Σε μια εξέλιξη που σηματοδοτεί το τέλος μιας μακράς και αμφιλεγόμενης περιόδου κράτησης, ο Χάνιμπαλ Καντάφι, ο μικρότερος γιος του εκλιπόντος ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι, απελευθερώθηκε σήμερα από τις λιβανέζικες αρχές ύστερα από σχεδόν δέκα χρόνια χωρίς να του έχει γίνει ποτέ δίκη. Η είδηση, που μεταδόθηκε από το Εθνικό Πρακτορείο Ειδήσεων του Λιβάνου (NNA), προκαλεί έντονες συζητήσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ Λιβάνου και Λιβύης.
Ο 47χρονος Χάνιμπαλ, που δεν κατείχε ποτέ υψηλό αξίωμα στη Λιβύη και ήταν μόλις δύο ετών όταν ξέσπασε το σκάνδαλο που τον συνδέει έμμεσα με την υπόθεσή του, κρατούνταν από το 2015 σε σχέση με την εξαφάνιση του σεβαστού σιίτη ιμάμη Μούσα αλ Σαντρ. Ο αλ Σαντρ, ιδρυτής του κινήματος Αμάλ και εμβληματική φιγούρα για τη σιιτική κοινότητα του Λιβάνου, εξαφανίστηκε μυστηριωδώς το 1978 κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης στην Τρίπολη της Λιβύης, μαζί με δύο συνεργάτες του. Η υπόθεση αυτή έχει ταλαιπωρήσει τις σχέσεις των δύο χωρών για δεκαετίες, με κατηγορίες εναντίον του πατέρα του Χάνιμπαλ, Μουαμάρ, για εμπλοκή στην εξαφάνιση.
Η Απαγωγή και η Κράτηση Χωρίς Τέλος
Η ιστορία του Χάνιμπαλ Καντάφι είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις ταραχές που ακολούθησαν την πτώση του πατέρα του το 2011. Μετά τον θάνατο του Μουαμάρ Καντάφι κατά την εξέγερση εκείνης της χρονιάς –όπου έχασαν τη ζωή τους και τρεις από τους γιους του–, ο Χάνιμπαλ κατέφυγε στη Συρία μαζί με τη Λιβανέζα σύζυγό του, την μοντέλο Αλίν Σκαφ, και τα παιδιά τους. Εκεί, τον Δεκέμβριο του 2015, απήχθη από ένοπλη ομάδα που τον μετέφερε στον Λίβανο, απαιτώντας πληροφορίες για την τύχη του αλ Σαντρ.
Οι λιβανέζικες αρχές επενέβησαν, απελευθερώνοντας τον από τους απαγωγείς του, αλλά αντί να τον αφήσουν ελεύθερο, τον συνέλαβαν με την κατηγορία ότι απέκρυπτε στοιχεία για την εξαφάνιση του ιμάμη. Παρά τις εκκλήσεις οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως η Human Rights Watch, που χαρακτήρισαν τις κατηγορίες «ψευδείς» και «αιτιολογημένες μόνο πολιτικά», ο Χάνιμπαλ παρέμεινε κρατούμενος χωρίς δίκη. Το 2023, σε έντονη διαμαρτυρία, κήρυξε απεργία πείνας, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της υγείας του και την ανάγκη νοσηλείας σε νοσοκομείο.
Η Δικαστική Απόφαση και η Εγγύηση που Άλλαξε Όλα
Πέρυσι τον Οκτώβριο, ένας Λιβανέζος δικαστής διέταξε την αποφυλάκισή του με εγγύηση ύψους 11 εκατομμυρίων δολαρίων, ένα ποσό που οι δικηγόροι του χαρακτήρισαν «ασύλληπτο». Μετά από ένσταση, το ποσό μειώθηκε δραστικά σε 900.000 δολάρια, ενώ άρθηκε και η απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. «Ο Χάνιμπαλ Καντάφι απελευθερώθηκε αφού οι δικηγόροι του κατέβαλαν την εγγύηση», δήλωσε ο Γάλλος δικηγόρος του, Λοράν Μπαγιόν, προσθέτοντας ότι ο πελάτης του θα αναχωρήσει για άγνωστο προορισμό, κρατώντας λιβυκό διαβατήριο.
Η απελευθέρωση φαίνεται να είναι μέρος ευρύτερων διπλωματικών κινήσεων. Μια λιβυκή αντιπροσωπεία επισκέφθηκε πρόσφατα τη Βηρυτό, προωθώντας συνομιλίες για την επανεκκίνηση των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών. Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας της Λιβύης, με έδρα την Τρίπολη και πρωθυπουργό τον Αμπντουλχαμίντ αλ Ντμπέιμπα, εξέφρασε τις «θερμές ευχαριστίες» της προς τις λιβανέζικες αρχές, χαιρετίζοντας τις «ειλικρινούς προθέσεις» για συνεργασία σε πολιτικό, οικονομικό και ασφαλιστικό επίπεδο.
Ένα Κεφάλαιο που Κλείνει, Αλλά Αφήνει Ερωτήματα
Η υπόθεση του Χάνιμπαλ Καντάφι αναδεικνύει τις βαθιές ρωγμές στις σχέσεις Λιβάνου-Λιβύης, που ξεκινούν από την εποχή του ψυχρού πολέμου και συνεχίζονται εν μέσω σύγχρονων κρίσεων. Για πολλούς Λιβανέζους, ιδίως στη σιιτική κοινότητα, η εξαφάνιση του αλ Σαντρ παραμένει ανοιχτή πληγή, με εικασίες ότι μπορεί να ζει ακόμη σε κάποια λιβυκή φυλακή –αν και οι περισσότεροι πιστεύουν ότι έχει πεθάνει. Για την πλευρά του Καντάφι, η κράτηση χωρίς δίκη γίνεται σύμβολο αδικίας, εντείνοντας τις διεθνείς πιέσεις για σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σήμερα, ο Χάνιμπαλ Καντάφι βγαίνει από τις πόρτες της φυλακής, αφήνοντας πίσω του μια δεκαετία αγωνίας. Η απελευθέρωσή του μπορεί να ανοίξει δρόμο για καλύτερες σχέσεις μεταξύ Βηρυτού και Τρίπολης, αλλά υπενθυμίζει και πόσο εύθραυστη είναι η δικαιοσύνη σε περιόδους πολιτικής αστάθειας. Οι εξελίξεις παρακολουθούνται στενά, καθώς η Λιβύη και ο Λίβανος, δύο χώρες που έχουν υποφέρει από εμφυλίους και εξωτερικές παρεμβάσεις, αναζητούν σταθερότητα σε μια ταραχώδη περιοχή.