Παναγία Σουμελά: Το μοναστήρι «σύμβολο» του Ποντιακού Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας

Στους απόκρημνους βράχους του όρους Μελά, λίγα χιλιόμετρα μετά από το δρόμο που οδηγεί από την Τραπεζούντα στη Ματσούκα, βρίσκεται η ιερά βασιλική, πατριαρχική και σταυροπηγιακή μονή της Παναγίας Σουμελά. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων και συνδέεται με τον Ευαγγελιστή Λουκά.

Τον 1ο αιώνα, ο Λουκάς αγιογράφησε τρεις εικόνες της Παναγίας, μεταξύ των οποίων μία βρίσκεται σήμερα στη Μονή Κύκκου της Κύπρου, μία στη Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου και η τρίτη στην Παναγία Σουμελά της Βέροιας. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά τον θάνατο του Λουκά, ένας από τους μαθητές του, ο Ανανίας, φέρνει την εικόνα στην Αθήνα και την τοποθετεί σε έναν περικαλλή ναό. Από εκεί και πέρα, η εικόνα ονομάζεται “Παναγία η Αθηνιώτισσα”.

Η Παναγία Σουμελά έχει μεγάλη θρησκευτική σημασία και αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς πιστούς και περιηγητές. Η μονή κτίστηκε σε μια περιοχή με εντυπωσιακή φυσική ομορφιά, προσφέροντας θέα στη θάλασσα και το περιβάλλον της περιοχής. Επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν την ηρεμία και την αρχιτεκτονική της μονής, καθώς και να εξερευνήσουν τον γύρω χώρο με τα μονοπάτια και τα μικρά εκκλησάκια.

Η εικόνα πέταξε με θαυματουργό τρόπο από την Αθήνα στον Πόντο. Τότε η Παναγία εμφανίστηκε σε δύο μοναχούς, το Βαρνάβα και το Σωφρόνιο, και τους ζήτησε να ακολουθήσουν την εικόνα και στο σημείο που θα την βρουν να χτίσουν έναν ναό. Έτσι κι έγινε. Το 386 οι μοναχοί οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου, στο όρος Μελά, κι εκεί με τη βοήθεια της γειτονικής μονής Bαζελώνα έχτισαν ένα κελί και στη συνέχεια εκκλησία μέσα σε ένα σπήλαιο. Το σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης του μοναστηριού λύθηκε, επίσης σύμφωνα με την παράδοση, κατά θαυματουργό τρόπο. Μέχρι και σήμερα αναβλύζει αγιασματικό νερό μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο.

Kοντά στο σπήλαιο κτίστηκε το 1860 ένας πανοραμικός τετραώροφος ξενώνας 72 δωματίων και άλλοι λειτουργικοί χώροι για τις ανάγκες των προσκυνητών, καθώς και βιβλιοθήκη. Γύρω από τη μονή ανοικοδομήθηκαν μικροί ναοί αφιερωμένοι σε διάφορους αγίους. Εκεί λειτούργησε αρχικά και το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας.

Συμβολίζουν και εκφράζουν σύμπαντα τον Ποντιακό Ελληνισμό, που σηματοδοτούν την μαρτυρική του πορεία στο χωροχρόνο εδώ και δεκαεφτά, περίπου, αιώνες, που επισημαίνουν εμφατικά το παρελθόν, το παρόν αλλά και το μέλλον του, που ενσαρκώνουν την πίστη και τα οράματά του, που αποτελούν την καταφυγή και την ελπίδα του, την ψυχή της ψυχής του, το είναι του. Τον Ποντιακό Ελληνισμό, που του στερήθηκε το δικαίωμα να κατοικεί στην Ιστορική του Πατρίδα, όπου εκεί στα παράλια του Ευξείνου Πόντου ανέπτυξε για τρείς χιλιάδες χρόνια έναν σημαντικότατο πολιτισμό.

Οι λέξεις Παναγία Σουμελά επισημαίνουν εμβληματικά όλη τη χριστιανική ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, το κλέος του και τις χαρές του, τα ηρωικά κατορθώματα των Ακριτών και την Αυτοκρατορία των Μεγαλοκομνηνών της Τραπεζούντας, τους θρύλους, τα τραγούδια και τους λεβέντικους χορούς του, το πνεύμα του και την καρδιά του.

Η ιστορική μέρα της 15ης Αυγούστου του 2010, έγινε η αρχή για να ηχήσουν ξανά -στα χρόνια που ακολούθησαν- οι καμπάνες της «Σουμελιώτισσας» στη μεγάλη χριστιανική γιορτή. Το 2015 το Μοναστήρι έκλεισε για εργασίες αναστήλωσης και αφαίρεσης βράχων που απειλούσαν με καταστροφή το Μνημείο. Το καλοκαίρι του 2020, το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι οι εργασίες ολοκληρώθηκαν και έδωσε άδεια για το άνοιγμα της Μονής ως μουσείο σε επισκέπτες και προσκυνητές. Έναν χρόνο μετά, η πατριαρχική λειτουργία για τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τελέστηκε ξανά. Το ίδιο και το 2022. Κάθε φορά με την ίδια συγκινησιακή φόρτιση για χιλιάδες προσκυνητές που κατασκηνώνουν στο όρος Μελά από το προηγούμενο βράδυ, θέλοντας να ζήσουν από πιο κοντά την κατανυκτική ατμόσφαιρα.

«Η Παναγία Σουμελά συνδέει τον ποντιακό ελληνισμό με την αρχέγονη κοιτίδα του. Έως το 1922 και για 16 αιώνες, η Μονή της Παναγίας υπήρξε ένα ισχυρότατο θρησκευτικό, πνευματικό σύμβολο του Ελληνισμού του Μικρασιατικού Πόντου. Πριν από το 1922 η επιρροή των Μονών στον Πόντο ήταν τεράστια. Είχαμε τρεις μεγάλες μονές, σταυροπηγιακές, της Παναγίας Σουμελά, του Ιωάννη του Βαζελώνα και του Γεωργίου Περιστερεώτα. Είναι αρχαίες μονές που άπλωσαν την ακτινοβολία της ελληνορθοδοξίας σε όλη τη Μαύρη Θάλασσα, τη Ρωσία, την Ουκρανία, την Κριμαία. Το ελληνορθόδοξο πνεύμα είχε τεράστια απήχηση», λέει στην «Κ» ο διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, Βλάσης Αγτζίδης.

Η Παναγία Σουμελά είναι μια πανέμορφη μονή, φυλακισμένη στους βράχους, που μαγεύει τους επισκέπτες με την ιστορία και την ομορφιά της. Είναι ένας προορισμός που αξίζει να επισκεφθείτε για να ανακαλύψετε την πνευματική κληρονομιά της Ελλάδας και να απολαύσετε την εκπληκτική φύση της περιοχής.

Δείτε το βίντεο: