Η ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο κατάμεστο «Παλλάς» δεν ήταν μια απλή παρουσίαση βιβλίου. Ήταν μια εμφανής πρεμιέρα ενός νέου πολιτικού σχεδίου, που επιχειρεί να αναδιατάξει τον προοδευτικό χώρο εκ θεμελίων. Με το πλήθος να ξεχειλίζει από την πλατεία μέχρι τα σκαλιά της εισόδου, ο πρώην πρωθυπουργός επιχείρησε κάτι πολύ μεγαλύτερο: να θέσει τέλος στον παλιό κύκλο της προοδευτικής παράταξης και να ανοίξει έναν νέο — δικό του — με κεντρική έννοια τη “Νέα Μεταπολίτευση”.
Ανάμεσα στα πολλά που σχολιάστηκαν, το στοιχείο που κυριάρχησε δεν ήταν μόνο οι δηλώσεις του, αλλά η ίδια η αρχιτεκτονική της αίθουσας: η επιλογή τοποθέτησης των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, της Νέας Αριστεράς και πρώην στελεχών… στον εξώστη.
Και αυτή η λεπτομέρεια, κάθε άλλο παρά λεπτομέρεια ήταν.
Ο εξώστης ως πολιτική δήλωση – Το “μήνυμα χωρίς λόγια” του Τσίπρα
Σε μια αίθουσα όπου οι πρώτες σειρές της πλατείας ήταν δεσμευμένες για το Ινστιτούτο Αλέξης Τσίπρας και τους επιστημονικούς συνεργάτες του, οι πολιτικοί που κάποτε αποτέλεσαν το ισχυρότερο χαρτί του ΣΥΡΙΖΑ οδηγήθηκαν… στον πρώτο εξώστη.
Φάμελλος, Χαρίτσης, Δραγασάκης, Γεροβασίλη, Κόκκαλης και σχεδόν το σύνολο των παρόντων βουλευτών βρέθηκαν να παρακολουθούν από ψηλά — όχι από το κέντρο των γεγονότων.
Η εικόνα ήταν ισχυρά συμβολική για τρεις λόγους:
1. Δήλωση ανεξαρτησίας
Ο Τσίπρας έδειξε ότι ξεκινά κάτι νέο, ανεξάρτητο από το οργανωτικό παρελθόν.
Οι πρώην υπουργοί και οι νυν βουλευτές δεν ήταν “πρωταγωνιστές”.
Ήταν θεατές.
2. Μήνυμα αποστασιοποίησης
Η τοποθέτηση στον εξώστη λειτουργεί ως:
- ευγενική αναγνώριση της παρουσίας,
αλλά ταυτόχρονα - σαφής απόσταση από τη σημερινή ηγεσία και δομή των κομμάτων του προοδευτικού χώρου.
Ο συμβολισμός ήταν ξεκάθαρος:
«Η νέα διαδρομή δεν κοιτάει πίσω. Και όσοι θέλουν να ακολουθήσουν, θα ξεκινήσουν από την ίδια αφετηρία με όλους.»
3. Σαφές μήνυμα προς Φάμελλο και Χαρίτση
Οι δύο πολιτικοί, που αυτή την περίοδο σηκώνουν την ευθύνη για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς αντίστοιχα, βρέθηκαν στη θέση:
- του “υποψήφιου συμμάχου” αλλά
- και του “κατηγορούμενου” στα πλαίσια της ευρύτερης κριτικής του Τσίπρα.
Η εικόνα τους στον εξώστη, σιωπηλά σκεπτικούς, προϊδέαζε για δύσκολες μέρες στα κόμματά τους.
Το “προσκλητήριο χωρίς ρεζερβέ” – και τι πραγματικά σημαίνει
Η φράση «θα υπάρχουν προσκλήσεις για όλους, αλλά όχι ρεζερβέ για την πρώτη θέση» ερμηνεύτηκε ως καυστικό σχόλιο για την ίδια την ταξιθεσία.
Στην πραγματικότητα, ήταν:
- Κάλεσμα συμμετοχής στη νέα προσπάθεια,
- αλλά και προειδοποίηση ότι κανείς από τους “παλιούς” δεν θα έχει εγγυημένη θέση ηγεσίας.
Στο νέο πολιτικό οικοδόμημα, ο Τσίπρας δηλώνει ότι:
- ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ,
- ούτε η Νέα Αριστερά,
- ούτε πρώην υπουργοί και «πριγκιπικά στελέχη»
θα έχουν εκ των προτέρων ρόλο-κλειδί.
Και αυτό ήταν ίσως το πιο ηχηρό μήνυμα της βραδιάς.
