Τα επεισοδιακά Θεοφάνεια 1966: Ξύλο & τραυματισμοί στον Πειραιά – Ο Θεοδωράκης συνθέτει τη «Ρωμιοσύνη»
Η Ιστορική Στιγμή της 6ης Ιανουαρίου 1966
Στις 6 Ιανουαρίου 1966, η τελετή του αγιασμού των υδάτων στο λιμάνι του Πειραιά δεν ήταν απλώς μια θρησκευτική εκδήλωση. Ήταν ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός, που σημαδεύτηκε από την πρωτοφανή λαϊκή συμμετοχή αλλά και τα επεισόδια που ακολούθησαν. Αυτή η χρονική περίοδος χαρακτηριζόταν από έντονη πολιτική αναστάτωση, γεγονός που προσέδιδε μία ξεχωριστή σημασία στην τελετή.
Τα Γεγονότα και οι Αντιδράσεις
Η παρουσία του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος ηγήθηκε μιας ομάδας υποστηρικτών της ΕΔΑ, πυροδότησε μία σειρά από αναταραχές. Ο δημοσιογράφος Φώντας Λάδης περιγράφει στην έργο του τις εντάσεις που προκλήθηκαν όταν οι αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν σφοδρά στους διαδηλωτές.
«Ένας υπαστυνόμος ούρλιαξε: “Ακούς εκεί να μην πάει κανένας στο βασιλιά και να ‘ρθουν όλοι στον Παπανδρέου και την ΕΔΑ!”. Άρχισε η επίθεση της αστυνομίας.
Το κλίμα εκτόξευε σκέψεις και συναισθήματα ενός κοινού που επιθυμούσε να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του έναντι του μονάρχη και των κυβερνητικών αρχών.
Η Κατάσταση των Πολιτικών Ισορροπιών
Η παρουσία του τότε Πρωθυπουργού, Γεώργιου Παπανδρέου, στην τελετή, υπηρέτησε ως δήλωση δύναμης και αντίστασης απέναντι στους πολιτικούς του αντιπάλους. Η συμβολική αξία της εκδήλωσης αποτυπωνόταν στην απόφαση του Βασιλιά και των κυβερνητικών στελεχών να μην παραστούν, ενισχύοντας έτσι τον χαρακτήρα της εκδήλωσης ως σημείο αναφοράς για την πολιτική ζωή της χώρας.
«Ένας υπαστυνόμος ούρλιαξε: “Ακούς εκεί να μην πάει κανένας στο βασιλιά και να ‘ρθουν όλοι στον Παπανδρέου και την ΕΔΑ!”. Άρχισε η επίθεση της αστυνομίας.
«Μέγα πλήθος» συγκεντρώθηκε στο λιμάνι του Πειραιά. Οι επιτελείς της Ένωσης Κέντρου το υπολόγισαν σε 200-300.000. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Assosciated Press» μετέδωσε για 40.000 συγκεντρωμένους, ενώ η αστυνομία τους υπολόγισε σε 10.000. «Σεισμό» χαρακτήρισε τη συγκέντρωση ο Γεώργιος Παπανδρέου, που έφθασε στον τόπο της τελετής συνοδεία μεγάλης πομπής αυτοκινήτων από το Καστρί. Τα συνθήματα που κυριαρχούσαν, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της τελετής ήταν:
«Δημοκρατία»
«Παπανδρέου»
«Παπανδρέου και υιός, η Ελλάδα πάει εμπρός»
«Είσαι ο πρωθυπουργός»
«1-1-4»
«Εκλογές»
Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός του πλήθους, ώστε, μετά το τέλος του αγιασμού, οι λιμενικοί πρότειναν στον Γεώργιο Παπανδρέου να αναχωρήσει με πλοιάριο. Αυτός αρνήθηκε ευγενικά την προσφορά, όπως έγραψε ο Τύπος, και προτίμησε να διέλθει εν μέσω των οπαδών του.
Στη διασταύρωση των οδών Γεωργίου Α’ και Βασιλέως Κωνσταντίνου (νυν Ηρώων Πολυτεχνείου) προκλήθηκαν τα πρώτα επεισόδια μεταξύ του πλήθους, που προσπάθησε να συγκροτήσει πορεία, και της αστυνομίας, που προσπάθησε να την εμποδίσει. Η επίθεση των αστυνομικών υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή εναντίον μιας ομάδας οπαδών της ΕΔΑ, που είχε φθάσει ως τα γραφεία της Εισαγγελίας Πειραιά, με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη.
Από τις συμπλοκές τραυματίστηκαν επτά διαδηλωτές, ανάμεσά τους και δύο ανήλικοι, ενώ τρεις συνελήφθησαν. Από την Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά ανακοινώθηκε ότι τραυματίστηκαν 4 αστυνομικοί.
Την επομένη, 7 Ιανουαρίου 1966, ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε σε συνέντευξη τύπου ότι άρχισε να μελοποιεί εννέα ποιήματα από τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, με αφορμή τα γεγονότα του Πειραιά.
