Έντονες συζητήσεις έχει προκαλέσει πρόσφατο μήνυμα του προέδρου της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, σχετικά με την τύχη εκατοντάδων παιδιών που, σύμφωνα με τις ουκρανικές υπηρεσίες πληροφοριών, έχουν απαχθεί και μεταφερθεί στη Ρωσία. Το ζήτημα αυτό, που βρίσκεται στο επίκεντρο του πολέμου ήδη από το 2022, αποκτά νέα διάσταση καθώς το Κίεβο δηλώνει πως έχει εντοπίσει συγκεκριμένα στοιχεία και διευθύνσεις όπου φέρονται να κρατούνται παιδιά.
Λίστες με ονόματα και διευθύνσεις
Ο Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι οι ουκρανικές αρχές έχουν συντάξει λίστα που περιλαμβάνει πάνω από 300 παιδιά, μαζί με τα πλήρη στοιχεία τους, και πως αυτή η λίστα θα σταλεί σε ηγέτες κρατών που συμμετέχουν σε διπλωματικές προσπάθειες επαναπατρισμού.
Ο στόχος, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι να μην μπορεί η Μόσχα να ισχυριστεί ότι “δεν γνωρίζει” ή ότι δεν έχει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με τα παιδιά αυτά.
Διπλωματία μακριά από τα φώτα
Το θέμα χαρακτηρίζεται από το Κίεβο ως “εξαιρετικά ευαίσθητο”. Στο παρασκήνιο βρίσκονται:
διαπραγματεύσεις μέσω τρίτων χωρών, επαφές με διεθνείς οργανισμούς, προσπάθειες καταγραφής και ταυτοποίησης ανήλικων.
Σε αυτό το σημείο εμπλέκονται Υπουργεία Εξωτερικών, οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και διεθνείς ΜΚΟ.
Τι λέει η Ρωσία
Η Μόσχα έχει κατά καιρούς αρνηθεί κατηγορηματικά την “απαγωγή” παιδιών, υποστηρίζοντας πως φιλοξενεί προσωρινά ανηλίκους που “έφυγαν από εμπόλεμες ζώνες” για λόγους ασφαλείας ή πως πρόκειται για περιπτώσεις κηδεμονίας και υιοθεσίας με νόμιμες διαδικασίες.
Ωστόσο, οι διεθνείς οργανισμοί δεν συμμερίζονται πάντα αυτή την αφήγηση.
Διεθνείς αντιδράσεις
Η υπόθεση έχει ερευνηθεί από οργανισμούς όπως η UNICEF, ενώ τον Μάρτιο του 2023 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ICC) είχε εκδώσει ένταλμα σύλληψης για τη μεταφορά παιδιών από ουκρανικές περιοχές σε ρωσικό έδαφος — μια κίνηση που προκάλεσε κύμα καταγγελιών αλλά και διπλωματική ένταση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης και πολλές δυτικές κυβερνήσεις έχουν ζητήσει πλήρη διαφάνεια.
Τα παιδιά ως όμηροι ενός πολέμου προπαγάνδας
Η πολιτική διάσταση είναι εξίσου σημαντική: και οι δύο πλευρές κατηγορούν η μία την άλλη για χειραγώγηση και εργαλειοποίηση παιδιών σε επίπεδο:
προπαγάνδας, εικόνας στο εξωτερικό, ενίσχυσης αφηγήσεων περί “ανθρωπιστικής προστασίας”.
Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για ανθρωπιστικό θέμα που δύσκολα μπορεί να “κανονικοποιηθεί”.
Το μεγάλο ερώτημα
Σε συνθήκες πολέμου, πόσο εύκολο είναι:
να εντοπιστούν παιδιά χωρίς επίσημα έγγραφα; να επιβεβαιωθεί η συγγένεια; να γίνει επαναπατρισμός με ασφάλεια;
Οι ειδικοί μιλούν για διαδικασίες που μπορεί να διαρκέσουν χρόνια.
Ένα πρόβλημα που δεν φαίνεται να τελειώνει
Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται, ο αριθμός των αγνοούμενων ανήλικων αυξάνεται. Η επικοινωνιακή στρατηγική του Κιέβου πλέον στρέφεται στην πίεση μέσω διαφάνειας: όταν τα στοιχεία κοινοποιούνται διεθνώς, οι πολιτικές ευθύνες πολλαπλασιάζονται.
Συμπέρασμα
Ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο:
παιδιά δεν πρέπει να αποτελούν “παράπλευρη απώλεια” σε κανέναν πόλεμο.
Το ζήτημα αγγίζει τις πιο ευαίσθητες ανθρώπινες χορδές:
ταυτότητα, οικογένεια, προστασία ανηλίκων.
Οι επόμενοι μήνες αναμένεται να δείξουν κατά πόσο η νέα αυτή “λίστα” θα αποφέρει πραγματικά αποτελέσματα ή αν θα παραμείνει ένα ακόμη διπλωματικό χαρτί στον πιο πολωμένο πόλεμο της εποχής μας.
Αναλυτικά όσα έγραψε ο Ζελένσκι:
Οι υπηρεσίες πληροφοριών μας έχουν εντοπίσει συγκεκριμένες διευθύνσεις παιδιών από την Ουκρανία που έχουν απαχθεί από τη Ρωσία.
Παρέχουμε στους συνεργάτες μας λίστες με παιδιά που πρέπει να επιστραφούν.
Πρόκειται για ένα ευαίσθητο ζήτημα, με μεγάλο, αθόρυβο διπλωματικό έργο σε εξέλιξη.
Για να αποτρέψουμε οποιαδήποτε ρωσική προσπάθεια να ισχυριστεί ότι υποτίθεται ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για αυτά τα παιδιά, διασφαλίζουμε ότι περιλαμβάνονται και οι διευθύνσεις.
Η πρώτη τέτοια λίστα – που θα περιέχει πάνω από 300 επώνυμα, ονόματα και διευθύνσεις απαχθέντων παιδιών – θα βρίσκεται στα γραφεία όλων των ηγετών που βοηθούν σε αυτή την προσπάθεια.
