Η Κρίση του 1923: Όταν ο Μουσολίνι Κατέλαβε την Κέρκυρα – Η Διπλωματική Αποτυχία
Η κατάληψη της Κέρκυρας από την Ιταλία, το φθινόπωρο του 1923, αποτελεί ένα κομβικό σημείο στην ιστορία του 20ού αιώνα. Δεν ήταν απλώς μια διπλωματική διαμάχη μεταξύ δύο χωρών, αλλά η πρώτη ανοιχτή πρόκληση του φασιστικού καθεστώτος του Μπενίτο Μουσολίνι προς το διεθνές δίκαιο και τις ειρηνευτικές δομές της εποχής, με ανησυχητικές προεκτάσεις για το μέλλον της Ευρώπης.
Η Αφορμή: Ένας Διπλωματικός Φόνος στα Σύνορα
Η κρίση πυροδοτήθηκε στις 27 Αυγούστου 1923, όταν ο Ιταλός στρατηγός Ενρίκο Τελίνι, επικεφαλής μιας διεθνούς επιτροπής για την οριστική χάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων, δολοφονήθηκε εν ψυχρώ μαζί με τέσσερις συνεργάτες του. Η επίθεση έλαβε χώρα σε ελληνικό έδαφος, κοντά στην Κακαβιά. Παρότι η ελληνική κυβέρνηση, η οποία βρισκόταν υπό την Επαναστατική Επιτροπή του Νικολάου Πλαστήρα, απέδωσε την πράξη σε Αλβανούς ληστές, ο Μουσολίνι την εκμεταλλεύτηκε ως πρόσφορη δικαιολογία για την εκδήλωση της επεκτατικής του πολιτικής.
Το Τελεσίγραφο και η Κατάληψη της Κέρκυρας
Ο Μουσολίνι, έχοντας αναλάβει την εξουσία μόλις έναν χρόνο νωρίτερα, έψαχνε μια ευκαιρία για να επιδείξει τη δύναμη του νέου καθεστώτος του. Απέστειλε ένα τελεσίγραφο με επτά σκληρούς όρους, που περιλάμβαναν επίσημη συγγνώμη, συμμετοχή Ιταλού στρατιωτικού στις ανακρίσεις και την καταβολή υπέρογκης αποζημίωσης 50 εκατομμυρίων λιρετών. Όταν η ελληνική πλευρά αρνήθηκε να υποκύψει πλήρως, ο ιταλικός στόλος έπλευσε προς την Κέρκυρα.
Στις 31 Αυγούστου 1923, αφού ο Ιταλός διοικητής απείλησε και ο Έλληνας νομάρχης αρνήθηκε να παραδώσει το νησί, τα ιταλικά πολεμικά άνοιξαν πυρ. Ο βομβαρδισμός είχε ως τραγικό αποτέλεσμα τον θάνατο δεκαπέντε ανθρώπων, κυρίως ανήλικων Αρμενίων προσφύγων από τη Μικρά Ασία, οι οποίοι είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο στο Παλαιό Φρούριο. Ακολούθησε η αποβίβαση και η πλήρης κατάληψη του νησιού.
Η Διπλωματική Αποτυχία και οι Επιπτώσεις
Η Ελλάδα προσέφυγε άμεσα στην Κοινωνία των Εθνών, τον διεθνή οργανισμό που είχε συσταθεί για τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης. Η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε την ιταλική εισβολή ως κατάφωρη παραβίαση των αρχών της. Ωστόσο, ο Μουσολίνι αψήφησε ανοιχτά την απόφαση, δείχνοντας ότι η δύναμη του οργανισμού δεν ήταν αρκετή απέναντι στην αποφασιστικότητα ενός κράτους-μέλους να χρησιμοποιήσει βία.
Το ζήτημα παραπέμφθηκε στη Διάσκεψη των Πρεσβευτών, η οποία τελικά ικανοποίησε πλήρως τις ιταλικές αξιώσεις. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να αποδεχτεί τους όρους, να καταβάλει την αποζημίωση των 50 εκατομμυρίων λιρετών και να ζητήσει συγγνώμη. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1923, οι ιταλικές δυνάμεις αποχώρησαν από την Κέρκυρα, αλλά το πλήγμα για την ελληνική κυριαρχία και τη διεθνή διπλωματία ήταν βαρύ.
Το Κληροδότημα της Κρίσης
Η κρίση της Κέρκυρας είχε σημαντικές ιστορικές συνέπειες:
- Η Αποτυχία της Κοινωνίας των Εθνών: Η αδυναμία του οργανισμού να επιβάλει την τάξη έναντι ενός επιθετικού κράτους-μέλους, όπως η Ιταλία, κατέδειξε την εγγενή του αδυναμία και έθεσε το πρώτο λιθαράκι για την αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητάς του.
- Η Ενίσχυση του Φασισμού: Η επιτυχής έκβαση της κρίσης για την Ιταλία ενίσχυσε τη φήμη του Μουσολίνι στο εσωτερικό, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική του για άσκηση ωμής εξωτερικής πολιτικής.
- Η Απώλεια των Δωδεκανήσων: Η Ελλάδα, αδυνατώντας να διαχειριστεί δύο μέτωπα, σταμάτησε τις διαμαρτυρίες για την ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων, επιτρέποντας στον Μουσολίνι να τα προσαρτήσει και επίσημα το 1925. Η κρίση της Κέρκυρας είχε ως έμμεσο αποτέλεσμα την απώλεια ελληνικών εδαφών.
Η κατάληψη της Κέρκυρας το 1923 δεν ήταν ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά ο προπομπός μιας νέας εποχής στις διεθνείς σχέσεις. Έδειξε ξεκάθαρα πως οι μεγάλες δυνάμεις ήταν πρόθυμες να υποχωρήσουν απέναντι στην επιθετικότητα, θέτοντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο που θα επαναλαμβανόταν με τραγικές συνέπειες τη δεκαετία του 1930.