Γιατί ο Τσίπρας επέλεξε αυτόν τον συμβολισμό τώρα
Ο Τσίπρας εμφανίζεται να θεωρεί ότι:
- το υπάρχον πολιτικό προσωπικό είναι εγκλωβισμένο σε μικροκομματικές ισορροπίες,
- οι προοδευτικοί σχηματισμοί έχουν χάσει επαφή με την κοινωνική δυναμική,
- και ο ίδιος μπορεί να εκφράσει ένα νέο κοινωνικό υποκείμενο.
Η “Νέα Μεταπολίτευση”, όπως την περιγράφει, είναι:
- όχι θεσμική αλλαγή,
- αλλά πολιτισμικό και πολιτικό “reset” του προοδευτικού χώρου.
Η τοποθέτηση στον εξώστη ήταν μέρος αυτού του «reset».
Ήταν το πρώτο “τελετουργικό διαχωρισμού” ανάμεσα στο παλιό και το νέο.
Η σιωπηλή ένταση στον εξώστη – Φάμελλος και Χαρίτσης στο επίκεντρο
Δεν ήταν τυχαίο ότι οι κάμερες στράφηκαν ξανά και ξανά προς:
- Σωκράτη Φάμελλο,
- Αλέξη Χαρίτση.
Η έκφρασή τους — σφιχτή, προβληματισμένη, με μια αίσθηση αμηχανίας — μαρτυρούσε ότι το μήνυμα έφτασε.
Ο Φάμελλος
Ως «μεταβατικός ηγέτης» του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, βρίσκεται στη δυσκολότερη θέση:
προσπαθεί να κρατήσει ενωμένο ένα κόμμα που παρακολουθεί τον πρώην αρχηγό του να φτιάχνει… νέο.
Ο Χαρίτσης
Στη Νέα Αριστερά, όπου είχε καλλιεργηθεί η προσδοκία ότι θα αποτελούσε συνέχεια του παλιού ΣΥΡΙΖΑ, η παρουσία του Τσίπρα έδωσε την εντύπωση ότι το δικό του εγχείρημα μπορεί να υπερκαλύψει τα πάντα.
Ο εξώστης, τελικά, ήταν και για τους δύο μια πολιτική καρέκλα αναμονής:
αν θα χωρέσουν στη “νέα Ιθάκη”, ή αν θα μείνουν πίσω.
Το νέο πολιτικό αφήγημα: Αυτοοργάνωση – Επανίδρυση – Αναγέννηση
Ο Τσίπρας παρουσίασε το τρίπτυχο του νέου φορέα:
1. Αυτοοργάνωση
Κίνηση από τα κάτω, πέρα από τις κλειστές κομματικές δομές.
2. Επανίδρυση
Όχι ανακύκλωση προσώπων, αλλά ανασύνταξη αρχών.
3. Αναγέννηση
Επιδίωξη νέων πολιτικών ισορροπιών και ανάληψη ηγεμονικού ρόλου στον χώρο.
Το ίδιο το πλήθος που δεν χωρούσε στην αίθουσα χρησιμοποιήθηκε ως απόδειξη «ζήτησης» για το νέο πολιτικό αφήγημα.
Η πολυεπίπεδη στόχευση της ομιλίας
Ο Τσίπρας:
- άσκησε κριτική σε ΠΑΣΟΚ και Ανδρουλάκη,
- αμφισβήτησε εμμέσως ΣΥΡΙΖΑ και Νέα Αριστερά,
- υπερασπίστηκε την κυβερνητική του θητεία,
- έκανε αυτοκριτική μόνο προς τα έξω, όχι προς τα «δεξιά» του,
- και κατήγγειλε τη σημερινή κυβέρνηση χωρίς να κατονομάσει τον Μητσοτάκη.
Όλα αυτά μαζί συνθέτουν το προγραμματικό teaser ενός νέου πολιτικού φορέα που φιλοδοξεί να γίνει η κύρια δύναμη της αντιπολίτευσης.
Τελική ανάγνωση: Ο εξώστης ως πρόβα εξουσίας
Η επιλογή τοποθέτησης των παλιών συντρόφων στον εξώστη δεν ήταν θέμα χωρητικότητας.
Ήταν πρόβα πολιτικού συσχετισμού.
Στην πλατεία:
οι άνθρωποι του νέου σχεδίου, οι συνεργάτες, το Ινστιτούτο.
Στον εξώστη:
οι πρώην καπετάνιοι που καλούνται — αν θέλουν — να γίνουν απλοί επιβάτες στο νέο “ταξίδι”.
Η «Ιθάκη» δεν ήταν απλώς ένα βιβλίο.
Ήταν το διαβατήριο για μια νέα πολιτική πορεία, όπου ο Τσίπρας στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα:
«Έρχομαι ξανά, αλλά όχι όπως με γνωρίζατε.»