Σε μια σημαντική εξέλιξη στις τουρκο-ρωσικές σχέσεις και στις σχέσεις της Άγκυρας με τη Δύση, η Τουρκία φέρεται να επιδιώκει την επιστροφή των αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 που αγόρασε από τη Ρωσία πριν από σχεδόν μια δεκαετία. Σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα του Bloomberg που δημοσιεύθηκε σήμερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε το ζήτημα απευθείας στον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη συνάντησή τους στο Τουρκμενιστάν την περασμένη εβδομάδα.
Το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές που είναι εξοικειωμένες με το θέμα, αναφέρει ότι παρόμοιες συζητήσεις είχαν προηγηθεί σε επίπεδο αξιωματούχων των δύο χωρών. Η κίνηση αυτή ερμηνεύεται ως προσπάθεια της Τουρκίας να εξομαλύνει τις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να ανοίξει τον δρόμο για την επανένταξή της στο πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35, από το οποίο αποκλείστηκε το 2019 λόγω ακριβώς της αγοράς των ρωσικών συστημάτων.
Κίνητρα και οικονομικές πτυχές
Η αγορά των S-400 το 2017-2019 είχε προκαλέσει σοβαρές εντάσεις με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, οδηγώντας σε αμερικανικές κυρώσεις βάσει του νόμου CAATSA (Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act) και στην αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35. Οι ΗΠΑ θεωρούν τα ρωσικά συστήματα ασύμβατα με τα νατοϊκά standards και πιθανή απειλή για την ασφάλεια των F-35.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η Άγκυρα δεν επιδιώκει μόνο την επιστροφή των συστημάτων, αλλά και αποζημίωση για τα δισεκατομμύρια δολάρια που έχει καταβάλει. Μια πιθανή λύση που εξετάζεται είναι ο συμψηφισμός μέσω αγορών ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Πρόσφατο πλαίσιο και αμερικανικές δηλώσεις
Τις τελευταίες εβδομάδες, το ζήτημα έχει επανέλθει στο προσκήνιο. Την περασμένη εβδομάδα, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Τουρκία, Τομ Μπάρακ (Tom Barrack), δήλωσε ότι η Τουρκία είναι «πιο κοντά από ποτέ» στην παραχώρηση των S-400 και προέβλεψε λύση εντός 4-6 μηνών. Ωστόσο, μόλις πριν από λίγες ημέρες (12 Δεκεμβρίου), το τουρκικό υπουργείο Άμυνας είχε δηλώσει ότι δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη θέση της χώρας όσον αφορά τα ρωσικά συστήματα.
Η επανένταξη στο πρόγραμμα F-35 δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς εξαρτάται από την έγκριση του αμερικανικού Κογκρέσου και όχι μόνο από την εκτελεστική εξουσία.
Αντιδράσεις και αβεβαιότητα
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση από την τουρκική ή τη ρωσική πλευρά για την ύπαρξη τέτοιας πρότασης. Το Κρεμλίνο δεν έχει εκδώσει δημόσια δήλωση για το συγκεκριμένο δημοσίευμα, ενώ παλαιότερες συζητήσεις για το θέμα είχαν διαψευσθεί. Η Άγκυρα φαίνεται να αναζητά έναν τρόπο να απαλλαγεί από τα S-400 χωρίς να βλάψει σοβαρά τις σχέσεις της με τη Μόσχα, σε μια περίοδο που οι γεωπολιτικές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες.
Το Bloomberg τονίζει ότι η εξέλιξη αυτή, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος μιας μακροχρόνιας διπλωματικής κρίσης εντός του ΝΑΤΟ. Προς το παρόν, όμως, βασίζεται σε ανώνυμες πηγές και δεν έχει σχολιασθεί επίσημα από τους εμπλεκόμενους.
Η είδηση αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, με την αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ και τις συνεχιζόμενες προσπάθειες της Τουρκίας να ενισχύσει τη θέση της στην περιοχή μέσω νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων (όπως η αγορά Eurofighter και F-16).
