Το Χαμένο Όραμα του Τζέρι Λιούις: Η Ταινία για το Ολοκαύτωμα που Δεν Είδαμε Ποτέ
Μια από τις πιο αινιγματικές και αμφιλεγόμενες στιγμές στην ιστορία του κινηματογράφου παραμένει κρυμμένη από το κοινό για πάνω από πέντε δεκαετίες. Η ταινία The Day the Clown Cried, σκηνοθετημένη και πρωταγωνιστούμενη από τον θρυλικό κωμικό Τζέρι Λιούις, αποτελεί ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και δεν προβλήθηκε ποτέ δημόσια. Η πλοκή της, που αφηγείται την ιστορία ενός κλόουν που διασκεδάζει παιδιά σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, προκαλεί ακόμη και σήμερα έντονο προβληματισμό. Το ντοκιμαντέρ From Darkness to Light, που έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2024, φέρνει στο φως ακυκλοφόρητο υλικό και αποκαλύπτει την ταραχώδη ιστορία πίσω από αυτή την κινηματογραφική απόπειρα.
Ένα Τολμηρό Όραμα που Δίχασε
Το 1972, ο Τζέρι Λιούις, γνωστός για τις κωμωδίες του όπως το The Nutty Professor και τις φιλανθρωπικές του δράσεις, αποφάσισε να αφήσει το αποτύπωμά του με ένα δραματικό έργο. Η ταινία, βασισμένη σε σενάριο των Τζόαν Ο’Μπράιεν και Τσαρλς Ντέντον, ακολουθεί τον Χέλμουτ Ντορκ, έναν αποτυχημένο κλόουν που καταλήγει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης γιατί κορόιδεψε τον Χίτλερ. Εκεί, αναλαμβάνει να διασκεδάσει Εβραίους κρατούμενους, κυρίως παιδιά, πριν οδηγηθούν στον θάνατο. Ο Λιούις, Εβραίος ο ίδιος, είδε στο έργο μια ευκαιρία να εξερευνήσει τη δύναμη του γέλιου απέναντι στην τραγωδία, εμπνευσμένος από την προσωπική του εμπειρία μεγαλώνοντας σε μια περιοχή με ναζιστικές επιρροές στις ΗΠΑ.
Ωστόσο, η παραγωγή υπήρξε προβληματική από την αρχή. Ο παραγωγός Νέιθαν Βάχσμπεργκερ δεν είχε εξασφαλίσει τα πλήρη δικαιώματα του σεναρίου, ενώ οικονομικές δυσκολίες ανάγκασαν τον Λιούις να χρηματοδοτήσει μέρος της ταινίας από την τσέπη του. Οι διαφωνίες με τους σεναριογράφους εντάθηκαν, καθώς η Ο’Μπράιεν θεώρησε ότι ο Λιούις μετέτρεψε την ιστορία σε μια υπερβολικά συναισθηματική απεικόνιση του εαυτού του. Τελικά, η ταινία δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, και ο Λιούις, νιώθοντας ντροπή, δήλωσε ότι ήταν «κακή, κακή, κακή» και ότι κανείς δεν θα την έβλεπε ποτέ.
Το Ντοκιμαντέρ που Ξετυλίγει το Μυστήριο
Το From Darkness to Light, σε σκηνοθεσία Έρικ Φρίντλερ και Μάικλ Λούρι, παρουσιάζει για πρώτη φορά ακυκλοφόρητο υλικό από την ταινία, που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου μετά από δωρεά του Λιούις το 2015, με την προϋπόθεση να μην προβληθεί πριν το 2024. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει συνεντεύξεις με τον ίδιο τον Λιούις, λίγο πριν τον θάνατό του το 2017, καθώς και μαρτυρίες από προσωπικότητες όπως ο Μάρτιν Σκορσέζε και ο Μελ Μπρουκς.
Οι σκηνές που αποκαλύπτονται δείχνουν τον Λιούις σε έναν ρόλο που συνδυάζει κωμικά στοιχεία, όπως πτώσεις και αμήχανες κινήσεις, με δραματικές στιγμές, όπως όταν ο κλόουν του χτυπιέται από φρουρούς ή οδηγεί παιδιά στον θάνατο. Ενώ ορισμένοι, όπως ο Γάλλος κριτικός Ζαν-Μισέλ Φροντόν, θεωρούν ότι η ταινία ήταν πρωτοποριακή και ότι ο Λιούις κατάφερε να αποτυπώσει την ένταση μεταξύ κωμωδίας και τραγωδίας, άλλοι, όπως ο Μπρουκς, υποστηρίζουν ότι το Ολοκαύτωμα δεν προσφέρεται για κωμική απεικόνιση.
Μια Ταινία Μπροστά από την Εποχή της;
Παρά την αποτυχία της, η ταινία του Λιούις θεωρείται από κάποιους προάγγελος ταινιών όπως το Life is Beautiful του Ρομπέρτο Μπενίνι, που κέρδισε Όσκαρ το 1997 για την ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ κωμωδίας και δράματος σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο Λιούις, που ερεύνησε εξονυχιστικά το θέμα, επισκεπτόμενος ακόμη και τα στρατόπεδα Νταχάου και Άουσβιτς, ήθελε να δημιουργήσει ένα έργο που να αναδεικνύει την ανθρωπιά μέσα στην φρίκη. Ωστόσο, η προσέγγισή του κρίθηκε από πολλούς ως αδέξια, με αποτέλεσμα να παραμένει ένα από τα πιο πολυσυζητημένα «χαμένα» έργα του κινηματογράφου.
Η Κληρονομιά ενός Ανολοκλήρωτου Έργου
Η ταινία παραμένει εγκλωβισμένη σε νομικά και ηθικά διλήμματα, με την πλήρη εκδοχή της να μην υπάρχει καν στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Πρόσφατα, ο παραγωγός Κία Τζαμ απέκτησε τα δικαιώματα του αρχικού σεναρίου, ανοίγοντας το ενδεχόμενο μιας νέας εκδοχής, αν και η πρωτότυπη ταινία του Λιούις πιθανότατα δεν θα δει ποτέ το φως της δημοσιότητας.
Το From Darkness to Light δεν προσφέρει μόνο μια ματιά σε ένα χαμένο κινηματογραφικό έργο, αλλά και μια βαθιά εξερεύνηση της φιλοδοξίας, της αποτυχίας και της προσπάθειας ενός καλλιτέχνη να αντιμετωπίσει μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της ανθρωπότητας. Ο Τζέρι Λιούις, παρά την απογοήτευσή του, άφησε πίσω του μια ιστορία που συνεχίζει να προκαλεί και να εμπνέει συζητήσεις για τα όρια της τέχνης και της μνήμης.
