Αλβανία: Η «Ψηφιακή Υπουργός» του Ράμα Προκαλεί Κύμα Οργής – Μύθος ή Βήμα κατά της Διαφθοράς;
Σε μια πρωτοφανή κίνηση που έχει διχάσει την αλβανική κοινωνία και προκαλέσει διεθνή προσοχή, ο Πρωθυπουργός Έντι Ράμα ανακοίνωσε την ενσωμάτωση μιας τεχνητής νοημοσύνης (AI) ως «υπουργού» στην κυβέρνησή του. Η «Diella», όπως ονομάζεται το εικονικό αυτό οντότητα, αναλαμβάνει την ευθύνη για όλες τις δημόσιες προμήθειες, με στόχο την εξάλειψη της διαφθοράς που πλήττει εδώ και χρόνια την Αλβανία. Η απόφαση, που παρουσιάστηκε ως καινοτόμο βήμα προς την ψηφιακή διακυβέρνηση, έχει πυροδοτήσει έντονες αντιδράσεις: από σαρκασμό στα social media μέχρι ανησυχίες για απώλεια ανθρώπινης εποπτείας. Είναι αυτή η «ρομποτική υπουργοποίηση» ένα τολμηρό όπλο κατά της γραφειοκρατικής διαφθοράς, ή απλώς ένα επικοινωνιακό τρικ εν μέσω πιέσεων για ένταξη στην ΕΕ;
Το Πλαίσιο της Ανακοίνωσης: Από Βοηθό σε «Υπουργό»
Η Diella, που σημαίνει «ήλιος» στα αλβανικά, δεν είναι εντελώς άγνωστη. Εκτοξεύτηκε τον Ιανουάριο του 2025 ως εικονική βοηθός στην πλατφόρμα e-Albania, σε συνεργασία με τη Microsoft, βοηθώντας πολίτες να πλοηγούνται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες μέσω φωνητικών εντολών και παρέχοντας πρόσβαση σε περίπου 95% των κρατικών υπηρεσιών ψηφιακά. Μέχρι τώρα, έχει χειριστεί πάνω από ένα εκατομμύριο αιτήματα, λειτουργώντας ως chatbot που απαντά σε ερωτήσεις και διευκολύνει την έκδοση εγγράφων.
Ωστόσο, η αναβάθμιση σε «υπουργό» έγινε πραγματικότητα στις 12 Σεπτεμβρίου 2025, όταν ο Ράμα παρουσίασε την Diella ως νέο μέλος του υπουργικού συμβουλίου κατά την εισαγωγή της νέας κυβέρνησης στο κοινοβούλιο. Απεικονιζόμενη ως γυναίκα με παραδοσιακή αλβανική ενδυμασία σε οθόνες, η Diella θα αναλάβει αποκλειστικά τις διαδικασίες δημόσιων διαγωνισμών, αξιολογώντας αντικειμενικά τις προσφορές και αποφασίζοντας για την κατακύρωση συμβολαίων. Ο Ράμα, που εξελέγη για τέταρτη θητεία τον Μάιο του 2025, δήλωσε ότι αυτή η «εικονική υπουργός» θα μεταφέρει τις αποφάσεις «εκτός υπουργείων», εξασφαλίζοντας ότι «κάθε δημόσιο κονδύλι θα είναι 100% διαφανές και ανθεκτικό στη διαφθορά». Η Diella, σύμφωνα με δηλώσεις της ίδιας (μέσω AI), «ενσαρκώνει αξίες όπως η αυστηρότητα, ίσως και περισσότερο από κάθε ανθρώπινο συνάδελφο».
Η Αλβανία, που διεκδικεί ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση έως το 2030, αντιμετωπίζει χρόνια πρόβλημα διαφθοράς, ιδιαίτερα στους δημόσιους διαγωνισμούς, όπου σκάνδαλα χρημάτων από λαθρεμπόριο ναρκωτικών και όπλων έχουν φτάσει μέχρι τα ανώτατα κλιμάκια. Η ΕΕ έχει επανειλημμένα επισημάνει το ζήτημα στις ετήσιες εκθέσεις της για το κράτος δικαίου, κάνοντας την καταπολέμηση της διαφθοράς προϋπόθεση για την πρόοδο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις.
