Ελλάδας στο Αιγαίο.
Στη Ναυμαχία της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και στη Ναυμαχία της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), ο Κουντουριώτης έκανε μια τολμηρή κίνηση: απέστρεψε το «Αβέρωφ» από την υπόλοιπη μοίρα και επιτέθηκε αυτόνομα στον τουρκικό στόλο. Με την ανώτερη ταχύτητα και τα πυροβόλα του, το πλοίο προκάλεσε πανικό στις τάξεις των αντιπάλων, αναγκάζοντάς τους σε άτακτη φυγή. Η στρατηγική αυτή όχι μόνο χάρισε την τελική νίκη, αλλά απέδωσε στο «Αβέρωφ» τον χαρακτηρισμό «Διαβολοβάπορο» από τους Τούρκους και «Τυχερό Μπάρμπα-Γιώργο» από τους Έλληνες.
Από το Βόσπορο στον Ινδικό Ωκεανό
Μετά τη νίκη στους Βαλκανικούς Πολέμους, το «Αβέρωφ» συνέχισε να πρωταγωνιστεί στην ελληνική ιστορία. Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ως μέρος των συμμαχικών δυνάμεων, εισήλθε στον Βόσπορο, όπου η ελληνική σημαία κυμάτισε περήφανα απέναντι από το παλάτι του Σουλτάνου. Κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, το πλοίο συνέβαλε στη μεταφορά στρατευμάτων και στη διάσωση του προσφυγικού πληθυσμού.
Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρότι γερασμένο, το «Αβέρωφ» παρέμεινε η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου. Μετά την κατάρρευση του μετώπου, το πλήρωμά του εξεγέρθηκε και με δική του πρωτοβουλία διέφυγε στην Αλεξάνδρεια, γλιτώνοντας από τη γερμανική κατάληψη. Από εκεί, συνέχισε να υπηρετεί την πατρίδα, πραγματοποιώντας περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό, κάτι που του χάρισε το προσωνύμιο «Ξίφος της Μεσογείου».
Το Τέλος μιας Ένδοξης Πορείας
Η τελευταία μεγάλη αποστολή του «Αβέρωφ» ήταν ειρηνική. Στις 17 Οκτωβρίου 1944, μετέφερε την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Αργότερα, το 1945, μετέφερε το μήνυμα της προσάρτησης των Δωδεκανήσων.
Το 1952, το πλοίο αποσύρθηκε και παρέμεινε αγκυροβολημένο στον Πόρο μέχρι το 1984, οπότε και μεταφέρθηκε στο Παλαιό Φάληρο. Εκεί, μετατράπηκε σε Πλωτό Ναυτικό Μουσείο, διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη της ιστορίας του.
Η κληρονομιά του «Αβέρωφ» παραμένει ισχυρή. Αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο δείγμα του τύπου του παγκοσμίως και τιμάται από τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού που εισέρχονται στο λιμάνι, τα οποία τιμούν τον θρύλο με ειδικό χαιρετισμό. Η ιστορία του δεν είναι απλώς η ιστορία ενός πλοίου, αλλά η ιστορία της ίδιας της Ελλάδας, των αγώνων και των νικών της, σφραγίζοντας ανεξίτηλα τον ρόλο της στη σύγχρονη ναυτική ιστορία.
