Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε σήμερα τις Ηνωμένες Πολιτείες και την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα να εντείνουν τις προσπάθειες πίεσης προς το Ισραήλ, ώστε να σταματήσει τις υποτιθέμενες παραβιάσεις της εκεχειρίας στη Γάζα, προτείνοντας ακόμη και κυρώσεις ή διακοπή πωλήσεων όπλων. Οι δηλώσεις του, που έγιναν κατά τη διάρκεια συνέντευξης σε δημοσιογράφους στο αεροπλάνο επιστροφής από περιοδεία στις χώρες του Κόλπου, έρχονται σε μια κρίσιμη φάση για το φιλόδοξο σχέδιο ειρήνης του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που υιοθετήθηκε στις 10 Οκτωβρίου μετά από εντατικές διαπραγματεύσεις με μεσολαβητές όπως η Τουρκία, το Κατάρ και η Αίγυπτος.
«Εμείς στην Τουρκία κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλιστεί η εκεχειρία. Η πλευρά της Χαμάς τηρεί τη συμφωνία και δηλώνει ανοιχτά τη δέσμευσή της. Το Ισραήλ, αντίθετα, συνεχίζει να την παραβιάζει», τόνισε ο Ερντογάν, σύμφωνα με μεταγραφή των σχολίων του που δημοσιεύτηκε από το γραφείο του. «Η διεθνής κοινότητα, και ιδίως οι ΗΠΑ, πρέπει να κάνει περισσότερα για να εξασφαλίσει την πλήρη συμμόρφωση του Ισραήλ. Πρέπει να αναγκαστεί να τηρήσει τις υποσχέσεις του μέσω κυρώσεων και διακοπής πωλήσεων όπλων», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη άμεσης παρέμβασης για να αποφευχθεί η κατάρρευση της συμφωνίας.
Η εκεχειρία, μέρος ενός 20-σημείου σχεδίου του Τραμπ, σηματοδότησε το τέλος δύο ετών έντονων συγκρούσεων που ξεκίνησαν με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και οδήγησαν σε δεκάδες χιλιάδες θύματα, κυρίως Παλαιστίνιους, σύμφωνα με οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ. Η πρώτη φάση προβλέπει την απελευθέρωση όλων των ζωντανών ομήρων (περίπου 48 Ισραηλινοί πολίτες) και εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων, την αρχική αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων από τμήματα της Γάζας και την αύξηση ανθρωπιστικής βοήθειας. Η δεύτερη φάση εστιάζει στην εκρίζωση της Χαμάς, την αποστρατιωτικοποίηση και τη δημιουργία διεθνούς μηχανισμού εποπτείας, με συμμετοχή της Παλαιστινιακής Αρχής και αραβικών κρατών.
Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ και ένας από τους πιο έντονους επικριτές των ισραηλινών ενεργειών στη Γάζα –την οποία έχει χαρακτηρίσει «γενοκτονία»–, ανέλαβε ρόλο μεσολαβητή μετά από αίτημα του Τραμπ τον Σεπτέμβριο. Ο Ερντογάν, που φιλοξενεί ηγέτες της Χαμάς στην Κωνσταντινούπολη, πίεσε την οργάνωση να αποδεχθεί το σχέδιο, με Τούρκους αξιωματούχους όπως ο επικεφαλής της ΜΙΤ Ιμπραήμ Καλίν να διαβεβαιώνουν ότι υπάρχει εγγύηση από τις ΗΠΑ. Η Άγκυρα προτείνει να συμμετάσχει σε «task force» εποπτείας της εφαρμογής, με πιθανή παρουσία τουρκικών δυνάμεων σε στρατιωτική ή πολιτική ικανότητα, καθώς και σε σχέδια ανοικοδόμησης της Γάζας. Ωστόσο, ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εξέφρασε χθες έμμεση αντίθεση σε τουρκική εμπλοκή, ενώ ο Ερντογάν μαλάκωσε τη στάση του, δηλώνοντας ότι «οι συζητήσεις συνεχίζονται».
Οι πρόσφατες εξελίξεις εντείνουν τις ανησυχίες για τη βιωσιμότητα της εκεχειρίας. Το Σαββατοκύριακο, σύγκρουση στο Ράφαφ οδήγησε στον θάνατο δύο Ισραηλινών στρατιωτών, με το Ισραήλ να ανταποδίδει με αεροπορικές επιθέσεις που, σύμφωνα με παλαιστινιακές αρχές, σκότωσαν τουλάχιστον 26 άτομα. Το ισραηλινό στρατόπεδο χαρακτήρισε την επίθεση «παραβίαση» από τη Χαμάς, ενώ η οργάνωση κατηγορεί το Ισραήλ για μη συμμόρφωση με την αποχώρηση δυνάμεων. Παρά τις αμερικανικές διπλωματικές πρωτοβουλίες –όπως οι πρόσφατες επισκέψεις του Αντιπροέδρου JD Vance και του Υπουργού Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο–, ο Τραμπ δήλωσε ότι η συμφωνία «παραμένει σε ισχύ», χωρίς να διευκρινίσει αν οι ισραηλινές ενέργειες ήταν δικαιολογημένες.
Οι σχέσεις Ισραήλ-Τουρκίας, που υπήρξαν συμμαχικές στο παρελθόν, έχουν φτάσει σε ιστορικό χαμηλό κατά τη διάρκεια του πολέμου, με την Άγκυρα να υποστηρίζει ανοιχτά τη Χαμάς και το Ισραήλ να απορρίπτει κάθε τουρκική εμπλοκή. Αναλυτές βλέπουν στην εμπλοκή της Τουρκίας μια ευκαιρία επαναφοράς επιρροής στην περιοχή, αλλά και κίνδυνο περαιτέρω πολώσεων με αραβικά κράτη όπως η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ, που ανησυχούν για τις ισλαμιστικές φιλοδοξίες του Ερντογάν. Ο ΟΗΕ και ανθρωπιστικές οργανώσεις καλούν για άμεσο άνοιγμα συνόρων και αύξηση βοήθειας, ενώ η εκεχειρία δοκιμάζεται από καθημερινές κατηγορίες αμοιβαίων παραβιάσεων. Με την πίεση να εντείνεται, το επόμενο διάστημα θα δείξει αν το σχέδιο Τραμπ μπορεί να εξελιχθεί σε μόνιμη ειρήνη ή αν θα καταλήξει σε νέο κύκλο βίας.