Σε μια δήλωση που αναζωπυρώνει την ένταση γύρω από το Κυπριακό, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανέλαβε την Πέμπτη 13 Νοεμβρίου ότι η “πιο ρεαλιστική” λύση για το διαιρεμένο νησί είναι η ίδρυση δύο ξεχωριστών κρατών. Μιλώντας δίπλα στον νεοεκλεγέντα ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Τουφάν Ερχουρμάν, στο Προεδρικό Μέγαρο της Άγκυρας, ο Ερντογάν κατηγόρησε τους Ελληνοκύπριους ότι επιδιώκουν να μετατρέψουν τους Τουρκοκύπριους σε “μειονότητα” σε ένα “παρωχημένο” κράτος εταίρων. Η θέση αυτή, που υποστηρίζεται αποκλειστικά από την Τουρκία –η μόνη χώρα που αναγνωρίζει το ψευδοκράτος του Βορρά–, απορρίπτεται κατηγορηματικά από την ελληνική πλευρά, τον ΟΗΕ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, θεωρούμενη ως απόρριψη δεκαετιών διαπραγματεύσεων και παραβίαση διεθνών ψηφισμάτων.
Η Συνάντηση Άγκυρας: Από την Εκλογή Ελπίδας στην Επανάληψη της Σκληρής Γραμμής
Η επίσκεψη του Ερχουρμάν στην Τουρκία –η πρώτη του ως προέδρου της “Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου” (ΤΔΒΚ), μετά την εκλογική του νίκη στις 19 Οκτωβρίου– ξεκίνησε με φιέστες και παραδοσιακές τελετές. Ο Ερχουρμάν, πρώην πρωθυπουργός και υποστηρικτής επανέναρξης διαπραγματεύσεων για ομοσπονδιακή λύση, είχε προεκλογικά υποσχεθεί εξερεύνηση της “φεντεραλιστικής” μοντέλου που υποστηρίζει ο ΟΗΕ. Ωστόσο, κατά τη συνέντευξη Τύπου, ο Ερντογάν υπαγόρευσε τον τόνο: “Πιστεύουμε ότι η πιο ρεαλιστική λύση βρίσκεται στη συνύπαρξη δύο κρατών στο νησί”, δήλωσε, αποδίδοντας την αποτυχία των συνομιλιών από το 1968 –και ιδίως της κατάρρευσης στο Κρανς Μοντάνα το 2017– στην “εγκατάλειψη” από την ελληνοκυπριακή πλευρά.
Ο Ερντογάν επέμεινε ότι η Τουρκία δεν θα επιστρέψει σε διαπραγματεύσεις “χωρίς προοπτική ουσιαστικού αποτελέσματος”, χαρακτηρίζοντας τις προηγούμενες προσπάθειες “φιλικές συζητήσεις χωρίς νόημα”. Ο Ερχουρμάν, παρόλο που τόνισε την ανάγκη “μάθησης από παλιά λάθη” και “μακροπρόθεσμης εμπιστοσύνης”, δήλωσε ότι “κανένα σχήμα ειρήνης δεν μπορεί να αγνοεί την Τουρκία ή τους Τουρκοκύπριους”, υπογραμμίζοντας την “ισοτιμία” τους ως “ιδρυτικών εταίρων” της Κύπρου. Η συνάντηση ήρθε εν μέσω εορτασμών για την 42η επέτειο της “ανεξαρτησίας” της ΤΔΒΚ στις 15 Νοεμβρίου, ενισχύοντας την τουρκική αφήγηση για “συνύπαρξη δύο λαών σε ειρήνη και ευημερία”.
Ιστορικό Πλαίσιο: Από την Εισβολή του ’74 στην Αδιέξοδη Διχοτόμηση
Το Κυπριακό παραμένει ένα από τα μακροχρόνια ανοιχτά ζητήματα της Μεσογείου, με ρίζες στην αποικιοκρατία και τις εθνοτικές εντάσεις του 1963. Η τουρκική εισβολή του 1974 χώρισε το νησί: Το νότιο τμήμα, διεθνώς αναγνωρισμένο ως Κυπριακή Δημοκρατία (μέλος ΕΕ από το 2004), ελέγχεται από Ελληνοκύπριους, ενώ το βόρειο, κατειλημμένο από 40.000 τουρκικά στρατεύματα, λειτουργεί ως ΤΔΒΚ –ένα μόρφωμα που μόνο η Άγκυρα θεωρεί κράτος.
