Η Άνοδος και η Πτώση του “Απολυταρχικού” Στρατηγού: Η Ανατροπή του Πάγκαλου από τον Κονδύλη
Το καλοκαίρι του 1926, η ελληνική πολιτική σκηνή στέναζε υπό τη βαριά σκιά της δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου. Ένας στρατηγός που αρχικά εμφανίστηκε ως «σωτήρας» της Δημοκρατίας, είχε μετατραπεί σε έναν αυθαίρετο ηγέτη, με αλλοπρόσαλλες αποφάσεις, πολιτικές διώξεις και ένα «οπερετικό» καθεστώς που προκαλούσε τη γενική αγανάκτηση. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ένας άλλος ισχυρός στρατιωτικός, ο Γεώργιος Κονδύλης, θα αναλάμβανε δράση για να ανατρέψει τον δικτάτορα, σε ένα κίνημα που θα σηματοδοτούσε την επιστροφή της χώρας στην κοινοβουλευτική ομαλότητα.
Η Προϊστορία: Από το Χάος στην Αυθαιρεσία
Η δικτατορία του Πάγκαλου δεν προέκυψε από το πουθενά. Το καλοκαίρι του 1925, η Ελλάδα βρισκόταν σε κατάσταση πολιτικής αστάθειας, με τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου να ταλανίζεται από εσωτερικές διαφωνίες. Ο Πάγκαλος εκμεταλλεύτηκε αυτή την κρίση και, με στρατιωτικό κίνημα, ανέτρεψε την κυβέρνηση, διακηρύσσοντας την πρόθεσή του να εγκαθιδρύσει ένα μονοκομματικό κράτος.
Ωστόσο, οι υποσχέσεις για τάξη και ομαλότητα γρήγορα έδωσαν τη θέση τους στην αυθαιρεσία. Ο Πάγκαλος διέλυσε τη Βουλή, επέβαλε ένα νέο Σύνταγμα και προχώρησε σε αλλεπάλληλες διώξεις των αντιφρονούντων. Η λαϊκή δυσαρέσκεια αυξανόταν, με πολλούς να αντιλαμβάνονται ότι ο «σωτήρας» είχε γίνει τύραννος.
Ο Γεώργιος Κονδύλης, αρχικά συμπορευόμενος με τον Πάγκαλο, είχε αποστασιοποιηθεί λόγω των αυταρχικών του πρακτικών. Σε μια πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του τον Φεβρουάριο του 1926, ο Κονδύλης εκτοπίστηκε στη Σαντορίνη. Όμως, με μια έξυπνη κίνηση, ανακοίνωσε την υποστήριξή του στον Πάγκαλο, ο οποίος είχε παραιτηθεί από την Προεδρία της Δημοκρατίας και επιζητούσε επανεκλογή. Αυτή η κίνηση επέτρεψε στον Κονδύλη να αποφυλακιστεί και να οργανώσει, με τη βοήθεια αξιωματικών όπως ο Κατσώτας και ο Κοκκαλάς, το τελικό χτύπημα.
Η Καταστροφική Εβδομάδα: Η Ανατροπή και ο Απολογισμός
Η αποφασιστική κίνηση ξεκίνησε το πρωί της 22ας Αυγούστου 1926. Ο Κονδύλης, επικεφαλής των «Δημοκρατικών Ταγμάτων», αιφνιδίασε τον Πάγκαλο, ο οποίος παραθέριζε ανύποπτος στις Σπέτσες. Σε μια κίνηση-αστραπή, οι κινηματίες κατέλαβαν το Υπουργείο Στρατιωτικών και το Φρουραρχείο Αθηνών. Μέσα σε λίγες ώρες, το κίνημα επικράτησε, και ο Πάγκαλος, αντιλαμβανόμενος το μάταιο της αντίστασης, επιχείρησε να διαφύγει με το τορπιλοβόλο «Πέργαμος». Ωστόσο, οι δυνάμεις του Κονδύλη τον συνέλαβαν κοντά στα Κύθηρα και τον φυλάκισαν στα κρατητήρια του Ιτζεντίν στην Κρήτη για τα επόμενα δύο χρόνια.
Αυτό που ακολούθησε ήταν μια περίοδος έντονης πολιτικής ρευστότητας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης, που είχε παραιτηθεί εν μέσω της δικτατορίας, επανήλθε στα καθήκοντά του και ανέθεσε την πρωθυπουργία στον Κονδύλη.
Ωστόσο, το δράμα δεν είχε τελειώσει. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1926, ο Κονδύλης αντιμετώπισε ένα ακόμα πραξικόπημα, αυτή τη φορά από πρώην συνεργάτες του, τους Βασίλειο Ντερτιλή και Ναπολέοντα Ζέρβα. Η σύγκρουση στο κέντρο της Αθήνας ήταν σφοδρή και αιματηρή, με επίσημο απολογισμό 23 νεκρούς και 175 τραυματίες στρατιωτικούς. Ο Κονδύλης, μεθοδεύοντας τη διάλυση των «Δημοκρατικών Ταγμάτων», τους εξώθησε σε στάση και τους παρουσίασε ως πραξικοπηματίες. Τελικά, οι Ντερτιλής και Ζέρβας παραδόθηκαν και καταδικάστηκαν σε ισόβια, αν και λίγους μήνες αργότερα αμνηστεύθηκαν.
Το Σύμβολο μιας Εποχής
Το κίνημα του Κονδύλη της 22ας Αυγούστου 1926 αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στη νεοελληνική ιστορία. Αν και στρατιωτικό, ο κύριος στόχος του ήταν η επαναφορά της δημοκρατικής ομαλότητας, σε αντίθεση με τα μεταγενέστερα κινήματα που οδήγησαν σε μόνιμες δικτατορίες. Ήταν μια από τις τελευταίες φορές που ένα στρατιωτικό κίνημα στην Ελλάδα απέβλεπε στην αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής τάξης, και όχι στην ανατροπή της.
Ο Γεώργιος Κονδύλης, παρά τις αμφιλεγόμενες πτυχές του χαρακτήρα του, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη μετάβαση, ανοίγοντας τον δρόμο για τις εκλογές του Νοεμβρίου 1926 και την επιστροφή της χώρας στη δημοκρατική διακυβέρνηση. Η ανατροπή του Πάγκαλου δεν ήταν απλώς μια αλλαγή ηγεσίας, αλλά μια πράξη που αποκατέστησε το κύρος των δημοκρατικών θεσμών και απέδειξε ότι, ακόμα και σε περιόδους κρίσης, η ελληνική κοινωνία είχε τη δύναμη να επιστρέψει στην ομαλότητα.
