Βλέπεις ένα post με έντονα γράμματα: «ΨΕΥΔΕΣ – ΕΔΩ Η ΑΠΟΔΕΙΞΗ». Το κάνεις share και νιώθεις ότι βοήθησες την αλήθεια. Αλλά μερικές φορές, πίσω από αυτά τα «fact-check» κρύβεται στρατηγική, όχι αλήθεια. Πίσω από τα viral «διορθωτικά» posts λειτουργεί ένα ολόκληρο σύστημα που ελέγχει τι πιστεύεις. Ας το δούμε απλά, βήμα-βήμα, με επιστήμη και χωρίς ονόματα.
Πώς Ξεκινάει το Σύστημα
Ξεκινά με μια μικρή ομάδα. Άτομα με εμπειρία σε επικοινωνία, social media ή πολιτικά γραφεία. Φτιάχνουν σελίδα με απλό όνομα: «Η Αλήθεια Μιλάει», «Stop Ψέματα». Βάζουν memes, βίντεο, εικόνες. Φαίνονται σαν «φίλοι σου», όχι επαγγελματίες. Στόχος: να σε πείσουν ότι είναι ανεξάρτητοι.
Πού Βρίσκουν Λεφτά;
Μέσω μικρών εταιρειών (1-2 άτομα). Παίρνουν μικρές δουλειές από δημόσιους φορείς, κάτω από 2.500 ευρώ, που δεν δημοσιεύονται.
- «Προώθηση εκδήλωσης»
- «Διαχείριση social»
- «Εύρεση χορηγών»
Τα λεφτά πάνε σε:
- Διαφημίσεις (boost posts)
- Μισθούς
- Εξοπλισμό
Αποτέλεσμα: Δημόσιο χρήμα γίνεται ιδιωτική επιρροή, χωρίς κανένα ίχνος.
Ποιος Ελέγχεται και Ποιος Όχι;
Εστιάζουν 90% σε φήμες κατά αντιπάλων. Αγνοούν σκάνδαλα εξουσίας.
- Ελέγχουν: αναρτήσεις πολιτών, μικρά sites
- Αφήνουν ήσυχα: επίσημες ανακοινώσεις, κρατικά κανάλια
Ο αλγόριθμος «μαθαίνει» και θάβει τα αντίθετα.
Όταν Κάποιος Αντιδρά
- Μαζικό report σε Facebook/X
- Ψεύτικα προφίλ γράφουν «ψεύτης», «πληρωμένος»
- Βγάζουν παλιές αναρτήσεις ή φωτογραφίες
- Απειλούν με δικηγόρους
Στόχος: Όχι η αλήθεια. Ο φόβος.
Πώς το Κάνουν Viral
- 50-500 ευρώ για boost
- 10-50 ψεύτικα προφίλ για like/share
- Influencers το λένε «τυχαία»
Αποτέλεσμα: 100 like → 10.000-50.000 άτομα το βλέπουν σε 24 ώρες.
Τι Λένε Όταν τους Ρωτάς;
- «Είμαστε εθελοντές»
- «Καταπολεμούμε fake news»
- «Δεν έχουμε σχέση με κόμματα»
Αλήθεια: Η «αλήθεια» γίνεται όπλο εξουσίας.
Οι Στόχοι: Τι Θέλουν να Κερδίσουν
- Δημιουργία «αλήθειας»: Επαναλαμβάνουν το ίδιο μήνυμα. Η επανάληψη κάνει κάτι να φαίνεται αληθές (Illusion of Truth).
- Καταστροφή αντιπάλου: 90% posts κατά μιας πλευράς. Πιστεύουμε ό,τι ταιριάζει με τις απόψεις μας (Confirmation Bias).
- Σιωπή πλειοψηφίας: Φόβος με σχόλια και report. «Αν όλοι το λένε, καλύτερα να σωπάσω» (Social Proof).
- Έλεγχος αφήγηματος: Ο αλγόριθμος δείχνει μόνο «δικά τους» (Filter Bubble).
Έρευνα MIT (2021): Ψευδής είδηση διαδίδεται 6 φορές γρηγορότερα από αληθή.
Πώς Επηρεάζουν την Πολιτική
- Προεκλογικά: Καθαρίζουν φήμες κατά «δικών τους»
- Εκστρατεία: Ενισχύουν θετικά («Μόνο ο X είναι έντιμος»)
- Μετά εκλογές: Δικαιολογούν αποφάσεις («Οι διαδηλωτές ψεύδονται»)
- Κρίσεις: Ελέγχουν το narrative («Η οικονομία καλά – άλλοι ψεύδονται»)
Μακροπρόθεσμα: Δημιουργούν κοινή λογική που ευνοεί μια πλευρά, χωρίς να φαίνεται «βρώμικη» πολιτική.
Reuters Institute (2025): Το 70% των Ελλήνων εμπιστεύεται μόνο φίλους – ιδανικό έδαφος για χειραγώγηση.
Επιστήμη: Γιατί Πέφτουμε στην Παγίδα
- Confirmation Bias: Πιστεύουμε ό,τι ταιριάζει με εμάς
- Illusion of Truth: Επανάληψη = αλήθεια
- Social Proof: «Όλοι το λένε»
- Filter Bubble: Βλέπουμε μόνο «δικά μας»
Τι Μπορείς να Κάνεις Εσύ
- Μην share-άρεις αμέσως – διάβασε 3 δευτερόλεπτα
- Ρώτα:
- Ποιος το έγραψε;
- Ποιος το πληρώνει;
- Υπάρχουν 3 πηγές;
- CRAP Test:
- Current: Πρόσφατο;
- Reliable: Αξιόπιστο;
- Authority: Αρμόδιος;
- Purpose: Σκοπός;
- Στήριξε πιστοποιημένους fact-checkers (IFCN)
Επίλογος: Η Αλήθεια Δεν Είναι Meme
Η αλήθεια δεν έρχεται με emoji φωτιά.
Έρχεται με έρευνα, διαφάνεια, κριτική σκέψη.
Ρώτα πάντα: Ποιος κερδίζει από αυτό;
Σχόλια ανοιχτά. Μιλήστε με λογική, όχι με θυμό.
