Στα χέρια σχεδόν κάθε εφήβου, το smartphone έχει γίνει προέκταση του εαυτού – αλλά τι γίνεται όταν αυτή η “συντροφιά” μετατρέπεται σε παγίδα; Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η παθητική περιήγηση στα social media, γνωστή και ως “scrolling”, μπορεί να διπλασιάσει τον κίνδυνο άγχους και να τετραπλασιάσει τις συμπεριφορικές δυσκολίες σε εφήβους ηλικίας 12-17 ετών. Αυτή η απλή, φαινομενικά αθώα συνήθεια – το ασταμάτητο γύρισμα περιεχομένου χωρίς σκοπό – εντείνει το στρες, την θλίψη και την επιθετικότητα, ιδίως σε όσους είναι ήδη ψυχικά ευάλωτοι. Με το άγχος να πλήττει πλέον 1 στους 7 εφήβους παγκοσμίως, η έρευνα αυτή έρχεται να ρίξει φως σε έναν σύγχρονο “εχθρό” της νεανικής ψυχικής υγείας.
Το Πείραμα που Αποκάλυψε την Παγίδα του Κινητού
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Computers in Human Behavior και διεξήχθη σε 580 εφήβους από ΗΠΑ και Καναδά, δοκίμασε ακριβώς αυτό: Τι συμβαίνει όταν οι έφηβοι περιορίζουν την παθητική χρήση social media σε λιγότερο από 2 ώρες την ημέρα; Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες, με κάποιους να “κόβουν” το scrolling και άλλους να συνεχίζουν κανονικά. Τα αποτελέσματα; Στην ομάδα περιορισμού, ο κίνδυνος άγχους μειώθηκε κατά 50%, ενώ οι συμπεριφορικές δυσκολίες έπεσαν στο ένα τέταρτο.
“Το scrolling δεν είναι απλώς ‘χάσιμο χρόνου’ – είναι μια συνήθεια που υπερφορτίζει το μυαλό με αρνητικά ερεθίσματα, όπως συγκρίσεις με ‘τέλειες’ ζωές ή ατελείωτες ειδήσεις”, εξηγεί η Δρ. Ελίζαμπεθ Σμιθ, επικεφαλής της έρευνας. Σε ευάλωτους εφήβους, αυτή η υπερδιέγερση οδηγεί σε αυξημένη συναισθηματική φόρτιση: Θλίψη από την αίσθηση “δεν είμαι αρκετός”, επιθετικότητα από την απογοήτευση και παρορμητικές αντιδράσεις λόγω διαταραχής του ύπνου – καθώς το μπλε φως της οθόνης διαταράσσει την παραγωγή μελατονίνης.
Γιατί οι Έφηβοι Είναι πιο Ευάλωτοι;
Σε μια εποχή όπου το 46% των εφήβων στις ΗΠΑ είναι online “σχεδόν συνέχεια”, σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center, το scrolling έχει γίνει ρουτίνα – ιδίως βράδυ, όταν το μυαλό ψάχνει “παρηγοριά”. Αλλά η πραγματικότητα είναι σκληρή: Η συνεχής έκθεση σε φιλτράρισμα εικόνων ενισχύει την αυτοκριτική, ενώ η ροή αλγορίθμων “ταΐζει” με περιεχόμενο που εντείνει φόβους για το μέλλον, όπως κλιματική αλλαγή ή οικονομική ανασφάλεια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το άγχος πλήττει το 5,3% των εφήβων 15-19 ετών, με τα social media να λειτουργούν ως καταλύτης – ιδίως για κορίτσια, που περνούν περισσότερο χρόνο online και αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά (36% στο Ηνωμένο Βασίλειο, per NHS 2025).
Στην Ελλάδα, όπου το 25% των νέων 15-29 ετών αντιμετωπίζει ψυχικές διαταραχές (ΠΟΥ 2025), η πίεση από σχολείο, εξετάσεις και κοινωνικές συγκρίσεις κάνει το scrolling ακόμα πιο επικίνδυνο. “Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τα social ως ‘αποφυγή’ από το στρες, αλλά έτσι δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο”, σχολιάζει η ψυχολόγος Δρ. Μαρία Παπαδοπούλου από το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πώς να Σπάσετε τον Κύκλο: Πρακτικές Συμβουλές για Γονείς και Εφήβους
Η καλή είδηση; Η αλλαγή είναι εφικτή με μικρά βήματα. Η μελέτη προτείνει:
- Περιορίστε σε 2 ώρες: Χρησιμοποιήστε εφαρμογές όπως Screen Time (iOS) ή Digital Wellbeing (Android) για να θέσετε όρια. Ξεκινήστε με “no-scroll” ζώνες, π.χ. 1 ώρα πριν τον ύπνο.
- Αντικαταστήστε με δραστηριότητες: Ενθαρρύνετε βόλτες, χόμπι ή συζητήσεις – οτιδήποτε “αποσυνδέει” από την οθόνη και ενισχύει πραγματικές συνδέσεις.
- Μιλήστε ανοιχτά: Γονείς, δημιουργήστε “ασφαλείς χώρους” για να εκφραστούν χωρίς κριτική. “Το άγχος μειώνεται όταν νιώθουν ακουσμένοι”, λέει η Σμιθ.
- Ζητήστε βοήθεια: Αν τα συμπτώματα (αϋπνία, ερεθισματικότητα, απομόνωση) επιμένουν, απευθυνθείτε σε ψυχολόγο – η έγκαιρη παρέμβαση μειώνει τον κίνδυνο κατάθλιψης κατά 40%.
Σε έναν κόσμο όπου τα social media είναι παντού, το scrolling δεν χρειάζεται να είναι εχθρός. Με συνειδητή χρήση, μπορεί να γίνει εργαλείο σύνδεσης – όχι πηγή πίεσης. Οι έφηβοι αξίζουν να νιώθουν ελεύθεροι, όχι παγιδευμένοι σε μια ατελείωτη ροή. Ξεκινήστε σήμερα: Βάλτε το κινητό κάτω και δείτε τι “ανθίζει” χωρίς αυτό.