Η Οργή και οι Αντιδράσεις: Από Σαρκασμό σε Αμφιβολίες
Η ανακοίνωση δεν πέρασε απαρατήρητη και πυροδότησε κύμα οργής, ιδιαίτερα στα social media και την αντιπολίτευση. Στο Facebook, χρήστες σχολιάζουν ειρωνικά: «Ακόμα και η Diella θα διαφθαρεί στην Αλβανία» ή «Η κλοπή θα συνεχιστεί και η Diella θα φορτωθεί την ευθύνη». Άλλοι εκφράζουν φόβους για «απώλεια ανθρώπινης κρίσης» και ανησυχίες ότι η AI μπορεί να χειραγωγηθεί από προγραμματιστές κοντά στην κυβέρνηση. Η αντιπολίτευση, συμπεριλαμβανομένων κομμάτων όπως το Δημοκρατικό Κόμμα, χαρακτηρίζει την κίνηση «θεατρική» και « επικίνδυνη καινοτομία», υποστηρίζοντας ότι δεν λύνει τα βαθιά προβλήματα διαφθοράς αλλά αποσπά την προσοχή από πραγματικές μεταρρυθμίσεις.
Νομικοί εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι χρειάζεται περαιτέρω νομοθετική ρύθμιση για να καθιερωθεί επίσημα η θέση της Diella, καθώς το σύνταγμα προβλέπει ανθρώπινους υπουργούς. Ο Ράμα, γνωστός για τις «θεατρικές» του μεταρρυθμίσεις, παραδέχεται στοιχεία publicity stunt, αλλά τονίζει ότι η AI μπορεί να «ξεπεράσει» μεγαλύτερες χώρες σε ταχύτητα και διαφάνεια. Ειδικοί όπως η Aneida Bajraktari Bicja από την Balkans Capital σημειώνουν ότι ο Ράμα συχνά «μπερδεύει μεταρρυθμίσεις με σόου», ενώ αναλυτές βλέπουν ρίσκο στην εμπλοκή AI σε πολιτικά ευαίσθητες αποφάσεις, όπως η εκτίμηση κινδύνων διαφθοράς ή η διαχείριση δεδομένων.
Οι Ευρύτερες Συνέπειες: Καινοτομία ή Κίνδυνος;
Αυτή η εξέλιξη θέτει την Αλβανία στο επίκεντρο της παγκόσμιας συζήτησης για την AI στη διακυβέρνηση. Θετικά, η Diella μπορεί να επιταχύνει διαδικασίες, να μειώσει ανθρώπινα λάθη και να ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, ιδιαίτερα εν μέσω πιέσεων από την ΕΕ για γρήγορη ολοκλήρωση διαπραγματεύσεων έως το 2027. Η κυβέρνηση βλέπει σε αυτήν ένα «όπλο» για να δείξει δέσμευση κατά της διαφθοράς, που εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη και την ένταξη στην ΕΕ.
Ωστόσο, οι κίνδυνοι είναι προφανείς: Ποιος ελέγχει την AI; Τι γίνεται αν υπάρξουν bugs ή χειραγωγήσεις; Και πώς εξασφαλίζεται η ιδιωτικότητα δεδομένων; Αναλυτές προειδοποιούν ότι, χωρίς σαφείς κανονισμούς, αυτή η «ρομποτική υπουργοποίηση» μπορεί να γίνει μπούμερανγκ, εντείνοντας την καχυποψία αντί να την μειώσει. Για τον Ράμα, που στοχεύει σε μια «πλήρως ψηφιακή» Αλβανία, η Diella είναι βήμα προς το μέλλον – αλλά για πολλούς Αλβανούς, είναι απλώς μια ψηφιακή φούσκα σε μια χώρα που χρειάζεται πραγματικές αλλαγές. Η επόμενη εβδομάδα, με την ψηφοφορία στο κοινοβούλιο για το νέο υπουργικό συμβούλιο, θα δείξει αν η οργή θα μετατραπεί σε πολιτική πίεση ή αν η Diella θα λάμψει ως «ήλιος» διαφάνειας.
