Σε υψόμετρο 3.000 μέτρων, εκεί όπου ο αέρας σφυρίζει σαν αρχαίος ψίθυρος και τα βράχια κρύβουν μυστικά δισεκατομμυρίων ετών, μια ομάδα Αργεντινών επιστημόνων έκανε μια ανακάλυψη που αλλάζει το βιβλίο της ιστορίας των δεινοσαύρων. Πρόκειται για τον σχεδόν πλήρη σκελετό ενός νέου είδους, του Huayracursor jaguensis, ενός από τα παλαιότερα γνωστά δεινοσαύρια, που έζησε πριν από περίπου 230 εκατομμύρια χρόνια, στην Τριαδική Περίοδο. Η είδηση, που ανακοινώθηκε χθες από το εθνικό ερευνητικό ινστιτούτο Conicet, φέρνει στο φως όχι μόνο ένα “φάντασμα” από το βαθύ παρελθόν, αλλά και νέες ιδέες για το πώς εξελίχθηκαν οι γιγάντιοι “μακρολαιμώδεις” δεινοσαύροι που κυριάρχησαν στον πλανήτη.
Φανταστείτε ένα πλάσμα ύψους μόλις 70 εκατοστών και μήκους δύο μέτρων – μικρό σε σχέση με τους κολοσσούς που γνωρίζουμε από ταινίες όπως το Jurassic Park, αλλά γιγάντιο για την εποχή του. Ο Huayracursor, όπως αποκαλύφθηκε από την ομάδα παλαιοντολόγων του Conicet στην επαρχία Λα Ριόχα, βορειοδυτικά της Αργεντινής, βρέθηκε στην κοιλάδα Quebrada Santo Domingo, σε μια νεοανακαλυφθείσα λεκάνη αποθέσεων που ονομάζεται Northern Precordillera Basin. Αυτός ο σκελετός, σχεδόν πλήρης, περιλαμβάνει κρανίο, σπονδύλους, άκρα και ουρά, δίνοντας στους επιστήμονες μια σπάνια ευκαιρία να “δουν” ολόκληρο το ζώο. Ζύγιζε γύρω στα 18 κιλά και έτρεχε γρήγορα, τρώγοντας φυτά – ένας “αγγελιοφόρος” της εξέλιξης που δείχνει πώς οι πρώτοι σαυροποδομορφικοί δεινοσαύροι άρχισαν να “τεντώνουν” τον λαιμό τους νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε.
Το όνομα “Huayracursor jaguensis” κρύβει ποιητική ιστορία: “Huayra” σημαίνει “άνεμος” στα κέτσουα, η γλώσσα των ιθαγενών των Άνδεων, ενώ “cursor” στα λατινικά παραπέμπει στον δρομέα. Το “jaguensis” τιμά την περιοχή Jaguar, κοντά στο σημείο της ανακάλυψης. Και δεν είναι τυχαίο: Αυτός ο “άνεμος δρομέας” φέρνει αέρα ανανέωσης στην παλαιοντολογία. Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκυρο περιοδικό Nature, ο Huayracursor δείχνει ότι η επιμήκυνση του λαιμού και η αύξηση του μεγέθους του σώματος συνέβησαν ταυτόχρονα, όχι σταδιακά όπως θεωρούσαμε. Παλαιότερα δείγματα, όπως τα μικροσκοπικά Buriolestes (περίπου 9 κιλά), ήταν πολύ πιο “συμπιεσμένα”. Εδώ, ο λαιμός αρχίζει να μοιάζει με αυτόν των μελλοντικών γιγάντων σαυροπόδων, όπως το Diplodocus, που έφταναν τα 30 μέτρα μήκος. “Αυτός ο δεινοσαύρος σπάει την ιδέα της σταδιακής μετάβασης”, εξηγεί ο επικεφαλής ερευνητής Μαρτίν Χετσενλάιτνερ από το Conicet, “και δείχνει ότι η εξέλιξη ξεκίνησε νωρίτερα, ακριβώς όταν οι δεινοσαύροι εμφανίστηκαν στο απολιθωματικό αρχείο”.
Η ανακάλυψη έγινε σε μια δύσβατη περιοχή των Άνδεων, όπου η ομάδα –με επικεφαλής τον Χετσενλάιτνερ και συνεργάτες όπως ο Αγουστίν Μαρτινέλι και ο Λούκας Φιορέλι– έψαχνε για ίχνη της Τριαδικής εποχής. Η λεκάνη Northern Precordillera, άγνωστη μέχρι τώρα, αποδείχθηκε θησαυρός: Πέρα από τον Huayracursor, βρέθηκαν απομεινάρια άλλων ερπετών και θηλαστικών, δίνοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα ενός οικοσυστήματος που άλλαζε δραστικά πριν από 237-201 εκατομμύρια χρόνια. Σε αυτή την εποχή, ο υπερηπειρωτικός Πανγκεά χωριζόταν, και οι δεινοσαύροι άρχιζαν να ανταγωνίζονται κροκοδειροειδή και πρώιμα θηλαστικά. Η Αργεντινή, με τα πλούσια αποθέματά της όπως η λεκάνη Ischigualasto, παραμένει “Μέκκα” για τέτοιες ανασκαφές, έχοντας δώσει στο παρελθόν είδη όπως το Eoraptor.
Γιατί έχει σημασία αυτή η εύρεση σήμερα; Πέρα από την επιστημονική συγκίνηση, ο Huayracursor μας υπενθυμίζει πώς η εξέλιξη λειτουργεί: Μικρές αλλαγές, όπως ένας ελαφρώς μακρύτερος λαιμός, οδήγησαν σε κολοσσούς που διαμόρφωσαν την ιστορία της Γης. Σε εποχές κλιματικής αλλαγής, η μελέτη τέτοιων απολιθωμάτων βοηθά να κατανοήσουμε πώς τα είδη προσαρμόζονται – ή εξαφανίζονται. Οι ερευνητές του Conicet ελπίζουν ότι η λεκάνη θα αποκαλύψει κι άλλα μυστικά, ενώ το δείγμα εκτίθεται ήδη σε μουσεία για να εμπνεύσει τις νεότερες γενιές. Στις Άνδεις, ο “άνεμος” του Huayracursor φυσά ακόμα, ψιθυρίζοντας ιστορίες από έναν κόσμο όπου τα τέρατα έμαθαν να φτάνουν ψηλά – και εμείς μαθαίνουμε να κοιτάμε πίσω για να προχωρήσουμε μπροστά.