Ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος: Η Νίκη της Ιαπωνίας και η Θέση της Ελλάδας
Ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος (8 Φεβρουαρίου 1904 – 5 Σεπτεμβρίου 1905) υπήρξε μία από τις πλέον σημαντικές συγκρούσεις της σύγχρονης εποχής. Σηματοδότησε την ανάδειξη της Ιαπωνίας ως παγκόσμιας δύναμης και την πρώτη ήττα μιας ευρωπαϊκής αυτοκρατορίας από μια ασιατική χώρα. Η σύγκρουση αυτή δεν είχε μόνο γεωπολιτική σημασία, αλλά επηρέασε ευρύτερα την παγκόσμια ιστορία και τις αντιλήψεις των εθνών, μεταξύ αυτών και της Ελλάδας.
Υπόβαθρο του Πολέμου
Η αιτία της σύγκρουσης ήταν ο ανταγωνισμός μεταξύ Ρωσίας και Ιαπωνίας για τον έλεγχο της Μαντζουρίας και της Κορέας:
- Ρωσία: Αναζητούσε λιμάνια χωρίς πάγους στον Ειρηνικό και επιθυμούσε να κυριαρχήσει στην περιοχή.
- Ιαπωνία: Μετά την Επανάσταση Meiji, η Ιαπωνία είχε μετατραπεί σε μια σύγχρονη στρατιωτική και βιομηχανική δύναμη, επιδιώκοντας να εδραιώσει την επιρροή της στην Ασία.
Η διπλωματική διαπραγμάτευση απέτυχε, και η Ιαπωνία εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον του ρωσικού στόλου στο Port Arthur (Λουσούν).
Στρατιωτικές Επιχειρήσεις
- Πολιορκία του Port Arthur: Η Ιαπωνία πέτυχε την πρώτη της μεγάλη νίκη, καταλαμβάνοντας τη στρατηγικής σημασίας ναυτική βάση.
- Μάχη του Mukden: Η μεγαλύτερη χερσαία σύγκρουση μέχρι τότε, όπου η Ιαπωνία αποδείχθηκε στρατηγικά ανώτερη.
- Ναυμαχία της Tsushima: Η καταστροφή του ρωσικού στόλου της Βαλτικής από τους Ιάπωνες εδραίωσε τη ναυτική τους υπεροχή.
Συνθήκη του Πόρτσμουθ
Μετά τις στρατιωτικές τους ήττες, οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να ζητήσουν ειρήνη. Η Συνθήκη του Πόρτσμουθ (5 Σεπτεμβρίου 1905), υπό την αιγίδα του Αμερικανού προέδρου Θεόδωρου Ρούζβελτ, κατέληξε:
- Στην παραχώρηση της Μαντζουρίας και της χερσονήσου Λιαοτόνγκ στην Ιαπωνία.
- Στην αναγνώριση της κυριαρχίας της Ιαπωνίας στην Κορέα.
- Στην παραχώρηση του μισού νησιού Σαχαλίνη στην Ιαπωνία.
Η Ιαπωνία αναδείχθηκε νικήτρια σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο, ενώ η Ρωσία υπέστη σοβαρές εσωτερικές και διεθνείς επιπτώσεις.
Η Θέση της Ελλάδας
Παρά την απόσταση από την Άπω Ανατολή, ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος κέντρισε το ενδιαφέρον της Ελλάδας, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά.
- Φιλορωσική Στάση
Η ελληνική κοινή γνώμη, επηρεασμένη από την κοινή ορθόδοξη πίστη με τη Ρωσία και την καταγωγή της βασίλισσας Όλγας, υποστήριζε τους Ρώσους.
- Στις 1 Φεβρουαρίου 1904, τελέσθηκε δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών για τη νίκη των ρωσικών όπλων, με πρωτοβουλία του δημάρχου Σπυρίδωνος Μερκούρη.
- Οι εφημερίδες της εποχής, όπως «Οι Καιροί» του Πέτρου Κανελλίδη, αφιέρωσαν εκτενή κάλυψη στον πόλεμο, συχνά σχολιάζοντας και προτείνοντας τακτικές στους Ρώσους στρατηγούς, όπως η περίφημη φράση «Δεξιώτερα, Κουροπάτκιν!».
- Γοητεία της Ιαπωνίας
Παρά τη φιλορωσική διάθεση, η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα της Ιαπωνίας ενέπνευσαν πολλούς Έλληνες.
- Ο εκδότης Βλάσσης Γαβριηλίδης ονόμασε «Ιάπωνες» μια ομάδα μεταρρυθμιστών βουλευτών, τονίζοντας την ανάγκη για εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους.
Επιπτώσεις για την Ελλάδα
Ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος αποτέλεσε αφορμή για αναστοχασμό σχετικά με τις δυνατότητες εκσυγχρονισμού της Ελλάδας:
- Εμπνευσμένες Μεταρρυθμίσεις: Η Ιαπωνία έγινε πρότυπο για τον τρόπο που μια χώρα μπορεί να ανασυγκροτηθεί και να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη.
- Προσανατολισμός στη Διεθνή Σκηνή: Η Ελλάδα, παρότι δεν ενεπλάκη άμεσα, επωφελήθηκε από τη διπλωματική αναδιάταξη που προκάλεσε ο πόλεμος, ενισχύοντας τις σχέσεις της με άλλες δυνάμεις.
Συμπεράσματα
Ο Ρωσοϊαπωνικός Πόλεμος υπήρξε ιστορικό ορόσημο, αποδεικνύοντας ότι μια ασιατική χώρα μπορούσε να αντιπαρατεθεί επιτυχώς σε μια ευρωπαϊκή αυτοκρατορία. Η νίκη της Ιαπωνίας ανέτρεψε την παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία, ενέπνευσε εθνικά κινήματα και επηρέασε ακόμη και την Ελλάδα, τόσο στις φιλορωσικές τάσεις της όσο και στη γοητεία για την ιαπωνική πρόοδο. Μέσα από τη διπλή αυτή οπτική, η Ελλάδα αναζήτησε τρόπους να προσαρμοστεί σε ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον.
