Σε μια κίνηση που φέρνει στο προσκήνιο την πολυπλοκότητα των συμμαχιών στη Μέση Ανατολή, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν υποδέχθηκε σήμερα στο Κρεμλίνο τον μεταβατικό Πρόεδρο της Συρίας, Αχμέντ αλ-Σαράα, για τις πρώτες επίσημες συνομιλίες στα υψηλότερα επίπεδα μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Το επίκεντρο; Το μέλλον των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στη Συρία – ενός στοιχείου-κλειδιού για την επιρροή της Μόσχας στην περιοχή. Το Κρεμλίνο επιβεβαίωσε ότι οι βάσεις Χμεϊμίμ (αεροπορική) και Ταρτούς (ναυτική) θα βρεθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, σε μια προσπάθεια να διασφαλιστούν τα συμφέροντα της Ρωσίας εν μέσω αλλαγών στην Δαμασκό. Αυτή η συνάντηση, που διαρκεί ήδη πάνω από δύο ώρες χωρίς δημοσιογραφική διάσκεψη στο τέλος, σηματοδοτεί μια προσεκτική “γέφυρα” από το παρελθόν στο μέλλον της ρωσο-συριακής σχέσης.
Η ιστορία πίσω από αυτή την επίσκεψη είναι γεμάτη αντιθέσεις. Ο αλ-Σαράα, πρώην ηγέτης της συριακής πτέρυγας της Αλ Κάιντα και αρχηγός των ανταρτών που ανέτρεψαν τον Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024, φτάνει στη Μόσχα ως εχθρός που γίνεται… σύμμαχος. Η Ρωσία, που για χρόνια στήριζε στρατιωτικά τον Άσαντ –φιλοξενούσε μάλιστα την οικογένειά του μετά την φυγή του–, βλέπει τώρα στον αλ-Σαράα έναν πρακτικό εταίρο. “Έχουμε κοινά συμφέροντα και μακροχρόνιες σχέσεις”, δήλωσε ο Σύριος Πρόεδρος στην έναρξη των συνομιλιών, δεσμευόμενος να σεβαστεί όλες τις προηγούμενες συμφωνίες με τη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένης της 49ετούς μίσθωσης των βάσεων από το 2017. Ο Πούτιν, από την πλευρά του, χαρακτήρισε τα σχέδια συνεργασίας ως “χρήσιμα και πολλά υποσχόμενα”, υπογραμμίζοντας την ιστορική φιλία από το 1944.
Γιατί οι βάσεις αυτές είναι τόσο κρίσιμες; Η αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, κοντά στο Λατάκια, και η ναυτική στο Ταρτούς, στην ακτή της Μεσογείου, αποτελούν τα μόνα μόνιμα στρατιωτικά προγεφύρωμα της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή. Χρησιμοποιήθηκαν εντατικά στον συριακό εμφύλιο από το 2015, επιτρέποντας στη Μόσχα να προβάλλει ισχύ, να διεξάγει επιχειρήσεις και να υποστηρίζει συμμαχίες. Σήμερα, με τον Πούτιν να εστιάζει στην Ουκρανία, αυτές οι εγκαταστάσεις λειτουργούν και ως λογιστικά κέντρα για ανθρωπιστική βοήθεια στην Αφρική, όπως πρότεινε ο Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ. “Πιστεύουμε ότι η Δαμασκός θέλει να μείνουν”, δήλωσε ο Λαβρόφ χθες, ενώ πηγές αναφέρουν ότι η Ρωσία επιθυμεί να τις διατηρήσει για οικονομικούς λόγους – ενέργεια, εμπόριο – και στρατηγική πρόσβαση στη θάλασσα.
Ο αλ-Σαράα, από την άλλη, δεν έρχεται με άδεια χέρια. Ζητά οικονομικές παραχωρήσεις: Επανέναρξη προνομιακών προμηθειών σιταριού από τη Ρωσία, αποζημιώσεις για ζημιές πολέμου και στήριξη ενάντια σε ισραηλινές απαιτήσεις για μεγαλύτερη αποστρατικοποιημένη ζώνη στα νότια σύνορα της Συρίας. Μπορεί να προτείνει και την επαναφορά ρωσικής στρατιωτικής αστυνομίας ως εγγυητή σταθερότητας, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές. Η συνάντηση, που ξεκίνησε γύρω στις 13:00 ώρα Ελλάδας, περιλαμβάνει πλήρη ρωσική αντιπροσωπεία –με Λαβρόφ, Υπουργό Άμυνας Μπελούσοφ και σύμβουλο Ουσιάκοφ– δείχνοντας πόσο σοβαρά παίρνει η Μόσχα αυτή την “μετάβαση”.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι ευκαιρίες; Για τη Ρωσία, η διατήρηση των βάσεων εξασφαλίζει επιρροή σε μια ταραχώδη περιοχή, ειδικά με την Τουρκία και το Ισραήλ να πιέζουν. Για τη Συρία, η συνεργασία με τη Μόσχα φέρνει σταθερότητα και οικονομική ανάσα σε μια χώρα που προσπαθεί να ξαναχτίσει. Ωστόσο, ειδικοί όπως ο Ρώσος αναλυτής Αντόν Μαρντάσοφ προειδοποιούν ότι η Μόσχα “θέλει να κρατήσει την πρόσβαση”, αλλά η νέα ηγεσία της Δαμασκού μπορεί να διαπραγματευτεί σκληρά. Χωρίς δημοσιογραφική ενημέρωση μετά τις συνομιλίες, όπως ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος Ντμίτρι Πεσκόφ, τα αποτελέσματα μένουν να φανερωθούν – αλλά η εικόνα του Πούτιν να σφίγγει το χέρι ενός πρώην “εχθρού” στο χρυσό σαλόνι του Κρεμλίνου μιλάει από μόνη της.
Σε εποχή γεωπολιτικών ανακατατάξεων, αυτή η συνάντηση υπενθυμίζει ότι η διπλωματία συχνά υπερβαίνει τα εχθροπραξίες. Θα δούμε αν οι βάσεις θα παραμείνουν “γέφυρα” συνεργασίας, ή αν θα γίνουν πεδίο διαπραγμάτευσης για μια νέα εποχή. Η Μέση Ανατολή παρακολουθεί – και η Μόσχα ελπίζει να κρατήσει το πόδι της στην πόρτα.