Τουρκία: Άγαλμα 12.000 Ετών Βρέθηκε Εντοιχισμένο – Νέα Φως στις Πρώτες Τελετουργίες της Ανθρωπότητας [Βίντεο]

Σε μια ανακάλυψη που ξαναγράφει σελίδες από την αυγή του πολιτισμού, αρχαιολόγοι στο Γκιομπεκλί Τεπέ –τον παγκοσμίως γνωστό ως τον παλαιότερο ναό της ανθρωπότητας– έφεραν στο φως ένα ανθρώπινο άγαλμα ηλικίας 12.000 ετών, εντοιχισμένο οριζόντια σε τοίχο. Το εύρημα, που ανακοινώθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου, προσφέρει νέες ενδείξεις για τις μυστηριώδεις τελετουργίες των προϊστορικών κοινωνιών, πριν ακόμη εφευρεθεί η γεωργία ή η κεραμική.

Το Γκιομπεκλί Τεπέ, κοντά στην πόλη Σανλίουρφα της νοτιοανατολικής Τουρκίας, είναι UNESCO Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και θεωρείται το λίκνο της μνημειακής αρχιτεκτονικής. Χρονολογείται στην Πρώιμη Νεολιθική Περίοδο (9600-8000 π.Χ.), προγενέστερη του Στόουνχεντζ κατά χιλιετίες, και αποτελείται από κυκλικούς περιβάλλοντες χώρους με γιγάντια T-σχήματος πυλώνες, σκαλισμένους με ζώα και σύμβολα. Εδώ, κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες έστησαν πολύπλοκες δομές για θρησκευτικές ή κοινωνικές συγκεντρώσεις, ανατρέποντας την ιδέα ότι η θρησκεία ήρθε μετά την εγκατάσταση.

Το άγαλμα, με διατηρημένο κεφάλι και κορμό αλλά χωρίς πόδια, βρέθηκε ενσωματωμένο σε τοίχο μεταξύ των Δομών B και D, κατά τη διάρκεια εργασιών αποκατάστασης της γειτονικής Δομής C –της μεγαλύτερης και πιο εντυπωσιακής. Ο Τούρκος υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού, Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, το παρουσίασε σε τελετή με παρούσα την πριγκίπισσα Ακίκο της Ιαπωνίας, τονίζοντας ότι «προσθέτει στην κατανόησή μας για τις συμβολικές και τελετουργικές πρακτικές» αυτής της κοινότητας. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι τοποθετήθηκε σκόπιμα ως «ευχαριστήριο δώρο» στους θεούς, μια πρακτική παρόμοια με ευρήματα στο γειτονικό Καραχάν Τέπε, όπου έχουν βρεθεί παρόμοια ανθρωπομορφικά αγάλματα.

«Η θέση του αγάλματος κρύβει βαθύ συμβολισμό, πιθανώς ως προσφορά», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός Γκιοκχάν Γιαζγκί, ενώ ο διευθυντής ανασκαφών Νεκμί Καρούλ προειδοποιεί ότι χρειάζεται περαιτέρω μελέτη για οριστικά συμπεράσματα. Το εύρημα είναι σπάνιο, καθώς τα περισσότερα γλυπτά στο Γκόμπεκλι απεικονίζουν ζώα –από αλεπούδες και ερπετά μέχρι λιοντάρια–, υποδηλώνοντας έναν κόσμο όπου η ανθρώπινη φιγούρα είχε ιδιαίτερη ιερή σημασία. Μπορεί να συνδέεται με παρόμοια ανθρωποειδή στοιχεία σε άλλους νεολιθικούς χώρους της Ανατολίας και Μεσοποταμίας, αποκαλύπτοντας κοινές πολιτιστικές ρίζες.

Η ανακάλυψη έρχεται εν μέσω εορτασμών για τα 30 χρόνια συστηματικών ανασκαφών (από το 1995), που ξεκίνησαν μετά από έρευνα του 1963. Ο Ερσόι ανακοίνωσε νέα έργα: Ενίσχυση τοίχων, επαναφορά πυλώνων, νέο κέντρο επισκεπτών, πάρκινγκ και μονοπάτια, όλα έτοιμα μέχρι το τέλος του 2025, για βιώσιμο τουρισμό. Επιπλέον, μεταφυτεύτηκαν 1.000 ελιές και ξεκινούν γεωμαγνητικές έρευνες για χαρτογράφηση υπόγειων δομών. Η έκθεση «Γκιομπεκλί Τεπέ: Το Μυστήριο του Παλαιότερου Ναού» ταξιδεύει από το Κολοσσαίο της Ρώμης (2023, 6 εκατ. επισκέπτες) στο Βερολίνο το 2025.

Το Γκιομπεκλί Τεπέ δεν είναι απλώς ερείπια –είναι η συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, όπως είπε ο Ερσόι, καλώντας σε προστασία για τις επόμενες γενιές. Αυτή η «φρουρά» από πέτρα, παγιδευμένη για χιλιετίες, υπενθυμίζει πώς οι πρόγονοί μας, πριν από αγρούς και πόλεις, έχτιζαν κόσμους από πίστη και σύμβολα. Με τις ανασκαφές να συνεχίζονται, το μυστήριο βαθαίνει: Τι άλλα μυστικά κρύβει αυτός ο «ναός» για την καταγωγή μας;