Επανάσταση στην Οθόνη Σου: Επιστήμονες Δημιουργούν Πίξελ που Φέρνει Ολογράμματα στα Smartphones
Σε μια ανακάλυψη που μοιάζει βγαλμένη από ταινία επιστημονικής φαντασίας, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του St Andrews στη Σκοτία αποκάλυψαν σήμερα Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2025 ένα πρωτοποριακό pixel, ικανό να παράγει πλήρη ολογραφικές εικόνες από μια μόνο πηγή φωτός. Συνδυάζοντας τεχνολογία OLED –αυτή που βλέπουμε ήδη σε τηλεοράσεις και κινητά– με ειδικές ολογραφικές μεταεπιφάνειες, η καινοτομία αυτή ανοίγει τον δρόμο για compact ολογραφικές οθόνες, που θα μπορούσαν να φέρουν τρισδιάστατες εικόνες απευθείας στην παλάμη σου, χωρίς την ανάγκη ακριβών λέιζερ.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Light: Science & Applications, περιγράφει πώς μια ομάδα φυσικών από το Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας του πανεπιστημίου δημιούργησε μια νέα οπτοηλεκτρονική συσκευή. Παραδοσιακά, τα ολογράμματα απαιτούν πολύπλοκους λέιζερ και μεγάλες δομές, κάτι που τα καθιστά ακριβά και δύσχρηστα. Όμως, εδώ έρχεται η ανατροπή: Χρησιμοποιώντας μεταεπιφάνειες –λεπτές, επίπεδες στρώσεις από νανοδομές μεγέθους χιλιοστών ενός ανθρώπινου τριχότριχου–, οι επιστήμονες κατάφεραν να ελέγξουν το φως από ένα ενιαίο pixel OLED, παράγοντας πλήρεις ολογραφικές εικόνες.
«Μέχρι τώρα, με OLEDs μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μόνο απλές μορφές, περιορίζοντας τις εφαρμογές», εξηγεί ο καθηγητής Andrea Di Falco, ειδικός στη νανοφωτονική. «Αυτή η καινοτομία ανοίγει νέους δρόμους για τη δημιουργία ολογραμμάτων και τον έλεγχο του φωτός, κάνοντας τις μεταεπιφάνειες πιο προσιτές για καθημερινή χρήση». Ο καθηγητής Graham Turnbull συμπληρώνει: «Οι οθόνες OLED χρειάζονται χιλιάδες pixels για μια απλή εικόνα, αλλά τώρα ένα μόνο μπορεί να προβάλει ολόκληρο ολόγραμμα – αυτό αλλάζει εντελώς τα δεδομένα για εφαρμογές όπως η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα».
Φαντάσου να βλέπεις τρισδιάστατες φωτογραφίες φίλων να «ζωντανεύουν» στο κινητό σου, να παίζεις βιντεοπαιχνίδια με immersive ολογραφικά περιβάλλοντα ή να συμμετέχεις σε βιντεοκλήσεις όπου ο συνομιλητής εμφανίζεται σαν να είναι δίπλα σου. Η τεχνολογία αυτή, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι ελαφριά, φθηνή και εύκολα ενσωματώσιμη σε smartphones, tablets και wearables. Επιπλέον, ανοίγει πόρτες σε τομείς όπως η βιοφωτονική, οι οπτικές επικοινωνίες και οι αισθητήρες, όπου οι μικροσκοπικές πλατφόρμες φωτός γίνονται πραγματικότητα.
Η μελέτη, με τίτλο «OLED illuminated metasurfaces for holographic image projection», βασίζεται σε προηγούμενες εργασίες της ομάδας, αλλά φέρνει το πρώτο πρακτικό βήμα προς μαζική παραγωγή. Οι μεταεπιφάνειες λειτουργούν σαν «έξυπνες» επιφάνειες που χειρίζονται τις ιδιότητες του φωτός –γωνίες, χρώματα, ένταση– χωρίς μηχανικά μέρη, κάνοντας τα ολογράμματα πιο ενεργειακά αποδοτικά και φορητά. «Αυτή η ανακάλυψη θα φέρει επανάσταση στην αρχιτεκτονική των ολογραφικών οθονών, ειδικά για VR και AR», τονίζει ο Di Falco.
Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη και η επαυξημένη πραγματικότητα κυριαρχούν, αυτή η βρετανική καινοτομία έρχεται να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ sci-fi και καθημερινότητας. Το Πανεπιστήμιο του St Andrews, γνωστό για τις προόδους του στη φωτονική, δείχνει ξανά ότι η επιστήμη μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε –κυριολεκτικά– τον κόσμο. Οι ερευνητές ετοιμάζονται ήδη για επόμενα βήματα, όπως η βελτίωση της ανάλυσης και η ενσωμάτωση σε εμπορικά προϊόντα. Μέχρι τότε, ονειρευόμαστε ολογραφικά avatars στο επόμενο update του κινητού μας.