Δεκαετίες συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, από το 1968 έως τις αποτυχημένες διμερείς συνόδους του 2017, έχουν επικεντρωθεί σε βιζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως προβλέπουν ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Η τουρκική στροφή προς “δύο κράτη” εντάθηκε από το 2021, με τον Ερντογάν να την προβάλλει ως “ρεαλιστική” εναλλακτική, αποδίδοντας τις αποτυχίες στους Ελληνοκύπριους. Κριτικοί βλέπουν σε αυτή τη θέση προσπάθεια νομιμοποίησης της κατοχής και εμπόδιο σε ενεργειακά έργα (όπως η Αφροδίτη), εντείνοντας εντάσεις με Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ.
Οι Αντιδράσεις: Από την Άρνηση Χριστοδουλίδη μέχρι την Πίεση της ΕΕ
Η αντίδραση από την Κύπρο ήταν άμεση και καυστική. Σε συνάντηση με τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς στο Βερολίνο την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης δήλωσε: “Αν ο κ. Ερντογάν επιμένει σε δύο κράτη, η Τουρκία σίγουρα δεν μπορεί να πλησιάσει την ΕΕ”. Υπογράμμισε ότι η λύση πρέπει να βασίζεται “σε ψηφίσματα του ΟΗΕ”, απορρίπτοντας κατηγορηματικά την τουρκική πρόταση ως “εμπόδιο” για τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Άγκυρας. Η Κύπρος, που αναλαμβάνει την προεδρία της ΕΕ τον Ιανουάριο 2026, βλέπει στην τουρκική στάση απειλή για την πρόσβαση της Τουρκίας σε ευρωπαϊκά κονδύλια άμυνας, όπως το ταμείο SAFE.
Ο ΟΗΕ, μέσω ψηφισμάτων και δηλώσεων του Γενικού Γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες, έχει απορρίψει επανειλημμένα το “δύο κράτη” ως μη βιώσιμο, επιμένοντας στην ομοσπονδία. Σε πρόσφατες πρωτοβουλίες, όπως οι μη επίσημες συνομιλίες στη Γενεύη τον Μάρτιο 2025, ο ΟΗΕ χαιρέτισε “σημαντική πρόοδο” σε ζητήματα όπως η αύξηση σταθμών διέλευσης, αλλά κατήγγειλε την τουρκική επιμονή ως “παραγόντα στασιμότητας”. Η ΕΕ, από την πλευρά της, έχει προειδοποιήσει ότι “δεν θα δεχτεί ποτέ” διχοτόμηση, ενώ η Ελλάδα χαρακτηρίζει τέτοιες δηλώσεις “εξαιρετικά αρνητική εξέλιξη” που υπονομεύει τις προσπάθειες του ΟΗΕ.
Προοπτικές: Ένα Αδιέξοδο που Απειλεί την Ανατολική Μεσόγειο
Η επιμονή του Ερντογάν έρχεται σε ευαίσθητο timing, εν μέσω αμερικανικών πιέσεων για επανέναρξη διαλόγου και ενεργειακών διαφωνιών. Παρά την εκλογή Ερχουρμάν –που αρχικά έδωσε ελπίδες για ευελιξία–, η Άγκυρα φαίνεται να υπαγορεύει τη σκληρή γραμμή, ενισχύοντας την κατοχή και απομονώνοντας την ΤΔΒΚ διεθνώς. Οι Τουρκοκύπριοι, παγιδευμένοι σε αυτή την πολιτική, αντιμετωπίζουν οικονομική στασιμότητα και “αδικαιολόγητη απομόνωση”, όπως ισχυρίζεται ο Ερντογάν.
Ωστόσο, η διεθνής κοινότητα βλέπει στο “δύο κράτη” όχι λύση, αλλά συνέχιση της διχοτόμησης που εμποδίζει την ανάπτυξη φυσικού αερίου και απειλεί την περιφερειακή σταθερότητα. Με την Κύπρο να προεδρεύει της ΕΕ σύντομα, η πίεση για επιστροφή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων εντείνεται. Το ερώτημα παραμένει: Θα υπερισχύσει η τουρκική “ρεαλιστική” αδιέξοδη, ή θα ανοίξει δρόμος για ειρήνη βασισμένη στο διεθνές δίκαιο; Για την ώρα, το νησί –σύμβολο διαιρεμένης Ευρώπης– περιμένει απάντηση.