Μόσχα, 4 Δεκεμβρίου 2025 – Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας και πρώην πρόεδρος της χώρας, προειδοποίησε σήμερα ότι οποιαδήποτε προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κατάσχει ή να χρησιμοποιήσει παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να χρηματοδοτήσει την Ουκρανία θα μπορούσε να θεωρηθεί από τη Μόσχα ως “casus belli” – δηλαδή αφορμή για πόλεμο – με σοβαρές συνέπειες για τις Βρυξέλλες και τα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Η δήλωση του Μεντβέντεφ, η οποία δημοσιεύτηκε στο Telegram και αναπαράχθηκε ευρέως στα διεθνή ΜΜΕ, έρχεται σε άμεση απάντηση στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία παρουσιάστηκε την Τετάρτη, για την άντληση περίπου 90 δισ. ευρώ από παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, με σκοπό τη στήριξη της Ουκρανίας εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου. Η πρόταση προβλέπει τη δημιουργία ενός “δανείου επανορθώσεων” βασισμένου σε αυτά τα στοιχεία, τα οποία έχουν παγώσει από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022, και εκτιμώνται σε περίπου 300 δισ. ευρώ συνολικά, εκ των οποίων τα 200 δισ. βρίσκονται στο Βέλγιο.
Η δήλωση του Μεντβέντεφ και οι απειλές για “πραγματικές επανορθώσεις”
Σε ανάρτησή του, ο Μεντβέντεφ χαρακτήρισε την ΕΕ “τρέλα” και προειδοποίησε: «Αν η τρελή Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθήσει τελικά να κλέψει παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στο Βέλγιο υπό το πρόσχημα ενός αποκαλούμενου ‘δανείου επανορθώσεων’, η Ρωσία μπορεί να θεωρήσει αυτή την κίνηση ισοδύναμη με casus belli, με όλες τις σχετικές επιπτώσεις για τις Βρυξέλλες και κάθε χώρα της ΕΕ». Πρόσθεσε ότι, σε αυτή την περίπτωση, η επιστροφή των κονδυλίων δεν θα γίνει μέσω δικαστηρίων, αλλά ως «πραγματικές επανορθώσεις σε είδος από τους ηττημένους εχθρούς της Ρωσίας», υπαινισσόμενος πιθανές στρατιωτικές ή άλλες μορφές αντίποινα.
Η ρήση “casus belli” (από τα λατινικά, “αιτία πολέμου”) χρησιμοποιείται ιστορικά για να περιγράψει ενέργειες που δικαιολογούν νομικά ή πολιτικά την κήρυξη πολέμου. Ο Μεντβέντεφ, γνωστός για την επιθετική του ρητορική, φαίνεται να στοχεύει σε ψυχολογική πίεση, εν μέσω διαπραγματεύσεων για την εκεχειρία στην Ουκρανία. Η δήλωση του έγινε viral στα κοινωνικά δίκτυα, με χιλιάδες αναπαραγωγές και σχόλια που την χαρακτηρίζουν ως “κλασική τρομολαγνεία του Κρεμλίνου”.
Το σχέδιο της ΕΕ: Νομική βάση και διεθνές δίκαιο
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που παρουσιάστηκε από την πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν προβλέπει άμεση κατάσχεση των ρωσικών στοιχείων, αλλά τη χρήση των τόκων τους (περίπου 3-5 δισ. ευρώ ετησίως) για να εγγυηθεί δάνεια προς την Ουκρανία, καλύπτοντας στρατιωτικές ανάγκες και βασικές υπηρεσίες. Η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι το σχέδιο έχει τη στήριξη των ΗΠΑ και θα επιτρέψει στην Ουκρανία να “υπερασπιστεί τον εαυτό της και να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις ειρήνης από θέση ισχύος”.
Νομικοί εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι η χρήση τόκων από παγωμένα στοιχεία δεν συνιστά πλήρη κατάσχεση, καθώς τα κεφάλαια παραμένουν ιδιοκτησία της Ρωσίας, και βασίζεται σε προηγούμενες κυρώσεις του G7. Ωστόσο, η Ρωσία έχει επανειλημμένως χαρακτηρίσει τέτοιες ενέργειες ως “κλοπή” και “παραβίαση του διεθνούς δικαίου”, απειλώντας με αντίστοιχες δράσεις εναντίον δυτικών περιουσιακών στοιχείων στη Ρωσία.
Πλαίσιο και αντιδράσεις
Τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία δεν έχουν ακόμα κατασχεθεί, ωστόσο από το 2024 τα έσοδα (τόκοι και εξαιρετικά κέρδη) που παράγονται από αυτά – περίπου 3-5 δισ. ευρώ ετησίως – χρησιμοποιούνται ήδη από την ΕΕ και το G7 για τη χρηματοδότηση στρατιωτικής και ανθρωπιστικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Η νέα πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για άντληση έως και 90 δισ. ευρώ (είτε με τη μορφή δανείου εγγυημένου από τα παγωμένα στοιχεία είτε με ευρύτερη χρήση τους) αποτελεί πράγματι πρωτοφανές και πολύ πιο επιθετικό βήμα. Η ανακοίνωση έρχεται σε μια κρίσιμη φάση, με διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας και μεσαζόντων όπως οι ΗΠΑ, υπό την κυβέρνηση Τραμπ, να επιταχύνονται.
Αντιδράσεις από την ΕΕ είναι μετριοπαθείς: Η φον ντερ Λάιεν επέμεινε ότι το σχέδιο “δεν είναι κατάσχεση”, ενώ διπλωμάτες στις Βρυξέλλες το χαρακτηρίζουν “νόμιμο εργαλείο πίεσης”. Από την άλλη, αναλυτές βλέπουν τη δήλωση Μεντβέντεφ ως μέρος της ρωσικής στρατηγικής αποτροπής, χωρίς άμεση απειλή εφαρμογής. Στα social media, η συζήτηση μαίνεται έντονη, με χρήστες να σχολιάζουν την “εξτρεμιστική ρητορική” του Μεντβέντεφ.
Συνέπειες και προοπτικές
Η κλιμάκωση της ρητορικής από τη Μόσχα υπογραμμίζει τις εντάσεις γύρω από τα οικονομικά όπλα στον πόλεμο της Ουκρανίας. Εάν η ΕΕ προχωρήσει, μπορεί να πυροδοτήσει περαιτέρω κυρώσεις ή νομικές διαμάχες, ενώ η Ρωσία διατηρεί τη δυνατότητα “αντίστροφων επανορθώσεων” εναντίον ευρωπαϊκών εταιρειών. Οι εξελίξεις θα εξαρτηθούν από τις ψηφοφορίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αναμενόμενες εντός του 2026.
